ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНА ДӘРІПТЕУ

34 
соңында да пайдалануға болады. Осыған орай оқушылардың дене 
шынықтыруымен ынта жігерлерін арттырудың тамаша қҧралдарының бірі 
ӛз ҧғымдарына тҥсінікті қимыл ойындары болып келеді. Алғашқы бірнеше 
сабақ бойы ойыннан негізгі материалға, одан қайта ойынға, одан қайта 
негізгі материалға ӛтемін. Сабақтын аяғын ойынмен аяқтаймын. Мысалы: 
(қолдың,аяқтың,екуденің негізгі қалыптары мен қозғалыстар) тақырыбына 
байланысты жаттығулар ӛткен кезде «Мысық пен тышқан» ойынын 
пайдалануға болады. Бҧл ойын балалардың тыныс мҥшелері мен бҧлшық 
еттерінің 
жетілуіне,жҥгіруге 
ҥйретеді. 
Олардың 
жеңіске 
деген 
ерік,қайраттарын шыңдауға батылдыққа,тапқырлыққа баулиды. «Жҥгіру 
және жҥру» тақырыбын ӛткенде «Қҧтқару» ойынын ойнатамыз. Алғашқы 
сабақтарды програмаға сай ӛткізіп,оқушылар программаны дағдылы 
меңгергеннен 
кейін 
оны 
қалыптастыру 
,бекіту 
мақсатында 
«Қҧтқару»ойынын ойнатамын.Ойын жҥйріктікке,тапқырлыққа негізделген. 
«Сапка тҧру және қайта –ӛзгерту»тақырыбында «Қасқыр қақпан» ойынын 
ойнатамын бҧл ойынды сабақтын бірінші жартысында пайдалануға болады. 
Осы ойын оқушыларға сап қҧрып тҧруды ҥйретеді, математикада ҥйренген 
сандарын тәжірибеде қолдануға мҥмкіндік алады. Шапшаң жҥгіру, 
икемділікпен, айлакерлікке, шешімділікке,мӛлшерлей білуге ҥйретеді. Осы 
сияқты «Жҥру және жҥгіру» тақырыбында «Жаяу жарыс», Секіру» 
тақырыбын ӛткенде «Сыңар аяқ», Лақтыру» тақырыбында кім алысқа 
лақтырады ойындарын ойнатамын. Бҧл ойындардың мақсаты оқушылардың 
барлық денелерін қозғалысқа келтіруді қамтамасыз етеді. Коллектив болып 
бірлесудің нәтижесінде жеңіске жетҥге деген ерік қайратын шыңдау, 
олардың ӛз коллективі алдындағы жауапкершілігін арттыру және 
тӛзімділікке тәрбиелеу болып табылады. Ал «Секіру» тақырыбында 
халқымыздың ежелгі ойындарының бірі «Қарғымақ» ойынын ойнатамын, 
аталған тақырыптың алғашқы сабақтарында оқушылар секіру жаттығуларын 
меңгеріп біраз тәжірибе жинағаннан кейін ойналады, ойын кӛбінесе 
сабақтын екінші жартысында пайдаланылады. Осы сияқты «Гимнастикасы» 
тақырыбында «Ҥлек» пен «Тайлақ» ойының ойнатамын. Бҧл ойын байырғы 
халықтың ойыны, ойын ӛте қарапайым, мҧнда оқушылардың гимнастикалық 
жаттығуларға лайық барлық тҥрі бар. Қазақтың белгілі ғалым ағартушылары 
Абай Қҧнанбаев, Шоқан Уалиханов, Ыбырай Алтынсарин халық ойындарын 
балаларға білім берудегі тәрбиелік мәнін жоғары бағалап, ӛткен ҧрпақтын 
дәстҥрі мен салтын қҧрметтеп, адамдардың ойы мен іс-әрекетін танып 
тҥсінуде жастардың эстетикалық адамгершілік ой талабының ӛсуінде оның 
атқаратын қызметін жоғары бағалады. Қазақтың ҧлттық дене шынықтыру 
мәдениеті жеке тҧлғаның жалпы мәдениетінің қҧрамдас бір бӛлігі ретінде 
мектептегі кезеңнен қалыптаса бастайды. Сондықтан оны пайдалану тек 
қозғалғалмалы біліктілік, дағдыларды дамытып қана қоймайды, сонымен 
қатар мектеп оқушыларынан қазақтың ҧлттық спорт тҥрлеріне деген 
кӛзқарасын қалыптастырып, дене жаттығулары мен ойындарын ӛз 
беттерінше дамытуға тәрбиелеп, оқу-ойын материалдарын бір жҥйе ретінде 
олардың руханилығын, адамгершілігін, дене тәрбиесін тәрбиелеуге баулуды 

35 
қарастырады. Бҧндай жағдай Қазақстан Республикасының оқушыларының 
кӛпшілігінде ҧлттық спортпен, ҧлттық ойындармен, дене жаттығуларымен 
жҥйелі тҥрде айналысуға деген мҧқтаждықтың, осы саладағы ӛз бетінше 
жҥргізілетін сабақтардың ғылыми негізделген әдістемесінің жоқтығын, 
сонымен қатар кӛптеген жалпыға міндетті білім беру мекемелерінде, 
мектептерде (әсіресе, ауыл мектептерінде) оқудың материалдық  базасының 
нашарлығынан, оқушылардың оқитын орындары да қашықта болғандықтан, 
мектептен тыс сабақтар мҥлдем жҥргізілмейді. Осы жоғарыда айтқан 
мәселелердің бәрі аталған тақырыптың әлі де болса жан-жақты толық 
зерттеуді қажет ететіндігін кӛрсетеді. Ҧлттық ойындарды мазмҧны мен 
кҥрделілігіне байланысты және балалардың жас ерекшіліктерін ескере 
отырып, тӛменгі, орта және жоғарғы сынып оқушылары ойнайтын ойындар 
деп бӛлуге болады. Қажетті ойындарды ӛтілетін сабақ не жаттығудың 
алдында тҧрған педагогикалық міндеттеріне байланысты таңдап алу қажет. 
Дене тәрбиесі сабағында және жаттықтыру кезінде қозғалыс ойындарын, 
оның ішінде ҧлттық ойындарын қолдану арнайы ҥйрену міндеттерін шешуге 
кӛмектеседі. Ҧлттық және эстафеталық қозғалыс ойындарын ҧйымдастыра 
отырып оқушылардың қызығушылығын арттыру, ҧйымшылдыққа, 
батылдыққа және салауатты ӛмірге тәрбиелеу. Ҧлттық ойындарды спорттық 
ойын сабақтарында, жеңіл атлетика, гимнастика сабақтарында, жалпы дене 
қуаты дайындығы және жаттықтыру сабақтарында кеңінен қолдануға 
болады. Ҧлттық ойындардың дене тәрбиесі сабағын жоғары әдістемелік 
деңгейде сапалы ӛткізудегі пайдасы мол. Жалпы ойындарды жҥйелі тҥрде 
пайдалану, қиыншылықтарды жеңуге, еңбексҥйгіш субъект ретінде 
тәрбиелеуге ықпал етеді. 
Ҧлттық ойындар жаттығулар кӛмегімен оқушыларды жаттығуға керек 
психикалық кҥйге тҥсіреді. Кӛңіл кҥйді кӛтеру, кӛңілдену, тактикалық 
ойлауды дамыту, сыртқы қоршаған ортаны тез сезіну,келешек істелетін 
жҧмыстарға дайындалу, жинақталу қасиеттерін қамтамасыз етеді. 
Ойын жаттығуларын ойша қайталау арқылы барлық ықылас зейінді 
аударуға негізделеді. Ҧлы педагог В.И.Сухомлинский: «Ойынсыз, 
музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой 
тәрбиесі болмайды», — дейді. Демек, шәкірттің ақыл-ойы, парасаты ҧлттық 
салт-сананы сіңіру арқылы баии тҥседі. Оқу ҥрдісінде ҧлттық ойын 
элементтерін пайдалану сабақтың тақырыбы мен мазмҧнына сай алынады. 
Сонда ғана оның танымдық, тәрбиелік маңызы арта тҥседі. Соның 
нәтижесінде ӛзі кӛрген жағдайларды отбасылық тҧрмыс пен қызмет 
тҥрлерін жаңғыртады. Мәселен, қазақтың ҧлттық ойындары: «Бәйге», 
«Кӛкпар», «Алтын сақа», «Хан талапай», «Қыз қуу», «Тоғызқҧмалақ» Ақ 
серек,кӛк серек», «Соқыр теке», «Асық ойыны», «Ине, жіп және тҥйіншек», 
«Әтештер қақтығысы», «Қызыл ту», «Мысық пен Тышқан»,«Теңге алу», т.б. 
балалардың еңбекке деген қарым-қатынасы мен қабілеттерін арттырады. 
Ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып 
ойдан-ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат 
бітіретін ғажайып нәрсе. Оқушыларды әсіресе, «Сиқырлы қоржын», 

36 
«Кӛкпар», «Асық» секілді ҧлттық ойындарға қатыстыру ӛте тиімді екеніне 
кӛз жеткізу қиын емес. Бҧл ойындарды жаңа материалды бекіту немесе 
қайталау кезінде қолдану керек деген пікір бар. Оқушы ойынның ҥстінде не 
соңында ӛзінің қатысу белсенділігіне қарай тҥрлі баға алуы мҥмкін. 
Мҧғалім әр оқушының еңбегін бағалап, ынталандырып отыруы тиіс. 
Ойынның тәрбиелік маңызы мынада: ол баланы зеректікке, білгірлікке 
баулиды. Бабаларымыздың асыл қазыналарына деген кӛзқарасын 
қҧрметтеуге сӛз әсемдігін сезінуге ҥйретеді. Батылдыққа, ӛжеттікке 
тәрбиелейді. Ендеше еңбекке баулу сабағын ҧлттық ойындар арқылы 
сабақтасытырып тҥсіндіру пән тақырыптарын тез, жылдам меңгеруге ықпал 
етеді. Оқушының сӛздік қорын байыта тҥседі. 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: