Тэжин М., Аяеанов Б. Социология  н е п з д ер ь

2
) Анкетанын юмдерге арналгандыгы, ягни онын белгш бЁр жауап 
беруппге арналып жазылганы. Мысалы, интеллигенцияга арналган ан- 
кетаны пайдалану аркылы жумысшыпардан сауалнама алуга болмайды;
3
) Анкетанын объективтшп, ягни койылган сауалдарга кайтарылар 
жауаптардын озге факторларга тэуелдшк денгеш;
4
) Тусшуге онай болуы, ягни анкетанын сурактары мейлшше угымга 
жендл тужырымдалып, жауапкер адам мазмунын ез1 туане алатын болуы 
керек;
5
) Койылган сурактар б1р-б|рше уйлеамдь сыпайыгершшкпен ерек- 
шелену! кажет. Курдел! сауалдарды магынасын ашатындай ет»п коя бшген 
жен, ягни олар кептеген сурактар деп аталатындарга урынудан сактайды.
Демек, ашык жэне жабык сурактардын кайсысы «жаксы» немесе «на- 
шар» деп олардын ара-ж
1
пн аша, белш салыстырудын кажеттшп шамалы. 
Осы ек1 сурактардын езшдок устанымы, колдану аясы бар. Пш р жинау 
барысында ететш сынак (пилотаж) зерттеу кезшде ашык сурактар колда- 
нылады, далалык зерттеуде жабык сурауларды пайдалану басымырак орын 
алады. Сурактарды «жабык» етуге мумкшдт жоксауалдар да бар. Мыса­
лы, «Сонгы кезде керген фильмдердщ кайсысын а з сэтп деп ойлайсыз?» 
«Иэ» немесе «жок» тектес жауаптар бер!лед1-ау деген сауалдарды ашык 
сурактар катарына жаткызу кажет.
Жартылай жабык сурактар деп аталатын сауалдар да ете жи
1
кездеседи 
Мундайда балама сурактардан сон ашык типтеп сураулардын вариантта- 
ры жазылады. Айталык, «Бул суракка орай а з не айтар ед1шз?», «С1зд1н 
ез П1К1р»шз болса, жазыныз», т.б. Сейтш, жауап берушшщ ез бепнше 
жауап жазуга мумкшд1п пайда болады, ал зерттеуий уш1Н варианттар 
жиынтыгы кенейед1.
Т|ке сурактар накты жауап беруцпге багытталады. Айталык, «Оз... 
бшес
13
бе?», «С
1
з... туралы не ойлайсыз?», «Слз... канагаттандыныз ба?», 
« С
13
Д
1
Н... 
жен1нде пшршдз кандай?», т.б. Кейде т!ке сурактардын орны- 
на бхр немесе б
1
рнеше жанама сауалдар койылады. Мысалы, жалакыга 
канагаттык ету туралы сурак кою дурыс емес, сондыктан онын орнына 
«Слз бос уакытынызды табыс табуга жумсайсыз ба?», «Отбасыныздын эр 
мушесше шакканда неше тенгеден келед!?», т.б. колдануга болады.
Кызмет аясына, ягни аткаратын мшдет
1
не карай сурактар: непзп, тек- 
серуш1, сузпш, буферлж (аралык), тор курушы сураулар болып жхктеледа.
Тексеругш сурактар непзг! немесе багдарлама сурауларына кайтарыл- 
ган жауаптардын шындыгын тексерютен етк1зуге багьгггалган. Шынды- 
гында бул кайталанып койылган сауалдар, тек баскаша енмен бершген. 
Мэселен, анкетанын максаты жауап берушшщ жумысына канагаттану 
децгешн аныктау ед! дел!К. Осыган орай непзп сурак: «С
1
з жумысынызга
375

кдншалыкты канагаттанасыз?» деп койылса, онда тэуелд1 сауал: «Слздщ 
жумыс орнынызды ауыстыргыныз келе ме?» деп тужырымдалады.
Сузпш сурактардын аткарар мшдета — сурауларга жауап бере алатын 
немесе жауап беруге тш сп жауап берушшер тобын жауап бере алмайтын 
немесе жауап беруге тш сп емес адамдардан б о л т алуга келш Т1 релед!. 
Мысалы, «Слз спорттын кандай тур
1
мен айналысасыз?* деп сурамастан 
бурын жауап берушшш жалпы спортпен шугылданатынын немесе айна- 
лыспайтынын бшу кажет. Сонгы койылган сауал — сузпш сурак болады. 
Егер жауап беруил оган жагымсыз жауап кайтарса, онда онын спортпен 
айналысу жоншде баска сурактарга жауап кайтаруынын ешб
1
р кажет] жок.
Буферл
1
К (аралык) немесе аландаткыш сурактар жауап берущщщ 
назарын жана такырыпка аудару ушш, апгашкы койылган сураулардын 
сонгыларына типзген ыкпалын бейтараптандыру максатында, оны кай- 
тадан багдарлау мен б
1
ркалыптылыкты жою уцпн колданылады. Мэсе- 
лен, жастардын ауылдык жерден кешш-кону проблемасын зерттегенде 
жауап берушгге ен алдымен ауылдык жерлердеп элеуметт1к кызмет корсе­
ту тешрепндеп проблемалар жойгнде сурактар койылады. Олардын кеп- 
ш ш п турмыстык кызмет корсету саласынын дамымай калгандыгын, клуб, 
К1тапхана, т.б. жоктыгын оз жауаптарында атап керсетед!. Будан сон 
калага коныс аударудын себептер
1
туралы сауалдар койылады. Оларга 
жауап кайтарганда, жауап беруцн калага коныс аударудын себеб! рет1нде 
алеуметт1к саладагы кызмет корсётудеп аталмыш кемиплжтерда атап 
корсетедг. Жауаптардын осындай болуы койылган сурактар блопнш бас- 
калардан бол1нбегенд1 гшён, дэл!рек айтканда, аландаткыш сураулардын 
болмауынан туындайды.
Адалдыкты аныктайтын сурауларды тор курушы сурактарга мысал 
етш алуга болады. Окырман кауымды зерттегенде зерттеулп жауап беру- 
шиерге б|рнеше керкем эдебиетке сын шюрш бшдгруд! усынады. Алай­
да, керкем туындылардын тЫмхне ойдан шыгарылган автордын да аты 
енпзшедк Егер де жауап беруш! ойдан шыгарылган автордын шыгарма- 
сын окыдым, ол унады немесе унамады деп жауап кайтарса, онда ез1 кай- 
тарган жауаптарына онын адал емест!п эшкереленедг.
Тор курушы сурауларга от
1
р
1
кт
1
н детекторы деп аталатындар да жа­
тады. Ол ушш жауап берунпге кат-кабат сурактар койылады, айталык, 
«С13Д1Ц

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: