М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
жүктеу/скачать 2,01 Mb.
|
| Процесс неотения
Кейбір жағдайда құйрықты қосмекенділердің ит шабақтарында (шұбар бақа, қызыл ала бауыры жұмыр тіл) ересек формасына айналмай итшабақ күйінде сақталып келеді. Бірақ денесі өскенмен көп жағдайда жыныстық көбеюге қаблетсіз. Бұл толық емес неотения, кей жағдайда қалқанша бездің жұмысы жақсаруынан итшабақтың көбеюге қаблеттілігі байқалған, бұл толық неотения. Бұған қаблетті кейбір тритондар, АҚШ амбистомы. Осы құбылысты жалпы аксолател деп атайды. Көбеюге қаблтсіз жүрген аксолателдерге қалқанша бездің гормоны триоксинді ексе метоморфозы тез жүре бастайды. Осы құбылыстың бірқатар практикалық жағы бар. 3.5.Қосмекенділердің маңызы және қорғау Биоценоздармен қоректік қосмекенділердің белгілі орны бар. Әсіресе зиянды шыбын, маса (безгек ауруы) т.б. құртып. Қара күзен (хор) енот итіне (65%), құстар (үйрек, құтан, тырнаға жем. Кейбір елдерде адамдар тамақ ретінде пайдаланады. Бүкіл адамзат қоғамының ғылыми жетістіктері Қосмекенділерге қарыздар. Көптеген жаратылыстану (медициналық) ғылымдар қосмекенділерге жасаған тәжрибелер арқасында жетістіктерге жетті. Әлемдік бағдар бойынша адамдардың жер, су кеңістігін (тұщы су аймағын) ланшафтыларды игеру нәтижесінде қосмекенділерге үлкен қысымға түсіріп келеміз. Олар азаюға түсті. Медиктерді, биологтарды т.б. әзірлеуге және ғылыми жоғарғы институттарда олардың көптеген тәжірибе жасаудан сирексуде. 30 шақты түрлерін қолдан өсіріп, тіршілік ортасына жіберіп отыру мәселесі қаралуда. Европаның 1/3 қосмекенділеріне қауіпті жағдайда тұр. Бір қатары (ХТҚҚ – МСОП) бірқатары «ҚҚ» енген: европа протейі, техас соқыр саламандрасы, уссури тырнақты тритоны, кіші азия тритоны, Кавказ крестовкасы, қамыс құрбақасы. ҚР территориясында -11 түрі кездеседі. Біреуі – сібір бұрыш ісі. Жетісу өлкесінде ҚК 1978-1996 енген. БҚО 7 түрі құйрықсыздар отряд өкілі кездеседі. жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|