Негізгі микроэлементтердің биожетімділігін зерттеу жаздық бидай линияларын зерттеу
жүктеу/скачать 15,86 Kb.
|
тезис
|
НЕГІЗГІ МИКРОЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ БИОЖЕТІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ ЖАЗДЫҚ БИДАЙ ЛИНИЯЛАРЫН ЗЕРТТЕУ Бекенқали Арайлым Бейбітқызы, Бозорбоева Гулноза Даурен кизи Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Қазақстан, Алматы қ. Биология және биотехнология факультеті е-mail: bekenkaliaa@gmail.com, bazarbayeva.gulnaz@inbox.ru Тағамдық құндылығы жақсартылған бидайды алу кезінде Zn, Fe және Se биофортификациясы мен биожетімділігі үшін генетикалық өзгергіштік, генетика, физиология / молекулалық негіздер және селекция (биотехнологиялық тәсілдерді қоса) ғылымдарының алар үлесі зор. Бидай - көптеген елдерде өсірілетін негізгі дақыл болып табылады. Бидай құрамында адам денсаулығы үшін маңызды темір (Fe), мырыш (Zn), дәрумендер мен фенол қышқылдары сияқты қоректік заттардың кең спектрі бар. Бұл тағам компоненттерінің биожетімділігі олардың басқа компоненттермен өзара әрекеттесуіне және эндоспермде аз мөлшерде болуына байланысты төмен болып табылады. Бидай эндосперміндегі кейбір микроэлементтердің, дәрумендердің және фенол қышқылдарының деңгейі мен биожетімділігін арттыруда бірнеше проблемалар кездеседі. Негізгі проблема - бидай геномының толық тізбегі әлі қол жетімді емес. Оның үстіне қоректік заттардың ассимиляциясы, транслокация және бидайдың биосинтетикалық жолдары сияқты биологиялық процестер толық зерттелмеген, өйткені кейбір жолдарға әлі сипаттама берілмеген. Сонымен қатар, микроэлементтердің, витаминдердің және фенол қышқылының бидай эндосперміне транслокациялануымен байланысты процестерді сипаттауға бағытталған бірнеше зерттеулер бар немесе мүлдем жоқ. Бидайдағы таңдалған қоректік заттардың деңгейі мен биожетімділігін арттыру үшін қолданылатын стратегиялар сәтті болғанына қарамастан, биофортификация тамақтану сапасын жақсартудың тұрақты әдісі болып табылады. Биофортификация-тағамның маңызды ингредиенттерінің компоненттерінің биожетімділігін немесе концентрациясын генетикалық жақсарту процесі. Бұл процесс бидайдың тағамдық қасиеттерін жақсарту үшін қолданылады, мысалы, микроэлементтер мен фенол қышқылдарының деңгейі мен биожетімділігін көбінесе биоортификация жолы арқылы жоғарылатуға бағытталған дәстүрлі, технологиялық және трансгендік тәсілдер. Бидай сорттарын микроэлементтер бойынша биофортификациялау бидай генетиктері мен селекционерлерінің зерттеулерінің басым бағыты болып табылады. Бидай сорттарын өнімділігі мен сапасы үшін сұрыптау кезінде бидай дәндерінің микроэлементтерінің жоғалуы орын алып, бидай дәндерінің тағамдық сапасының төмендеуіне алып келгені белгілі. Осыны ескере отырып, соңғы екі онжылдықта микроэлементтер үшін, соның ішінде Zn, Fe және Se, бидай дәнінің биофортификациясына және биоқолжетімділігіне қол жеткізу үшін маңызды күш жұмсалды. Осы уақытқа дейін жүргізілген зерттеулерге жоғарыдағыдай дәннің микроэлементтеріне ғана емес, сонымен қатар фитин қышқылының (ПА), фитат және фитазаның құрамын бағалау да кірді, сол себепті микроэлементтерге арналған сұрыптау кезінде биоқолжетімділік жақсарды. Кенжебаева Сауле Сагиндыковна Доктор биологических наук, профессор жүктеу/скачать 15,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|