ОӘЖ 372. 857 ОҚУ, ОҚыту және бағалау таксономиясының биология сабақтарындағы көріністері

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты, Шымкент, Қазақстан

Білім жүйесін инновациялық технологиялармен жабдықтап, білімнің халықаралық талаптарын меңгерудің маңызы айырықша.

Білім беруді жаңарту үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үдерісі, бұл білім беруде кезең кезеңімен өтетін және алынған нәтижелерге бағытталған өзгерістер. Қоғамдағы жүріп жатқан өзгерістер, ғылыми техникалық прогресс және жалпы білім беретін мектеп құрылымының өзгеруі - жас ұрпақты тәрбиелеуді дамытып қалыптастыруды талап етеді.Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер әлемдік білім беру жүйесін қайта құру қажет екендігін паш етті. Қарқынды өзгеріп жатқан әлемде білім саласында «ХХІ ғасырда нені оқыту керек?» және «Мұғалімдер оқушыларды ХХІ ғасырға қалай дайындайды?» деген сұрақ ең басты маңызды болып отыр. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, оның рухани күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектесуіміз қажет Өйткені адам туынды ғана емес жаратушы да. Бұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен оқыту мазмұны жаңартылып, әдіс-тәсілдің озығы өмірге келуі, олар әрбір азаматтың жеке басының қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтындай болып ұйымдастырылуы қажет. Сонда ғана мектептерден өз өміріне өзгеріс енгізе алатын, өз бетінше өмір сүру жолдарын таңдай алатын азаматтар тәрбиеленіп шығады. Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға, қалыптан тыс шешімдер қабылдай алуға, практикалық әрекеттерге дайын болуға әкелудің жолдарын көрсету керек.

ҚР Білім және ғылым министрлігінің соңғы брифингінде түлектердің қорытынды аттестациясының өткізілуі және ЖОО-ға түсу принциптері туралы жаңа формат жарияланды. 2017 жылдан бастап түлектер мектептерде емтихандар тапсырып (орта мектеп бітіргені жөнінде аттестат және «Алтын белгі» алу үшін), ЖОО-ға түсу үшін емтихан және мемлекеттік гранттың бөліну жүйесі функциясын атқаратын ҰБТ тапсырады. Бейінді пәндер бойынша тапсырмалар ұсынылған бес жауаптың ішінен тек жалғыз дұрыс жауабы бар 20 сұрақтан, сондай-ақ, көп жауаптың ішінен бірнеше дұрыс жауаптары бар 10 сұрақтан құралады. Бейінді пәндер бойынша тестілеу барысында бірнеше дұрыс жауаптары бар сұрақтарды енгізу арқылы талапкерлердің нақты тақырыпты қаншалықты меңгергендері анық көрінеді. Сонымен қатар, бірнеше жауап варианттары бар тесттер жауаптарды тек жаттап алып, немесе болжау арқылы беруге тосқауыл болады. Осындай мәселелерді меңгеру үшін оқушылармен сабақ жүргізу барысында оларды сын тұрғысынан ойлауға, логикалық тапсырмаларды шеше білуге үйрету керек.

Сыни тұрғыдан ойлау – Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Сыни тұрғыдан ойлау – бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде ойлауға, бағалауға, талдауға және синтездеуге бағыт алады.

Қандай ортада болмасын өзінің айтар ойы, өмірге деген көзқарасы қалыптасқан оқушыны дайындау арқылы ғана ісіміздің оңға басатынын ұмытпағанымыз жөн. Сондықтан оқыту мен оқудың қазіргі заманғы әдістері мұғалімнің күнделікті тәжірибесі және кәсіби мән-мәтінмен өзара байланысты қарастыру қажет

«Логикалық тапсырмалар» оқушының жас ерекшелігін ескере отырып құрастырылды. Қазақстан Республикасының білім беру стандартында білім берудің басты міндеті логикалық ойлауды дамыту болып табылатындығы атап айтылған.

Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда логикалық тапсырмалар мен жаттығулар орындатудың маңызы зор.

Оқушының логикалық ойлауы ой әрекетінде, білімді меңгеру, тіл үйрену үстінде дамиды. Оқушылардың ақыл-ой белсенділігін өрістету олардың тұлға ретінде жетілуінің маңызды саласы болып табылады. Сондықтан оқушылардың шығармашылық тапсырмаларды орындау барысында ойлау операцияларын жүзеге асыру тәсілдеріне үйрету қажет. Оқушылардың ойлауын дамыту ойлау операцияларын меңгеруіне байланысты. Ендеше, оқушыларға тапсырмалар бергенде таңдауға, жинақтауға, салыстыруға, топтауға арналған тапсырмалар логикалық ойлауын дамытатындай болуы керек.

Мысалы, сөздік-логикалық ойлаудың дамуына мынандай жаттығулар көмектеседі. Баланың маңызды бөліктерді бөліп көрсету, жалпылай білу дағдысын көрсетеді. Тапсырманы сурет не заттай немесе жазбаша түрде ұсынуға болады.

1.Қауырсынды – шеткі. 2. Доғалы. 3. Саусақ салалы – ілмек тәрізді. 4.  Қауырсынды – ілмек тәрізді. 5. Саусақ салалы – шеткі. 6. Саусақ салалы – торлы. 7. Параллельді. 8. Қауырсынды – торлы.

а) үлкен қанайналым шеңберінде

б) кіші қанайналым шеңберінде

в) бауырдың қақпа жүйесінде

г) экстрасистолалы қанайналымда, қан жүрек қарыншасынан құлақшаларға құйыла бастағанда.

Тапсырма 2. Сіз келесі дәйектемелермен келісесіз бе. (Иә, Жоқ)

1. Прокариоттардың көпшілігі гетеротрофтар, ал олардың бір бөлігі – адам, жануарлар, өсімдіктер мен микроағзалардың паразиттері.

1. 
   Бидайдың гүлшоғыры – күрделі масақ.
   
2. 
   Жоғары сатыдағы өсімдіктерге актиномицеттер, фикомицеттер және оомицеттер жатады.
   
3. 
   Қызғалдақтың жемісі жидек.
   
4. 
   Цитоплазма протопласттың жалғыз ғана тірі әрі белсенді органоиды болып табылады.
   
5. 
   Құстардың зат алмасуы бауырымен жорғалаушылармен салыстырғанда қарқындырақ жүреді.
   
6. 
   Саңырауқұлақтар әрқашан жарықтан «қашады».
   
7. 
   Плаун тәрізділер бөлімі ағаш және шөптесін түрлермен кеңінен берілген.
   
8. 
   Гигрофиттер – шамадан тыс ылғалды жерлердің өсімдіктері.
   
9. 
   Су өсімдікке ең алдымен топырақ арқылы әсер етеді.
   
10. 
    Қызанның отаны Орталық Африка болып табылады.
    
11. 
    Сәбіз – біржылдық өсімдік.
    
12. 
    Қырыққабат көбелегі гүл шырынымен қоректенеді.
    
13. 
    Балықтардың танау қуысы ауыз жұтқыншақ арқылы бірікпейді.
    
14. 
    Дизентерия амебасы адам бауырының жасушаларында тоғышарлық етеді.
    

1. 
   Ұрық түбірінен дамитын тамыр әдетте топырақта тік орналасады, төменгі жағымен топырақтың төменгі қабатына тереңдей отырып аталады. . .
   
2. 
   Бір – біріне қабысып жатқан жапырақ бастамалары бар сабақтың төбесі аталады…
   
3. 
   Көпшілік саңырауқұлақтардың денесін құрайтын жіптер аталады . . .
   
4. 
   Құрғақ жерлердің өсімдіктері немесе сумен қамтамасыз етілсе де, төменгі температурасы немесе құрамында тұзы мол болуы себепті сіңбейтін сулы жерлердің өсімдіктері аталады. . .
   
5. 
   Солтүстік бұғыларының негізгі азығы болып табылатын қына түрі аталады . . .
   
6. 
   Ие денесіне енген балдыр иесінің есебінен қоректеніп, ақыр соңында ие ағзасының жеке бөліктерінің өлуіне немесе оның толық тіршілігін жоюына әкеліп соғатын балдырлардың бірлесіп тіршілік ету түрі аталады . . .
   

1.Сүтқоректілердің түктерінің түсі түбінен жоғарыға қарай түрліше болады. Түп жағы бір түсті, ортаңғысы басқа түсті, ал жоғарғысы тағы басқа түсті болып келеді. Түктерінің түсі өсу барысында неліктен өзгереді? Қандай тәжірибе арқылы дәйектей аласыз?

1.Адамның тік жүруінің пайдалы екені белгілі. Бірақ оның адам үшін зияны да бар. Қандай зияны бар екенін айтыңыздар. 

1. Н.Ә.Назарбаев. Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты. - 2012 ж. «Ана тілі» газеті, № 5. – 7-8 бет.

2. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға

арналған ұлттық іс-қимыл жоспары. ҚР Үкііметінің № 832 қаулысы. 2012 жылғы 25