Научно-практический медицинский журнал

№

4 (

26

) 2

01

2  C

LIN

IC

A

L M

E

D

IC

IN

E o

f K

A

ZA

K

H

S

TA

N

124    

     

 НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ

Vitex agnus castus // J. of Women’s Health.— 2000.— Vol. 9, No.3.— P. 315-320.

12.  The Premenstrual syndrome in different age groups / T.F. Ta-tarchuk, J.P. Solsky, T.V. Shevchuk et 

al. // Climact. J. of the Intern. Menopause Soc.— 1999.— Vol. 2 (suppl. 1).— P. 163.

13.  V.P.Smetnik, V.G. Tumilovich. Non-operative gynecology: Guidelines for doctors – M.: MIA, 1998-

p.592 

14.  freeman E. Treatment of severe PMS // JAMA.— 1995.— No. 51.— P. 54.

15.  frank R.T. The hormonal causes of premenstrual tension // Arch. Neurol. Psychiatry.— 1931.— № 

26.— P. 1052-1057.

16.  Studd J., Cronje W. Transdermal estrogens for the treatment of PMS // Adv. In Gyn. Endocrin.— 

2000.— No. 4.— P. 83-89.

Material Received by the Editors 12.08.2012.

УДК: 616.831-009.11-053.2 

Б.С. Кененбаева  

«Республикалық балалар оңалту орталығы» АҚ, Астана қаласы, Қазақстан

БАлАлАР ЦЕРЕБРАлДы САл АУРУы ЖӘнЕ Оның ТҮРлЕРІ

Балалар  церебралды  салдануы  (БЦС)  - 

құрсақта  даму  кезінде,  туу  кезінде  және  туған 

сәтте  байқалатын  бас  ми  ауруы.  Бұл  ауру  көп 

жылдар  ағымында,  көбінесе  бүкіл  өмір  бойында 

жалғасады. 

Балалар  церебралды  салдануы  әртүрлі 

экономикалық  зияндықтардан,  эмбрион  тұқымға 

немесе жаңа туған нәрестеге әсер етуінен пайда 

болады.  Қимыл-қозғалыс  бұзылулары  -  салда-

ну,  парез,  еріксіз  қимылдар,  атаксия  т.б.;  сөйлеу 

қабілеті  мен  психикалық  бұзылулары  БЦС 

клиникалық  суреттемесіне  жатады.  БЦС-ның 

клиникалық  көрсетілімдері  полиморфты,  олар 

мидың патологиялық даму кезендегі өзгерістеріне 

байланысты.

Моториканың 

толық 

дамымауы 

мен 

патологиялық  даму  ұштастығында  әсіресе 

маңызды  және  қиын  болатыны  бұлшық  ет  тону-

сы  регуляциясының  бұзылысы:  ол  спастикалық, 

ригидтік,  дистониялық,  гипотониялық  түрде 

кездеседі.  Бұлшық  ет  тонусы  регуляциясының 

бұзылуы,  әсіресе  аурудың  алғашқы  сәттерінде, 

тоникалық  және  нұсқаулық  рефлекстердің 

патологиялық дамыумен, осы негізде патологиялық 

синергияның қалыптасуымен байланысты.

Аурудың 

асқыну 

барысында 

осы 

бұзылулардың  негізінде  бұлшық  еттер,  сүйектер, 

буындар қайта өзгерістерге ұшырайды: сіресулер, 

ыдырау,  сколиоз  бен  кифосколиоз  пайда  бола-

ды  және  патологиялық  қозғалыстар  стереотипі 

қалыптасады. 

Мидың  даму  патологиясы  мен  тежелуі 

психикалық  дамудың  бұзылуына  әсер  етеді. 

Әртүрлі  авторлардың  мәліметтеріне  қарағанда, 

психикалық  дамудың  тежелуі  БЦС-пен  ауыратын 

балалардың  40-50  %  құрайды,  олигофрениямен 

ауратын  балаларда  20-25  %  құрайды,  тек  қана 

20-25  %  балаларда  интеллектік  қалыпты  дамуы 

байқалады,  ал  75  %  балаларда  сөйлеу  қабілеті 

әртүрлі формада бұзылған.

БЦС-ның  сауықтыру  терапиясының  күрделі 

комплексіне:  дәрілік  терапия,  сөйлеу  қабілеті 

мен  танып  білуді  қалыптасты  жұмыстары,  емдік 

дене  шынықтыру,  массаж,  ортопедиялық  режим, 

ортездеу,  протездеу,  педагогикалық  коррекция 

жұмыстары: логопед, дефектолог, психолог, ойын, 

еңбек,  ән-қүй  терапия  және  жаңа  инновациялық 

технологиялық  әдістер:  роботталған  кинезотера-

пия, биологиялық кері байланыс (БКБ) қимыл-тірек, 

психо-эмоционалды, логопедия тренингтері, қажет 

болса хирургиялық емдеу және физиотерапиялық 

емдеу мен жергілікті бұлшық ет релаксанты: «А» 

типті ботулотоксин кіреді.

