Зертханалық жұмыстың құралдары мен техникалық жабдықталуы

Тұқымдар (бұршақ, соя). Диацид, 96% спирт, стерилді химиялық стақандар, стерилді су.

Стерилді Петри табақшалары, пробиркалар, пинцет, стерилді дәке қапшықтары.
2 Зертханалық жұмыстың құралдары мен техникалық жабдықталуы.

Ламинар-бокс, колбалар қоректік орталармен, стерилді препарттық инелер, пинцеттер, скальпельдер, 96 % спиртпен флакон, спиртовка, мақта, NaClO₂ 6 % ерітіндісі, колбалар автоклавталған дистиллденген сумен, Петри табақшалары, картоптың өскіндері.

1 Стерилді өскіншілері қандай мақсатпен өсіріледі?

2 Стерилді өскіншілерді пайдаланудың ықтималды жолдары қандай?

3 Стерилді өскіншілерді өсіру үшін қандай қоректік орталар пайдаланады?

- картоптың вируссыз өсімдіктерді алу мақсатында картоптың апикалды меристемаларын бөліп алуымен және өсіруімен танысу;

- сәбіздің жеке ұлпаларын клондау әдісімен танысу

Жоспар:

1 Картоптың апикалды меристемаларын алу мен өсіру

2 Сәбіздің жеке ұлпаларын клондау
Сабаққа дайындалуға әдістемелік нұсқаулар

Теориялық мәлімет. Қоректік ортада апикалды меристемалардан картоптың вируссыз өсімдіктерді алады, оларды вируссыз түйнектерді алу үшін жылыжайларда көбейтуге болады. Материалды жедел көбейту үшін in vitro алынған түйнектер пайдаланады.

Жұмыс барысы 1:

Картоп түйнектерін апта ішінде 4-8^оС температурасында сақтайды, одан кейін қараңғыда 20-22^оС температурасында өсіріледі. Меристемаларды бөлу жұмыстарды ламинар-бокста жүргізеді. Бөліп алуында қолданылатын құралдарды (пинцеттер, скальпельдер, инелер) әрбір бөлінудің алдында спиртке салып, кейін күйдіртіп, стерилдейді. Әбден жуылған түйнектерден өскіншелерді бөліп, диацидтің 0,1% ерітіндісінде 3-5 мин ішінде стерилдейді, кейін стерилденген Н₂О-мен үш рет жуылады. Стерилденген өскіншелерді стерилденген Петри табақшасына салады және құрғатпау үшін автоклавталған судың бірнеше тамшысын қосады. Бөліп алудың алдында өскінше төбешігінен жабынды жапырақшаларын алып тастайды, примордиалды жапырақшалары бар бүйір және төбешілік меристемаларды біртіндеп ашады. Бұл операцияны бинокулярлық лупа астында препараттық инені пайдаланып жүргізеді. Мөлшері 100-250 мкм жапырақ бастамаларынсыз (примордияларсыз) меристеманы ұстатқышта бекіткен кәдімгі жұқа инемен бөледі. Бүйір және төбешілік меристемаларды бөлуге болады. Ине ұшындағы меристеманы пробиркаға қоректік ортаның бетіне ауысады, жанарғы жалынның үстінде тығынмен жауып, штативке салады. Пробиркалармен толғаннан кейін штативті орталар құрғатпас үшін целлофан қалпағымен жауып, жарық камераға қояды. Екі, үш, төрт аптадан кейін меристемадан өркеннің дамуын бақылайды және бұл процесстің кезеңдерін сурет салады.

1. 
   Жұмысқа ламинар-бокс пен құралдарды дайындау.
   
2. 
   Сәбізді су ағынның астында әбден жуу.
   
3. 
   Сәбізді 100мм ұзындығымен кесіп стақанға салады және 30 минутқа стерилді ерітіндісін құйып жабады.
   
4. 
   Ламинар-боксқа ауыстыру.
   
5. 
   Сәбіздің екі жағынан 20мм мөлшерімен бөлшектерді кесіп алып тастау және Петри табақшасына аудару.
   
6. 
   Нысанды скальпельмен қалыңдығы 1мм, мөлшері 4мм х 4мм дискілерге кесу.
   
7. 
   Экспланттарды қоректік ортаға орналастыру және қараңғы стеллаждарға қою.
   
8. 
   Бақылауды әрбір 7 күн сайын жүргізу, нәтижелерінің суретін салу.
   

Картоп түйнектері. Стерилденен қоректік орталармен пробиркалар (Кесте 1).

Бинокулярлы лупа, скальпельдер, препараттық инелер, ұстатқыштағы жүздер.
2 Зертханалық жұмыстың құралдары мен техникалық жабдықталуы.

Ламинар-бокс, колбалар қоректік орталармен, стерилді препарттық инелер, пинцеттер, скальпельдер, қайшылар, 96 % спиртпен флакон, спиртовка, Петри табақшалары, стерилді пленка.

1 Өсімдіктердің жедел көбею үшін қандай бөліктері пайдаланады?

2 Апикалды меристемаларды өсімдіктерден қандай мақсатпен бөледі?

3 Жұмыс кезінде қоректік ортаны құрғатпау үшін қолданылатын әдістер

1 Кенесарина Н.А. Өсімдіктер физиологиясы және биохимия негіздері. Алматы, 1988.

2 Кенесарина Н.А. Өсімдіктер физиологиясының лабораториялық сабағына арналған шағын практикум. Алматы, 1993.

3 Жатқанбаев Ж. Өсімдіктер физиологиясы. Алматы, 1988.

4 Кенжеев К. Өсімдіктер физиологиясының практикумы. Алматы, Мектеп,1984.

5 Лебедев С.И. Физиология растений. Москва, 1988.

6 Қалекенұлы Ж. Өсімдіктер физиологиясы. Алматы, 2004.

7 Г.Уәлиханова Өсімдіктер биотехнологиясының негіздері. Алматы 1999

8 Г.Уәлиханова Өсімдік биотехнологиясы. Алматы 2009

9 Г. Валиханова Биотехнология растений. Алматы 1996

10 А. Есімова Биологиялық препараттар өндірісінің технологиясы. Алматы 2009

11 С. Тұрашева Клеткалық биотехнология. Алматы, Дәуір, 2011. - 260 б.

12 Кенесарина Н.А.Биохимия есептерінің жинағы. Алматы, 1991.