Низами атындағы ТМПУ-дың Қазақ тілі және әдебиетін оқыту әдістемесі кафедрасының доценті Е.Абдувалитовтың “Абай - халық данасы” тақырыбындағы сабақ үлгісі Абай шығармашылығы мектепте барлық сыныптарда да жекелеген өлеңдері де оқушыларға толық меңгерту арқылы жүзеге асырылып келеді. Ал 8 немесе 9 сыныпта Абай шығармашылығын жаңаша проблемалап оқыту қазіргі таңдағы үлкен міндеттеріміздің бірі десек болады. Білеміз, Абай шығармашылығын оқытуға бөлінген арнайы сабақтар саны біршама қысқарды. - Абай шығармашылығы мектепте барлық сыныптарда да жекелеген өлеңдері де оқушыларға толық меңгерту арқылы жүзеге асырылып келеді. Ал 8 немесе 9 сыныпта Абай шығармашылығын жаңаша проблемалап оқыту қазіргі таңдағы үлкен міндеттеріміздің бірі десек болады. Білеміз, Абай шығармашылығын оқытуға бөлінген арнайы сабақтар саны біршама қысқарды.
- Абайды оқытуға арналған ізденімпаз, жаңашыл мұғалімдердің өзіндік оқыту әдістері, сабақ жоспарлары мен бағдарламалары жарыққа шығып қолданылып жүр (мысалы; Қ.Бітібаева т.б).
- Мектептерде Абай шығармашылығын ірі блоктарға бөліп оқытса берілген мәліметтер толықтау қамтылады. Сондықтан, шығармашылығын топтастыра отырып қалған шығармалырын да іштей тақырыптарға жіктеуге болады.
Тақырыптың негізгі мақсаты – оқушылар үшін ұлы Абайдың сан-қилы, дара жақтарын таныстыру. Жаңа инновациялық технологиялар мен мультимедия құралдарын пайдалана отырып, Абайдың ақындық жолы мен әлеуметтік тұрғыдан маңызды тұлға екенін, "Абай-халық данасы " болғандығын оқушылырға таныстыру. - Тақырыптың негізгі мақсаты – оқушылар үшін ұлы Абайдың сан-қилы, дара жақтарын таныстыру. Жаңа инновациялық технологиялар мен мультимедия құралдарын пайдалана отырып, Абайдың ақындық жолы мен әлеуметтік тұрғыдан маңызды тұлға екенін, "Абай-халық данасы " болғандығын оқушылырға таныстыру.
Зерттеу жұмысының негізгі нысаны ретінде М. Мырзахметовтың Абайтану саласындағы еңбектері, зертееу мақалалары және “Яссауи әлемі“ журналына берген сұхбаты алынды. - Зерттеу жұмысының негізгі нысаны ретінде М. Мырзахметовтың Абайтану саласындағы еңбектері, зертееу мақалалары және “Яссауи әлемі“ журналына берген сұхбаты алынды.
- Сонымен бірге сабақ барысында тек қана Абайдың шығармаларын сан-алуан түрлі тақырыптық тұрғыдан талдаумен шектеліп қана қалмай, Абайдың өлең өрнегін де, ақындық шеберлігі мен өлең жолдарының құрылымдық жағынанан ерекшелігіне назар аударсақ , зерттеу объектіміздің ғылымилық салмағы артады.
Кезінде ашып айта алмаған кейбір сөздеріміз қазір ұрпақ өнегесіне айналатын кез келді. Еегер адамгершілік пен ізгілік имандылықтан туындайтынын ескерсек, Абай сол кездің өзінде –ақ тәрбиенің негізі имандылықта екенін айтқан екен. Шынында ақын поэзиясының дені Адам және Толық адам. Бұл мәселе төңірегінде көрнекті ғалым М.Мырзахметов өзінің “ Абайдың адамгершілік мұраттары“, “ Әуезов пен Абай“, “Абайтанудың тарихы“, академик З.Ахметовтің “ Абай және Лермонтов“, “ Абайдың ақандық әлемі“, сондай-ақ С.Мұқановтың, Б.Кенжебаевтың, М.Қаратаевтың, А.Нұржановтың салмақты еңбектері тамырын тереңге жайған үлкен салаға айналды. - Кезінде ашып айта алмаған кейбір сөздеріміз қазір ұрпақ өнегесіне айналатын кез келді. Еегер адамгершілік пен ізгілік имандылықтан туындайтынын ескерсек, Абай сол кездің өзінде –ақ тәрбиенің негізі имандылықта екенін айтқан екен. Шынында ақын поэзиясының дені Адам және Толық адам. Бұл мәселе төңірегінде көрнекті ғалым М.Мырзахметов өзінің “ Абайдың адамгершілік мұраттары“, “ Әуезов пен Абай“, “Абайтанудың тарихы“, академик З.Ахметовтің “ Абай және Лермонтов“, “ Абайдың ақандық әлемі“, сондай-ақ С.Мұқановтың, Б.Кенжебаевтың, М.Қаратаевтың, А.Нұржановтың салмақты еңбектері тамырын тереңге жайған үлкен салаға айналды.
Абайдың өмірі, шығармашылығы, ақындық жолы және әлуметтік көзқарастары, жалпы алғанда, ұлы Абайдың бүкіл болмысы өте кең ауқымды алады. Сондықтан Абайды үйренемін, зерттеймін, танысамын деген оқушыға бұл жалпы әрі көлемді, салмақты дүниені арқалау қиынға соғады. Сондықтан оқушыға , Абайды танып білуде белгілі бір бағытты жекелеп алу тақырыптың ғылыми сипатымен тиімділігін арттырады. - Абайдың өмірі, шығармашылығы, ақындық жолы және әлуметтік көзқарастары, жалпы алғанда, ұлы Абайдың бүкіл болмысы өте кең ауқымды алады. Сондықтан Абайды үйренемін, зерттеймін, танысамын деген оқушыға бұл жалпы әрі көлемді, салмақты дүниені арқалау қиынға соғады. Сондықтан оқушыға , Абайды танып білуде белгілі бір бағытты жекелеп алу тақырыптың ғылыми сипатымен тиімділігін арттырады.
Жоғарыды аталған тақырыптар негізінде орта білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушылары үшін бағдарлама негізінде белгілі бір жоспардағы тақырып көлемінде оқушылыр үшін инновациялық технологиялар мен мультимедия құралдарын пайдаланып ашық сабақ немесе сыныптан тыс жұмыстарын өткізу оқушылыр білімін арттырады . - Жоғарыды аталған тақырыптар негізінде орта білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушылары үшін бағдарлама негізінде белгілі бір жоспардағы тақырып көлемінде оқушылыр үшін инновациялық технологиялар мен мультимедия құралдарын пайдаланып ашық сабақ немесе сыныптан тыс жұмыстарын өткізу оқушылыр білімін арттырады .
Өтілетін мерзім: бағдарлама бойынша - Өтілетін мерзім: бағдарлама бойынша
- Сынып: жоғары сыныптар (8,9)
- Сабақтың рет саны: Бұл арнайы сабақ болғандықтан жоспардағы берілген сабақтардан тыс уақытта факультатив ретінде жүргізіледі.
- Сабақтың тақырыбы: "Абай-халық данасы“ (Абайдың әлеуметтік көзқарасы)
Проблемалы оқыту әдісі; - Проблемалы оқыту әдісі;
- Венн диаграммасы;
- Кластер технологиясы;
- Кестелер технологиясы;
- “Не үшін “ технологиясы;
- Лекция, баяндау;
- Сұхбат, сұрау-жауап, диспут, дискуссия
Проэктор, электронды тақта; - Проэктор, электронды тақта;
- Үлестірмелі сөзпарақтар;
- Абайдың суреттері;
- Аранайы плакаттар
- Компьютер ;
- Аудиоаппаратура
Ұйымдастыру кезеңі - сабақтың мақсатын хабарлау, оқушыларлы дайындау, сыныпта жағымды атмосфераны қалыптастыру. - Ұйымдастыру кезеңі - сабақтың мақсатын хабарлау, оқушыларлы дайындау, сыныпта жағымды атмосфераны қалыптастыру.
- Жаңа тақырыпты өту кезеңі – оқушыларға жаңа материалды түсіндіру кезеңі.
- Сабақты пысықтау кезеңі- оқушыларға әр түрлі тапсырмалар беру арқылы өтілген материалдарды пысықтау.
- Сабақты қорыту кезеңі – жалпы сабақ барысында атқарылған жұмыстар қысқаша қорытылады және оқушылар бағаланады.
1. Ұйымдастыру кезеңі- 5 минут - 1. Ұйымдастыру кезеңі- 5 минут
- 2. Жаңа сабақты түсіндіру, талдау жасау - 20минут
- 3. Тақырыпты пысықтап, бекіту – 10 минут
- 4. Үйге тапсырма беру – 5 минут
- 5. Сабақты қорыту – 5 минут.
Ұлы Абай, сөзсіз, сарқылмас дарын иесі. Қай қырын алып қарасақ та, мұнда адамгершіліктің, ізгіліктің, ең бастысы имандылықтың сипатын көреміз. Өз заманасының көрегені болған Абай шығармаларында тек шындықты дәріптейді. Сол кезеңде, әсіресе өзіне жанашыр болатын, сөзін құптайтындарға қажеттік танытады. Қоғамда болып жатқан түрлі құбылыстарға әділ баға бере отырған Абай сол дәуірдің өзінде – ақ "халық данасы" болып үлгерген болатын Расында да, Абайдың қай бір туындысын алып қарасақ та, толып жатқан ғибрат, үлгі-өнеге, " толық адам “ болып қалыптасу үшін дұрыс бағыт - бағдар беретін тұнып тұрған қайнаркөз іспетті. - Ұлы Абай, сөзсіз, сарқылмас дарын иесі. Қай қырын алып қарасақ та, мұнда адамгершіліктің, ізгіліктің, ең бастысы имандылықтың сипатын көреміз. Өз заманасының көрегені болған Абай шығармаларында тек шындықты дәріптейді. Сол кезеңде, әсіресе өзіне жанашыр болатын, сөзін құптайтындарға қажеттік танытады. Қоғамда болып жатқан түрлі құбылыстарға әділ баға бере отырған Абай сол дәуірдің өзінде – ақ "халық данасы" болып үлгерген болатын Расында да, Абайдың қай бір туындысын алып қарасақ та, толып жатқан ғибрат, үлгі-өнеге, " толық адам “ болып қалыптасу үшін дұрыс бағыт - бағдар беретін тұнып тұрған қайнаркөз іспетті.
1.Байлар жүр жиған малын қорғалатып - 1.Байлар жүр жиған малын қорғалатып
- 2. Жалын мен оттан жаралып
- 3. Алланың өзі де рас, сөзі де рас
- 4. Базарға, қарап тұрсам, әркім барар
- 5. Патша құдай, сыйындым4
- 6. Қалың елім, қазағым, қайран жұртым
- 7. Бай сейілді
- 8. Жасымда ғылым бар деп ескермедім
- 9. Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол
- 10. Бөстегім, құтылдың ба Көтібақтан?
- 11. Осы қымыз қазаққа
- 12. Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында
- 13. Асқа, тойға баратұғын
- 14. Білімдіден шыққан сөз
- 15. Есек
- 16. Құр айғай бақырған
- 17. Ғылым таппай мақтанба
- Байлық
- пе н кедейлік-тің таптық күресі
- Байлар жүр жиған малын қорғалатып,
- Өз жүзін, онан беріп, алар сатып,
- Онан алып, тоқсаннан дәме қылып,
- Бұл жұртты қойған жоқ па құдай атып?
- Барып келсе Ертістің суын татып,
- Беріп келсе бір арыз бұтып-шатып,
- Елді алып, Еділді алып есіреді,
- Ісіп-кеуіп, қабарып келе жатып.
- (Байлар жүр жиған малын қорғалатып,)
- Қалың елім, қазағым, қайран жұртым,
- Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың.
- Жақсы менен жаманды айырмадың,
- Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың.
- Бет бергенде шырайың сондай жақсы,
- Қайдан ғана бұзылды сартша сыртың?
- Ұқпайсың өз сөзіңнен басқа сөзді,
- Аузымен орақ орған өңкей қыртың. (Қалың елім, қазағым, қайран жұртым)
- Қара өлең ұйқасы
- Білімдіден шыққан сөз а Талаптыға болсын кез. а Нұрын, сырын көруге б Көкрегінде болсын көз. а
- (Білімдіден шыққан сөз)
- Шалыс ұйқас
- Сезімпаз көңіл Жылы жүрек а
- Таппадым деп түңілмес. б
- Бір тәуір дос Тым-ақ керек, а
- Ойы мен тілі бөлінбес. б
- (Буынсыз тілі)
- Шұбыртпалы ұйқас
- Жайнаған туың жығылмай, а
- Жасқанып жаудан тығылмай, а
- Жасаулы жаудан бұрылмай, а
- Жау жүрек, жомарт құбылмай а
- (Оспанға)
- Ерікті ұйқас
- Шын жүрек елжіреп, а
- Алладан тілеймін. б
- Шын қалақам осы күн в
- Болып тұр керекті. г
- (Әбдірахман науқастанып жатқанада)
1. "Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында" атты өлеңі Спандияр Көбеевтің қай туындысымен мағыналық жақтан салалас? - 1. "Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында" атты өлеңі Спандияр Көбеевтің қай туындысымен мағыналық жақтан салалас?
- 2. а
- а
- а
- а формуласына келетін Абайдың бір өлеңін табыңыз.
- 3. “Қалың елім, қазағым, қайран жұртым “ атты өлеңінде қандай әлеуметтік мәселелер көтерілген?
Жоғарыдағы айтылғандарды қорыта отырып, ұлы Абайдың шын мәнінде халық данасы екендігін, оның жан-жақты адамилық қасиеттерін , әрине, өзінің өлеңдерінен танимыз. Өз өлеңдерінде ұлы ақын халқына, ағайын-туыс бауырларына шын жанашыр болғандығын, заманның зардабы мен зауқын сезініп, әділ баға бере отырғанын аңғарамыз. - Жоғарыдағы айтылғандарды қорыта отырып, ұлы Абайдың шын мәнінде халық данасы екендігін, оның жан-жақты адамилық қасиеттерін , әрине, өзінің өлеңдерінен танимыз. Өз өлеңдерінде ұлы ақын халқына, ағайын-туыс бауырларына шын жанашыр болғандығын, заманның зардабы мен зауқын сезініп, әділ баға бере отырғанын аңғарамыз.
- Оның өлеңдерінде өзіндік қайталанбас лирика мен бір қатарда замана шындығы, реализм де үзеңгілес өмір сүріп келеді.Бұл Абайдың шынайылығына дәлел.
- Қорыта айтқанда, қазақтың саналы халық болып қалыптасуында,надандықтың қара түнегінен бүкіл әлемдік аренаға шығуында ұлы Абайдың орны орасан зор. Біз жас ұрпақ ұлы ақынымызбен қашанда мақтан етіп, абыройын одан әрмен асқақтата жүруіміз қажет. Қазақ дегенде Абайды, Абай дегенде қазақты көз алдымызға елестетуіміз керек.
Достарыңызбен бөлісу: |