Бұл  емдеу  түрлерінің  барлығы  сауықтыру 

терапиясының  маңызды  элементтері  болып  та-

былады, бірақ олардың мәні екі шартты сақтауға 

байланысты. 

Біріншіден:  мидың  дамуын  жүйелеуге 

бағытталған  дәрігерлік  терапия  жасау,  жүйке 

талшықтарын 

миелинизациялау 

процессін 

жүйелеу.  Дәрігерлік  терапия  әр  жағдайда  әртүрлі 

болуы  керек;  аурудың  түріне,  кезеңіне,  баланың 

соматикалық жағдайына байланысты.

Екіншіден: 

қозғалыс 

функцияларын, 

психикалық 

және 

сөйлеуді 

қалыптастыру 

жұмыстарын  әр  уақытта  тұрақты  және  жүйелі 

түрде өткізу керек.

I.  Қазіргі  уақытта  БЦС-ның  біртұтас  клас-

сификациясы  жоқ.  Көп  жылдар  бойы  қозғалыс 

бұзылулары БЦС-ның ең орталық звеносы болып 

қаралды,  оның  жеке  түрлері  классификациясы 

топографиялық  принцип  бойынша  қаланды:  те-

SCIENTIFIC-PRACTICAL MEDICAL JOURNAL 

 

125 

№

4 (

26

) 2

01

2  C

LI

N

IC

A

L M

E

D

IC

IN

E o

f K

A

ZA

K

H

S

TA

N

трапарез,  гемипарез,  монопарез,  трипарез.  Бұл 

классификация мидың перинаталді ауруынан пай-

да  болатын  психикалық  және  сөйлеу  қабілетінің 

бұзылулары суреттемесін дұрыс бере алмады.

II.  Шарананың  толық  қалыптаспаған  миы 

генерализациялық 

реакция 

зияндықтарына 

әрқашан  да  жауап  беруге  тәуелді.  Бұл  қимыл-

қозғалыс  жүйелерінің  бұзылуына  әсер  етпейді. 

Топографиялық принциптің жүйесі қимыл-қозғалыс 

бұзылуының мінездемесін көрсетеді.

III.  Баланың  психикалық  сөйлеу  қабілетінің 

жағдайын және қозғалыс бұзылуының мінездемесін 

білмей тұрып, топографиялық принцип жүйесі ауы-

ру ағымын болжай алмаймыз.

2012 жылдың екі ауысымның анализіне қарай 

барлық жүйке жүйесінің нозологиялық түрлерімен 

салыстыру  бойынша  бірінші  орында:  балалар 

церебралді  салдану  ауыруы  68,2  %  құрайды 

бірінші  ауысымда,  ал  екінші  ауысымда  80,0  % 

құрайды.

Балалар  церебральды  салдану  ауруы 

жіктелуіне  карай  салыстырсақ  БЦС  спастикалық 

диплегия  ең  көп  мөлшерінде  байқалады  -  53,5 

% құрайды бірінші ауысымда, 46,8 % екінші ауы-

сымда, екі жақты гемиплегия және аралас түрлері 

екі ауысымда бір қалпында болды 6,25-9,3 %. Ал 

гиперкинетикалық түрі сирек кездеседі.

1)  Спастикалық  диплегия  (тетрапарез). 

Қолдың аяққа қарағанда өз мөлшерде зақымдануы 

қимыл-қозғалыс  бұзылуында  таралуы  жағынан 

онша көп болмайды. Бұл форма Литтл ауруы де-

ген  атпен  белгілі.  Бұл  аурумен  ауыратын  бала 

өзіне-өзі қызмет көрсете алады, жаза алады, басқа 

да еңбек түрлерін жасай алуы мүмкін. Мұндай ба-

лаларда психикалық даму тежеліуінің қайталануы 

байқалады.

Осы аурумен ауратын балалардың 70 % ди-

зартрия формасында сөйлеу қабілетінің бұзылуы, 

өз мөлшерде бұлшық ет жұмысының нашарлауы 

байқалады.

2)  Гемипаретикалық  түрі  17,8  %  құрайды 

бірінші ауысымда; 15,6 % -екінші ауысымда. 

Гемипаретикалық түрі – дененің бір жағының 

сал болуы. БЦС-ның дененің бір жағының сал бо-

лып қалу формасының 80 % туылған сәттен бастап 

дамуы.  Осы  уақытта  пирамидалық  жолдарының 

өте  жылдам  дамуы  басталады  да  биологиялық 

заң бойынша әрбір зиянды заттар белсенді қызмет 

жүйелерін  бұзады.  Қимыл-қозғалыс  бұзылуының 

өте жылдам дамуына байланысты гемиплегия мен 

гемипарез пайда болады. Гемиплегия көбінесе өте 

кішкентай  балаларда  байқалады,  сосын  мидың 

даму  кезеңіне  байланысты  және  қимыл-қозғалыс 

бұзылуын  емдеу  ықпалының  арқасында  өте  аз 

көлемде  болады,  әсіресе  аяқ  жақтарда  және 

дененің  жоғары  жағының  проксималді  бөлігінде, 

сондықтан  мұны  гемипарез  деп  бағалауға  бо-

лады.  Қорыта  айтқанда  БЦС-ның  диагнозын 

анықтағанда,  тек  қимыл  қозғалыс  бұзылуларын 

ғана  санамай,  сонымен  бірге  баланың  ақыл-есі 

мен сөз сөйлеу қабілетін де тексеру қажет.

3)  Атонико-астатикалық  түрі  14,2  %  құрайды 

бірінші  ауысымда,  ал  12,5  %  -  екінші  ауысым-

да.  БЦС-ның  атоникалық-астатикалық  түрі  басқа 

түрлерге  қарағанда  бұлшық  еттердің  төмен 

серпімділігімен,  нұсқаушы  рефлекстердің  толық 

дамымауымен айқындалады.

3-5 жас мөлшерінде жүйелі және бағытталған 

емдеу  әсерінен  балалар  еркін  қимылдау 

мүмкіншілігіне  ие  болады,  бірақ  осы  ауыруға 

сәйкес  белгілері  (атаксия,  гиперметрия,  интенци-

онный тремор) сол күйінде қалады. 

Ең  тұрақты  болып  қалатын  дене  атаксиясы. 

Сөйлеу  қабілетінің  бұзылуы  мишық  дизартриясы 

түрінде 60-75 % балаларда байқалады.

Ми  толық  дамымаған  жағдайда  және 

патологиялық  процесс  негізінен  оның  алдыңғы 

бөлімдерінде  таралғанда,  мақаулық  (олигофре-

ния)  нақұрыстық  пайда  болады.  55  %  жағдайда, 

ауыр  қозғалыс  бұзылуларымен  басқа,  осындай 

формада  ауырған  балаларда  нақұрыстық  орын 

алады.

IV. Гиперкинетикалық түрі ең сирек кездесетін 

түрі,  жалпы  басқа  түрлерге  қарай  ауыр  болады. 

Бұл ағзадағы аурудың түрі мен ұрықтың резус-фак-

тор  бойынша  немесе  қолының,  табанның  сәйкес 

келмеуімен немесе қабыршақ ядро аймағында қан 

кұйылуынан  айқындалады.  Бұлшық  еттің  әртүрлі 

гиперкинездері  (хореоатетоз,  атетоидный  гипер-

кинез, баллизм, торсионная дистония) байқалады.

2-3  жасқа  дейін  тонустық  және  нұсқаушы 

рефлекстердің, 

яғни 

қалпына 

келтіруші 

рефлекстердің  тежелуі  байқалады;  содан  кейін 

нұсқаушы  рефлекстерімен  еркін  қозғаушы  реф-

лекстер,  гиперкинездер  (атетоз  бен  торсиондық 

дистония), т.б. барлық түрлерінде қанағаттанарлық 

жағдайда  дами  бастайды.  Бұлшық  еттің 

гиперкинездері артикуляциялық және қаңқа бұлшық 

еттерінде 4-6 ай кезеңінде анықтала бастайды. 90 

% ауруларда сөйлеу қабілетінің бұзылуы көбінесе 

гиперкинетикалық  дизартрия  түрінде  байқалады. 

Сана  сезім  көбінесе  қанағаттанарлық  жағдайда 

дамиды.

V. Екі жақты гемиплегия және аралас түрлері 

екі  ауысымда  бір  қалпында  болды  6,25-9,3  %. 

Екі  жақты  гемиплегия  (тетрапарез)  –  бұл  қолдың 

аяқ  сияқты  немесе  одан  да  ауыр  бұзылуы. 

Мұнда  бұлшық  еттердің  сіресіп,  қасарысуының 

басымдылығы  байқалады,  оған  әсер  ететін 

көп  жылдар  бойындағы  бұлшық  еттің  қысқару 

рефлексі. 

Бұлшық  еттің  қысқарып-жиырылуы  сау  ба-

лада  туылғаннан  кейін  алғашқы  аптада  жоғалып 

кетеді. Баланың орнықты түзелу рефлексі дененің 

№

4 (

26

) 2

01

2  C

LIN

IC

A

L M

E

D

IC

IN

E o

f K

A

ZA

K

H

S

TA

N

126    

     

 НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ

сал  болуында  ешқандай  дамымаған.  Балалар  отырмайды, тұрмайды және жүре алмайды. 

