Девушка Востока, как и сам Восток

Говорят, что этим летом каждый зверь

Будет волен, как на иве лист и ветвь.

Но не скажут, ах, когда откроют дверь

Для восточных женщин-узниц в белый свет? [8].Пер. Х. Исмайлова.

Қазақ даласындада қолына қалам алса шындықты жарасып жазатын біртуар ұлт жанашырлары болды, оны ішінде сол заманның қазақ қызының қоғамдағы орынын ақ парақ бетіне түсірген Міржақып атамыздың Бақытсыз Жамал кітабы болды. Ағартушылар алдына қойған мақсатқа бір табын жақындады, 1919 жылы ресми түрде педагогикалық институтқа ашылды (Хотин-кизлар Билим юрти)». 1920 жылдарда бұл ұйым оқытушылық және қоғамдық-публицистикалық жұмыстармен айналысқан әйелдер тобын шығарды.Кейбіреулері сахнада театрда өнер көрсетіп жүрді, ұйымда қыздарға арналған бастауыш мектептері мен омен қоса нәзік жандыларды Германия мен Мәскеуге оқуға жіберген.Билим юрти ұйымын қызылдар тарапынан қаржыландырсада, 1920 жылдарда анығына келгенде жәдиттік ұйым болды.Оны басқарған белгілі жәдит Ш.Рахими болды ол 1912 Түркістанда қыздарға арналған жаңа мектеп ашқан ағартушы болды[8]. Алғашқы мұғалімдердің арасында татарлар көп болды, бірақ жағдай тез өзгерді. Мұғалімдердің жетіспеушілігі соншалық, көптеген студенттер Билим юрти мектеп бітіргенге дейін бастауыш мектептерде сабақ бере бастады. Соған қарамастан, әйелдер мектептерінің саны аз болып қалды және Билим юрти үйді бітіргенге дейін бірнеше оқушы ғана жетеді . Алайда, бұл аз адамдар әйелдер құқығы үшін күресетін белсенділер саны аз, бірақ жігерлі топты құрды. Көбісі зиялы қауым отбасыларынан шыққан. Хасият Тиллаха-нова педагог және қоғам қайраткері Сәлімхан Тиллахановтың әпкесі, «Чигатой гурунги» мүшесі болған. Манзурова Сабирова өзінің (Айдын) лақап атымен шықты ол оқыған тоқыған адамдардың арасынан шыққан белгілі ақын, жазушы болды. Шахида Магзумова ол театр әртісі болып қызмет атқарды әрі паранджаның шешеуінің басты жақтастарының болды,осы кісілердің бәрі Білім Юрти ұйымның түлектері болды. Әйелдерге изоляциядан арылу үшін ыңғайсыз паранджаны тастау керекпе делінген сұрақ болды, бұл елдің ауылдарындағы сұрақтар болды. Орталық Азияда бұл сұрақ өзекті болып табылды. Әйелдерді қалай босатуға болады? бір кездері Каюм Рамазан (Уктам) газетінде риториялық сұрақ қойған. Паранджаны алып тастау керек пе? Осылайша әйелдер не болады? Жоқ, экономикалық тұтқалар әлі де күйеуінің қолында. Тізгіндер күйеуінің қолында қалды, Паранджа және әйелдер құқықтары туралы сұрақтар әр түрлі сұрақтар болды. Егер әйелдер экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізсе, автордың айтуынша, олар өздері паранджадан бас тартады. Екінші жағынан,»егер біз паранджа әйелдерін күшпен жұлып алсақ, бұл пайдадан гөрі сәтсіздікке ұшырайды және біз тіпті қатыгез қарсылыққа тап боламыз». Әйелдердің аз бөлігі шынымен паранджадан бас тартты, кейбіреулері күнделікті түрде (жұмысқа бару қажеттілігі оны сөзсіз етті), басқалары — жеке және көрнекі түрде бас тартты[9].