INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL «GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2023: CENTRAL ASIA» ASTANA, KAZAKHSTAN, APRIL 2023 38 Адам құқықтарын ҚР Конституциясына енгізу табиғи құқықтар Қазақстанның
Нормативтік-құқықтық жүйесіне енгізілгенін және ҚР Конституциясымен және ҚР басқа
да нормативтік құқықтық актілерімен реттелетінін білдіреді [6].
Адам құқықтары табиғи құқықтар ретінде адамға қай жерде және қашан туылғанына
қарамастан тиесілі, бірақ бұл құқықтарды қорғау мен реттеуді мемлекет мемлекеттің негізгі
заңы ретінде Конституцияда осы құқықтар туралы нормаларды бекіту арқылы оларды
құқықтық жүйеге енгізу арқылы жүзеге асырады.
Өмір сүру құқығы-бұл адамның табиғи құқығы, бірақ адамды өмірден айыру қылмыс
ретінде де, заңды әрекет ретінде де қарастырылуы мүмкін - мемлекеттің ең жоғары жазаны
қолдануы. Осылайша, өмір сүру құқығы мемлекеттің нормативтік-құқықтық жүйесіне
енеді.
Жоғарыда айтқанымдай, ҚР-да "ҚР Конституциясына сәйкес" адамның құқықтары
мен бостандықтарына кепілдік беріледі (Конституцияның 12-бабының 1-тармағы).
Бұл Конституцияда бекіту адамның табиғи құқықтарына ҚР заңнамасына сәйкес
қолдау мен қорғауды береді.
Бұл ретте ҚР Конституциясының 12-бабы 2-тармағының ережелері өте
маңызды:"адамның құқықтары мен бостандықтары туғаннан бастап әрқайсысына тиесілі,
абсолютті және бөлінбейтін деп танылады, заңдар мен өзге де нормативтік актілердің
мазмұны мен қолданылуын айқындайды".
Қазақстанның құқықтық жүйесіне табиғи құқықтарды енгізу кезінде дәл осыдан
бастау керек: Қазақстан заңдары адам құқықтарының мазмұнын анықтамайды, ал адамның
құқықтары мен бостандықтары заңдардың мазмұны мен қолданылуын анықтайды.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 1.
Малдыбаев А. М. Қазақстан Республикасында қолайлы қоршаған ортаға құқығын
жүзеге асырудың конституциялық-құқықтық мәселелері. – Алматы: Д.А. Қонаев атынд.
ун-ті, 2009. - 31б.
2.
Досжанова, Г. С. Қазақстан Республикасындағы жеке өмірге қол сұғылмау құқығының
конституциялық-құқықтық негіздері (теория және тәжірибе). - Алматы: Қазақ
гуманитарлық заң ун-ті., 2005. - 31б.
3.
Бопабаев, Е.Ч. Қазақстан Республикасындағы жеке тұлғаның конституциялық
құқықтық мәртебе: Оқу құралы. - Алматы: Отан ЖҚ, 2015. - 138б.
4.
Кунебаева Г.Д. Қазақстан Республикасындағы міндетті төлемдерді төлеу
конституциялық-құқықтық борышы және міндеті. – Алматы: Баспа, 2012. - 75б.
5.
Мухамадиев А. Ұ. Қазақстан Республикасындағы неке институтының конституциялық
құқықтық негіздері. – Алматы: Жеті жарғы, 2010. - 28б.
6.
Байжұманова А.М. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы: Оқу құралы.
- Талдыкорган: ЖМУ баспасы, 2013. - 259б.