Әдебиет:

1.  Семенова К.А. Восстановительное лечение больных с резидуальной стадией детского 

церебрального паралича. – Москва, 1999 г.-С.25-28

2.  Булекбаева Ш.А. Современные методы в комплексной реабилитации детского 

церебрального паралича. Руководство для врачей. – Астана, 2009 г. 42 б.

Қолжазба редакцияға 28.09.2012 ж. түсті

УДК 616.43;616-008.9;616,39

Е.А.Тайгулов, О.Г.Цой, Е.Б.Султангереев, Н.М.Мусин, Р.С.Бекенов, Н.К.Жаров, А.А.Донбай 

АО «Медицинский университет Астана»,  Казахстан

ПРОБИОТИКИ в АБДОМИнАлЬнОй ХИРУРГИИ ПРИ СИнДРОМЕ 

ЭнТЕРАлЬнОй нЕДОСТАТОЧнОСТИ

Одним  из  ведущих  патогенетических  сим-

дромов неотложных хирургических заболеваний 

органов брюшной полости является синдром эн-

теральной недостаточности (ЭН), характеризую-

щийся  выраженным дисбактериозом кишечника, 

в результате которого возникает бактериальная 

транслокация [1-4]. Именно ей отводится основ-

ная роль в развитии эндотоксемии не только при 

перитоните [5-8], деструктивном панкреатите [9], 

острой кишечной непроходимости [10], но и сеп-

сисе [11], при обширных ожогах [12], длительном 

парентеральном питании [13,14] и других пато-

логических состояниях.

Большинство авторов при ЭН различают че-

тыре фазы дисбактериоза кишечника [15,16].

В  первой  фазе  наблюдается  значительное 

снижение количества симбиотических микроор-

ганизмов в естественных местах их обитания. 

Для второй фазы дисбиоза кишечника харак-

терно нарастание числа определенных штаммов 

микроорганизмов:  Esherichia,  Klebsiella,  Protei, 

лактобацилл, энтерококков, стафилококков,   ки-

шечной палочки, палочки сине-зеленого гноя. 

Третья  фаза  сопровождается  изменением 

локализации  аутохтонной  микрофлоры  с  пере-

мещением  её  в  проксимальные  отделы  кишеч-

ника, где в норме она отсутствует. Так, в тонкой 

кишке нарастает число условно-патогенных бак-

терий  с  преобладанием  грамотрицательной  и 

анаэробной спорообразующей флоры [17].

В четвертой фазе у микробных ассоциаций, 

транслоцированных  по  пищеварительному  ка-

налу в новые биотопы, формируются не харак-

терные для них патогенные свойства [18-20].

Результатом  вышеописанного  патологиче-

ского процесса является избыточная микробная 

колонизация в тонкой кишке. Среднее число ми-

кроорганизмов в тощей кишке достигает таково-

го, характерного для толстой кишки [21-25].

Следует  отметить,  что  параллельно  с  на-

рушением  стабильности  микробиоценоза,  раз-

виваются  метаболические,  функциональные  и 

структурные  повреждения  кишечника  и  его  им-

мунных структур [26-31]. 

Усиленная  колонизация  аллохтонной  (чу-

жеродной)    микрофлоры  вызывает  супрессию 

местных защитных иммунологических механиз-

мов, угнетает функцию лимфатической и ретику-

ло-эндотелиальной систем, способствует утрате 

антагонистических свойств индигенной флоры в 

отношении патогенных и гнилостных микроорга-

низмов, снижению их витаминосинтетической и 

ферментативной функций [32].

 В последние десятилетия в лечебной прак-

тике  все  большее  внимание  стало  уделяться 

применению пробиотиков (эубиотиков) [33].

Лечебное  действие  пробиотиков  и  пробио-

тических продуктов было известно уже в начале 

XX в., когда И.И. Мечников создал простоквашу 

с живыми ацидофильными бактериями. В 1907 

году он  писал о том, что: «многочисленные ас-

социации  микробов,  населяющих  кишечник  че-

ловека, в значительной мере определяют его ду-

ховное и физическое здоровье».  И.И.Мечников 

доказал, что кожа и слизистые оболочки челове-

ка покрыты в виде перчатки биопленкой, состо-

ящей из сотен видов микробов. В 1918 г. Alfred 

NISSLE  предложил  использовать  препарат  из 

кишечной  палочки  для  лечения  диарей  [34].  В 

Советском Союзе пробиотики, содержащие эше-

рихии, стали применяться  с середины прошлого 

века. Затем в 70-80-х гг. были сконструированы и 

внедрены в практику бифидумбактерин и лакто-

бактерин,  нашедшие  широкое  применение  для