Герберт  Спенсердщ  елеуметтану

мундай уксастыкты Конт, Краузе, Ахренс айткан болатын. Алайда, Спен­
сер осы багытты бхрхнхш болып бЁр жуйеге келтхре отырып жазып шыкты. 
Бул жуйенщ карастыратын ем меселесх бар: эволюция принцип! жене 
когам мен биологиялык организмдердщ уксастьи ы. Спенсердщ аталмыш 
жуйей елеуметтану теориясынын дамуына коскан басты улесх болды. 
Осы принциптердх Спенсер елеуметгхк саясатты белгйхеудеп, елеуметгхк 
реформаларды жасап журпзудегх накты усыныстарында колдана бхдщ. 
Онын келесх бхр тезисхнде елеуметгхк саясат — тежхрибелхк зерттеудщ 
нетижесхнде кдлыптасуы шарт дел хн ген. Ал, елеуметгхк саясатка аса хса- 
жеттх принцип ол — елеуметгхк эволюция процесхнщ табиги дамуына 
кедергх жасамай, оган жол ашу, бул процестх жеке адахидар мен топтар­
дын ойына не келсе сомы ютеймхз деухнен куткару.
Спенсер елеуметгхк зандарды тужырымдай отырып, елеуметгхк ре­
формаларды белгхлеуден бурын когамнын накты елеуметгхк жагдайын 
жете, жан-жакты бшу кажет екендхгхн атап керсеткен. Онын пхкхрхнше, 
еркхн жене хшкх себептерден пайда болган елеуметгхк эволюциянын 
жетхстхкке жетухнщ бхрден-бхр шарты — мемлекет кызметхне катан шек 
кою болып табьшады.
Спенсер «еркхндхк тендхгх» занын тужырымдай келе, онда барлык жеке 
адамдардын «еркхндхк тендт» баска адамдардын еркхндхпнщ денгейхне 
сейкес пайдаланылуы тихс дегендх айтады. Мемлекет те еркхн, бхрак ол 
жеке адамдардын еркхндхпн коргайтын, соган кепшдхк беретхн уйым. 
Мемлекет алыпсатарлыкка катысты зандар шыгарумен, дши мекемелердх 
жене кайырымдылык когамдарын баскарумен айналыспауы керек. 
Мемлекеттщ 
непзп 
м1ндетх — когамда кукыктыц жузеге асырылуын жене 
еркхндхк тендхгх занынын сакталуын камтамасыз ету, сейпп, ол ез аза- 
маттарын тонау мен зорлыктан жене согыстан коргап отыруды хеке 
асырады.
Когамды тхрх организм хспетп карауга болады, бхрак бул жерде мына 
нерсенх есте устау керек, езхндхк омхр суру зандарын сактаган елеуметтхктх 
курайтындардын (улттар, мемлекеттер, таптар, баска да елеуметгхк топ­
тар) организмдхк менх бар.
Элеуметтхк организмдер биологиялык организмге уксас. Бул уксастык 
барлык мумкхн жагынан емес, тек олардын алты жагынан гана уксастык­
ты белгшейдх. Букш организмдер:
1) еседх, келемх жагынан улгаяды;
2) езхшц хшкх курылымдары болады;
3
) осу денгейхне сейкес бул курылымдар курделенедх;
4
) курылымнын курделенух органдар функцияларынын жхктелухнхн 
кушеюхмен катар журедх;

5
) курылым мен функциялардын курделену! жекелеген бел!мдер ара­
сындагы езара ерекеттщ дамуына соктырады;
6) жекелеген бетмдер (органдар) пптен тутастыктынемтршщ берекеа 
кеткен жагдайдын езшде де белгш б«р уакытка дейш ёмгр суре алады.
Когамды толыгымен биологиялык организмге уксастыру кате болган 
болар ед1, ей тк ет олардын принципт1К тургыдан езгешел1ктер1 бар, ол 
кем дегенде уш меселеде кершедк
1
) биологиялык организм — бул накты тутастык, онын 
бук1Л 
органда- 
ры тыгыз байланыскан. К,огам — дискретпк тутастык, онын т«р| куры- 
лымдары мен элементтер! б1р-б1ршен азды-кепп ерин жене уакыт пен 
кещснкте бытыранкы орналаскан;
2) ойлау жене сез1м функциялары биоорганизмнщ белгш б«р бел1- 
м!нде гана шогырланган, ал когамда ойлау мен кещл-куй (эмоция) бар­
лык курылымдар мен элементтерге тен;
3
) биологиялык организмде элементтер тутастык ушш емгр суре.®, ал 
когамда бул жагдай кергсшше болады. Адамдар когамга кызмет етпейдк 
керю тш е когам адамдарга кызмет етед|‘.
Спенсер 
брганизмнщ 

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: