Наурызым асыл айым. (Наурыз мейрамына арналған сценарий) Наурызнама

Қай ақынды алып қарасақ та, осы көктем мезгіліне өздерінің сұлу жырларын арнаған.

«Бұл көктем, неткен көктем, көктем, көктем,

Құдай-ай, сен осындай көкпеңбек пе ең?»,

- деп ақын Мұқағали Мақатаев жырлаған көктем де келді. Тоң болып қалған қарлар жібіп, жылғалардан аққан сулар да күміс қоңыраудай сылдырап, әсем бір күйге бөлейтін шақ – Наурыз айы, Наурыз тойы да басталды.

1 – оқушы: Наурыз – Ұлыстың Ұлы күні. Наурыз – жыл басы. Бұл күн, күн мен түн теңесіп, табиғат ананың оянып, жер көгеріп, төрт түлік төлдеп, ақ құйылып, дүние әлемнің жаңарып, жайнаған кезі.

2- оқушы: Тәуелсіздік алғаннан бері Наурыз ерекше маңызға ие болып, айрықша атап өтелетін жағдайға жеттік. Осы көне Наурыз мерекесі көктемнің келгенін, табиғаттың оянғанын білдіріп, жаңа жылдың басы ретінде туған Отанымызға деген барлық ұлттар мен ұлыстардың ықыласын біріктіріп, түрлі ұлттық салт-дәстүрлер, туыстықпен бір-біріне деген құрметті білдіреді.

Жүргізуші: Осы мейрам тұсында біздің халқымыздың мейрімділігі, қайырымдылығы, ақ жарқындылығы тәрізді ең жақсы қасиеттері көрінеді.

Құрметті, достар!

Ғасырлар қойнауынан біздерді Наурыз мейрамымен құттықтап ертегі кейіпкерлері келді. Қарсы алайық !

Тойды ақылды, әрі әділ Жиренше ашады.

/ Музыка ойналады /

Жиренше: - Құрметті менің бақытты ұрпақтарым!

Көктем және қуаныш мейрамы құтты болсын !

Ұлыстың ұлы күні береке мен молшылық әкелсін!

Барлық жамандық атаулы жойылсын!

Қуаныш пен күлкі жүздерінен кетпесін.

Наурыз тойын жұп жазбай

Биыл қарсы алайық.

Досқа құшақ ашайық,

Өлең, жырға басайық,

Қазақтың бір салты деп,

Тойға шашу шашайық.

/ Музыка ойналады /

Ұлттық киім киген қыздар шашу шашады.

Қожанасыр – Жарайсың, Жиренше, жарайсың!

Сен ылғи да дұрыс сөздер айтасың.

Ал қазір ұрпақтарымыз, көңілдерің көтерсің!

/ Музыка ойналады, би биленеді /

Шығайбайға жақындайды, ол шапанымен қазанды жауып тұрады. –

/ Үрейлі музыка ойналады /

/ Жүгіріп шығып кетеді /

/ Домбыра әуені /

Халқымыз «Астыңдағы атыңнан құласаң да, ұлтыңның салтынан құлама» деген, ұлттық салт-дәстүрлермен таныстырып өтейік.

1. 
   оқушы: Ертеде ораза уақытысында 7-15 жастағы балалар жиналып терезе тұсына келіп жарапазан айтқан. Әдетте жарапазан кешке қарай, ауыз ашар кезінде айтылған. Өлең түрінде сол үйдің иесін мақтап, мадақтап жарапазан айтқан. Үй иелері балаларды тәтті тағамдармен, жаңғақпен, тиынмен силаған.
   
2. 
   Оқушы: Салт-дәстүрдің бірі «Бесікке салу».Бесікті ата-аналар киелі санаған. Бесіктің балаға таза, денесінің түзу, мінезінің орнықты болып өсуіне пайдасы зор. Бесіктің ішінде мамығы, жастығы, қолбауы, сүйектен жасалған шүмегі, түбегі, сулығы, жаялығы болады. Бесіктің сәби ағзасына тигізер пайдасы көп.
   

2-Оқушы: Ерте уақытта қазақ халқында «Мүшел той» да тойланған. Алғашқы рет 13 жасында қыз баланың мүшелі тойланған. Оның аты «Оң босағаға шығару» деп аталған. Әдемі көйлек кигізіп, шашына шолпы тағып, өңірлік, тұмарша, алқа кигізген. Саусағына «құс мұрын» жүзік, басына «қыз сәукеле» кигізген.

/ Ән орындалады /

Жүргізуші : Ал енді «Сұрақ-жауап» ойынын өткізейік.

1.Қазақ халқының тойлары қандай дәстүрмен басталады?

/Шашу/

2.Қазақтың ұлттық әйелдер бас киімдері қалай аталады?

/ қыздардар бас киімі – сәукеле, әйелдердікі – кимешек, жаулық /

3. Наурыз символы

/ жауқазын /

4. Наурыз көже құрамы неше тағамнан тұрады,оларды ата?

/ жеті тағам: ет, тұз, бидай, май, пияз, құрт, күріш /

5. Шаңырақ дегеніміз не:

/ киіз үйдің төбесі /

Жүргізуші: Қазақ халқы күш сынасатын және ширақтық пен ептілікті көрсететін ойындарды өте жақсы көреді. Мысалы «Арқан тарту», «Итеріспек», «Бәйге»

/ Ойындар өткізіледі /

Сендер Наурыз символы жауқазын екенін білесіңдер ғой. Мен сендерге осы көктем гүлімен ойын өткізбекпін. Жауқазын музыкамен қолдан қолға өтеді, музыка тоқтағанда гүл кімнің қолында қалса, сол өлең, тақпақ немесе мақал, жаңылтпаш айтып өз өнерін көрсетуі керек.

/ «Жауқазын» ойыны ойналады /

/Ән орындалады /

Жүргізуші: «Жаңбырменен жер көгереді,

Батаменен ел көгереді» деген аталарымыз, әділ Жиренше алақанын жайып, ақ батасын береді:

Ақ мол болсын,

Қайда барсақ жол болсын!

Ұлыс бақты болсын,

Төрт түлік ақты болсын,

Көйлектерің көк болсын,

Уайым-қайғы жоқ болсын

Қуаныштарың көп болсын!

Көктем мерекесі, Жаңа жыл басы –

Наурыз құтты болсын!

Қуаныш қуанышқа ұлассын!

Отбастарыңызға амандық әкелсін!

Барлық істеріңізге сәтті қадам тілеймін!

/ Ертегі кейіпкерлері қоштасып шығып кетеді./

Шарты: әр сайыста тоқтап қалған бала ойыннан шығып отырады.

1. Наурыз қандай мереке? (Жаңа жыл)

2. Наурыз қай мезгілде? (көктем)

3. Наурыз сөзі қай тілден енген? (парсы)

4. Наурызда біздің арамызда кімнің туған күні бар? (…)

5. Наурыздың бүгін нешесі? (19)

6. Наурыз атымен байланысты қорықты ата. (Наурызым)

7. Наурызда істелінетін көже қалай аталады? (Наурызкөже)

8. Оған неше түрлі тағам қосады? (7 не 9)

9. Наурыз күні не жағады? (қос жарық)

Ұлыстың ұлы күні оң болсын!

Ақ мол болсын!

Наурыз тойы құтты болсын!

Салт-дәстүрге байланысты сұрақтар оқылады. Сұраққа бірінші болып қол көтерген бала жауап береді. Бір сұрақ бір ұпай.

1. 
   Құрметті қонаққа немесе жақындарына сақтаған ет мүшелері. (Сыбаға)
   
2. 
   Ерлердің қысқы бас киімі. (Тымақ)
   
3. 
   Малдың төлдегеннен кейінгі алғашқы сүті. (Уыз)
   
4. 
   Шарадағы қымызды сапыру, ыдысқа қию үшін керек. (Ожау)
   
5. 
   Ұрып ойнайтын музыкалық аспаптың жетілдірілген түрі. Кейде оған алты қоңырау тағады. (Асатаяқ)
   
6. 
   Қымыз, шұбат, айран құюға, сақтауға арналған тері ыдыс. (Мес)
   
7. 
   Кереге мен шаңырақ ортасын қосатын негізгі бөліктің бірі. (Уық)
   
8. 
   Киіз үйдің негізін құрайтын. (Кереге)
   
9. 
   Ауылдың үлкендері жолаушылап кеткенде жастар бас қосып, бір үйге жиналып ойын-сауық құрайды. (Бастаңғы)
   
10. 
    Ауылға басқа жақтан бір отбасы көшіп келгенде, көршілері ол үйді қонаққа шақырып, дәм-тұз татырады. (Ерулік)
    

(Наурызға арналған сценарий)

Музыка ойнап тұрады, ұлттық киім киген екі қыз ортаға шығып «Көктем» туралы өлең шумақтарын мәнерлеп, кезектесіп айтады.

Алдарынан қолында бір құшақ гүлі бар бір ұл бала шығады.

• 
  Оу, қыздар, қандай әдемі болып кеткенсіңдер! өздерің тіпті көңілдісіңдер ғой!
  

Ауыл шетінен бір бала шығып: -Балалар, әжем көже ішсін деп шақырып жатыр.

Балалар қуанып 3-уі қол ұстасқан күйі ауылға келеді. Есік алдында 2-3 бала асық ойнап жүреді.

Төле бидің ауылы. Үйде ауыл белсенділері әңгіме дүкен құрып отыр. Анадайдан Төле биге сәлем беруге Қазбек би басқарған бір топ жігіттер келеді. Қонақтардың келе жатқанын көрген бір бала үйге жүгіріп кіріп келеді.

Есік алдында жүрген балалар келген адамдарменен сәлемдесып, үйге кіргізеді. Үйдегілер орындарынан тұрып сәлем береді. Қонақтар жайғасып отырады. Келген қонақтардың қолына су құяды. Үлкендер «Үлкен жігіт бол», «Өркенің өссін», «Құрбыңның алды бол» деген сияқты баталарын береді. Келген қонақтарға шай беріліді.

Балалар өтірік өлең айтып, жұмбақ жасырып, мақал айтады. Ән, би өнерлерін ортаға салады.

Бата беріліп қонақтар үйге қайтады.

1. 
   В какой стране зародился праздник Наурыз? (В Иране)
   
2. 
   Какие мясные блюда подавались на стол? (Казы,шужук, вареное мясо)
   
3. 
   Какие семь продуктов были необходимы для приготовления нарыз-коже? (Вода, соль, пшеница, просо, мясо, сметана, рис)
   
4. 
   Какое название имели качели, устанавливаемые к вечеру празднования Наурыза? (Алтыбакан)
   
5. 
   Какими именами нарекали рожденных в этот день мальчиков и девочек? (Наурызбай, Наурызбек, Наурыз)
   
6. 
   Сколько дней продалжалось празднование Наурыза? (Месяц)
   
7. 
   С каким видом хозяйственной деятельности человека был связан прежде всего праздник весны? (Земледелием)
   
8. 
   Закончите доброе пожелание, бытующее в народе на Наурыз: «Пусть продолжением праздника будет ...». (Свадьба)
   

(посвящается празднику Наурыз)

Уважаемые друзья! Чтобы весело отпраздновать праздник Наурыз, можно разделить  всех  присутствующих  на  две  команды

Ведущий 2:

Итак,  вы,  посовещавшись,  придумайте  для  своих  команд  название,  девиз,  приветствия. Оцениваться  все  будет по пятибальной системе. А  нашим  гостям  мы  предлагаем стать  членами  жюри.

Итак,  я представлю вам совет мудрейших: ______________________________

Команды наши готовы? Тогда мы продолжаем!

    -Математика – Какое число считается священным и почитаемым в казахском народе и как оно связанно с праздником наурыз?

 -Физика – Какое явление перехода одного агрегатного состояния в другое активно проявляется с наступлением Наурыза?

 -Язык – Как переводится и с какого языка слово Наурыз?

 -География – Как можно связать этот предмет с праздником Наурыз с точки зрения географии? (весы)

 История – Откуда произошли корни праздника Наурыз?

 Наурыз празднуется весной, в марте. С 21 на 22 марта день равняется с ночью. Народ начинает жизнь с нового листа. По традиции в этот день обидевщийся должен простить обиду, поссоривщиеся должны помириться.

 Принято встречать Наурыз весело с открытой душой, с благими намерениями. В народе говорили как встретишь Наурыз так и весь год пройдет.

 1. Этот напиток изготавливают из верблюжьего молока?

 2. На праздник Наурыз

 у каждого дома устанавливался казан, в котором готовили праздничное блюдо из семи компонентов. Что это за блюдо?

 3. Мясо, почки, печень, легкие нарезали мелкими кусочками и жарили, добавив жир и специи. Что это за блюдо?

 4.Казахи почетным гостям подавали блюдо, в состав которого входили жал-жая, шұжық, қарта, қазы.

 Что это за блюдо?

 5. Маленькие кусочки теста жаренные на курдючном жиру. Что это?

 1.Как называется головной убор замужней женщины? Почему существует различие в одежде замужней и незамужней женщины?

 2. Поверх платья женщины одевали приталенную вышитую орнаментами одежду без рукавов?

 3. Как называется головной убор невесты?

 4. Что такое мәсі?

 5. Маленькая шапочка вышитая орнаментом?

 

Обычаи

 1. Той, который устраивали в честь новорожденного?

 2. Когда малыш делал первые шаги собирали гостей и самый почетный гость обрезал путы на ногах малыша. Что это за обычай?

 3. Что такое «Беташар»?

 4. Как проходит обряд «Қырқынан шығару»?

 5. С какой целью казахи придерживались традиции “Бесікке салу”?

 3 тур «Полиглот»  

 Команды вытягивают листочки со словами и они должны за предоставленное время перевести данные слова на казахский, английский, немецкий языки.

 1. Знанье ( білім, нолидж, виссен)

 2. Родина (Отан, мазэлэнд, хаймат)

 3. Дружба (фрэндшип, фройндшафт)

 4. Мир (бейбітшілік, пис, фриден)

 5. Народ (халық, пипл, фольк)

 6. Мать (ана, мазэ, муттер)

 7. Край ( өлке, лэнд, ланд)

 8. Ученик (оқушы, пьюпл, шюлер)

А знаете ли вы, что Наурыз особенный праздник и готовят для него особые блюда. Так как Наурыз – это ещё и начало весенних полевых работ, было принято за 25 дней до праздника высеивать в специальных посудах зерно, а первый день праздника проростки употреблять в пищу. В каждом ауле устраивали состязание едоков. Чемпионы съедали до двух баранов.

Они  съедали  баранов, а мы  предлагаем выйти  сюда  по  одному  представителю  от  команды.  Конкурс «Кто  быстрее». Вы  должны  как  можно  быстрее  съесть  предложенное  вам  блюдо: баурсак  и  айран. (2 – 3 человека от команды)

 1. Когда отмечаем Наурыз?

 2. Что означает слово “Наурыз”?

 3. Какое блюдо готовят на праздник?

 4. Первая столица Казахстана.

 5. Переведите на казахский слова: праздник, новый, радость.

 6. Из скольких  ингредиентов состоит “Наурыз коже”?

 7. Какие вы знаете национальные казахские игры?

 8. Какие знаете традиции?

 9. Как поздравляют друг друга люди в этот праздник?

 10. В каких странах еще отмечают этот светлый праздник?

 11. Какое число у казахов считается магическим и удачным?

 12. Священная книга мусульман.

 13. Из каких составных частей состоит юрта?

 14. Как называется генеалогическое древо у казахов?

Ответы:

  1. 22 марта.

 2. “Новый день”.

 3. Наурыз коже.

 4. Оренбург.

 5. Мереке(мейрам, думан, той), жаңа, қуаныш.

 6. Состоит из 7 ингредиентов.

 7. Алтыбакан, Кыз куу, Кокпар, Аударыспак, Байга, Куме алу, Ак каскыр — байланган каскыр, Балапандар, Такия тастамак!

 8. Тусаукесер, кыркыдан шыгару, «жеты ата», бесике салу, атка отыргызу и другие.

9.Поздравляющий говорит: «Наурыз мейрамы кұтты болсын!» («Пусть праздник Наурыза будет счастливым!»), принимающий поздравления отвечает «Бірге болсын!» («Да будет вместе!»).

 10. В настоящее время Наурыз отмечается, как государственный праздник: 21 марта в Иране, а также в Азербайджане, Албании, Афганистане, Грузии, Иракском Курдистане, Индии, Киргизии, Македонии, Турции, Туркменистане и в Узбекистане — а также в Казахстане — 21—23 марта и в Таджикистане (4 дня). Наурыз также празднуется на местном уровне в Татарстане, Башкортостане.

 11. Число – 7.

 12. Коран.

 13. Юрта (уй, кииз уй) состоит из деревянного каркаса и кошомного покрова. Каркас юрты состоит из трех частей: кереге (решетчатый остов), уык (жерди, подпирающие верхний круг), шанырак (верхний круг).

 14. Шежире.

  Ведущий:

 Я желаю Вам, чтобы всё в нём было по-другому: светло и свежо. Желаю радости и счастья!