Ашаршылықтың басталу себебі
|
|
1) Мал шаруашылығының экстенсивті дамып отырған орны, техникалық техникалық базаның қарапайымдылығын бұрынғы шаруалар кооперациясының дәстүрлеріне байланысты, далахалқының көшпелі және екінші көшпелі тұрмыс салтын ескерту, партияның Орталық Комитеті Қазақстанда ұжымдастыру науқанының негізінен 1932 жылдың көктеміне қарай аяқтауды белгіледі. Партия кожатында айтылған тұжырымдаманың дұрыстығы күмән тудыруы керек, алайда оның орындалу барысы түбірінен бұрылмалы. Қазақстанда колхоздастыру қозғалысы жедел қарқынмен орындалды, тым қысқа мерзімде күштеп отырықшыласыру жүзеге асырылды. Мысалы, 1928 жылы барлық шаруашылықтардың 2% -ы коллективтендірілсе, 1930 жылы 56,4% -ы, ал 1931 жылы 65% -ды құрады. Енді бір деректикалық мәліметтерде 1931ж. Ресейдің қара топырақты аудандарында жеке шаруашылық ұжымдастыру 10%, Қазақстанда 64% болғандығы айтылды. Жұмыс керіп отырғанымыздай, 1 - ден, ұжымдастырудың қарқыны үдетілді. 2 - ден қысқа уақыттың ішінде 100% -дан асыра орындау деген сүйекке сіңісу әдіскен етек алды, 3 - ден, бұның ішіндегі оның ішіндегі қарым-қатынастар туралы 2) өлкеде ұжымдастыруды жүргізу еріктілік қағидаттарын бұзды. Сайлау құқығынан айыру, тұрған ауданнан жер аудару мен қорыту немесе «тәрбиелеу» алдын-ала қамауға ату сияқты күштеу тәсілдері әдеттегі және кең тараған шараларға айналды. 1929 жылдың тек республикалық жағдайында 56 498 шаруа өсуге тартылып, олардың 34 мыңнан астамы сатылды. 3) Ұжымдастыру кезінде ең бастысы өлкенің, ұлттың өзіндік ерекшелігі ескерілмеді, онымен санаспады. 1925 жылы Қазақстан партия екілік комитетінің 1 - хатшысы болып келген, жердің жағдайын білмейтін ФИ Голощекин үшін кешеннің 30-40 ұсақ малының 4-5 ірі қарсыласуын шектен тыс байлық болып есептейді. Бірнеше пайымдауынша, Ұлы Қазан социалистік революциясы шаралары екінші деңгейдегі іске асырылған, «дала тұнған ұсақ буржуазия», және де Кіші Қазан төңкерісін жүргізу қажет деп табылды. Басқа қозғалмайтын мүлкі жоқ, күн көрістің кезегі болып бөлінеді - байлық дэпсептеліп, алынды. Бұл шаралтар Голощекиннің «Кішіқазан» идеясы деп тарихқа енді. Ең қасіреттісі - мал басы толықтай өзгеруге ұшырады. 1929 жылы Қазақстанда 40,5 млн. мал басы болса, 1933 жылғы 1 қаңтарда 4,5 млн. ғана мал қалған еді. 4). Жергілікті органдарға берілімді жарлықтарда жойылатын кулактар шаруашылығының үлесі жалпы шаруашылықтардың санына енеді және одан әрі өзгермейді. Алайда әміршіл - әкімшіл жүйенің жойылатын кулактар саны барлық жерде әрдайым ең жоғары көрсеткіш шегіне дейін жеткізілі » , сөйтіп канаушы элементтерімен бірге ауқаттылардың орташалардың шаруашылықтары тәркіленді . Толық емес деректер бойынша 1931 жыты 5500 жаңа туынға алынып жер аударылған
5 ) Халықтың сауатсыдығы белгілі бір дәрежеде келеңсіз рет атқарды , яғни «мал - жанның ортақтығы » туралы қауесет әңгімелер халықтың арасында дүрбелең туғызып , шет жерлерге үдере кешгуте , малдарын саналы түрде жоюға әкеліп соқтыры Санажүргізілген 1926 жылдың дерегі бойынша Кеңес Одағындағы татарлардың сауаттылығы 67 % , орыстардың 57 % , украиндардың - 50 % , қазақтардың – 10% болған деп айтылады . Бажерде 10% -пайыздық , сауаттылық , еуропаша білім алғандардың үлес салмағымен өлшеніп отырса керек . Қазактардын араб графикасын , ал 1928 жылдың 20 желтоқсанындағы Қазақ АКСР ОАК - нің қаулысы бойынша латын алфавитін пайдалануы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1940 жылдың 10 қарашасындағы заңына сәйкес қазақ тілінің орыс графикасына негізделген жаңа алфавитке ( кириллица ) көшірілуі халықтың рухани дамуына өзiндiк кері ықпал еткені сөзсіз . Жалпы бүкіл елде , соның ішінде Қазақстанда сауаттылық үшін науқан мәселесі бірнеше бесжылдықтарға созылғаны белгілі 6 ) Қазақстанда коллективтендіру үрдісіне төтенше сипат беруде және онын трагедиялық жағдайға әкеліп соғуына сол кездегі өлке басшыларының жіберген қателіктері болды Қазақ халқының ұлттық трагедиясына жол берген мемлекет басшылары қатарынан темендегі азаматтар табылады : < 1925-1933 жылдар арасындағы Қазақстан партия еткелік комитетінің І хатшысы Ф.И.Голощекин І 1927-1934 ж .
Қазақ АКСР ОАК - нің терағасы Е.Ерназаров ;
1929-1938 жж . Республиканың ХКК - нің төрағасы о Исаев ,
1930-1931 жж . әлелік партия комитетінің хатшысы И.Құрамысов т.б. Жоғарыда тұжырымдалған қателіктердің орын тебуі 1931-1933 жж . Қазақстанды ашаршылыққа әкеліп соқтырады .
|
