Оқыту түрі: күндізгі Көкшетау, 2015

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент Кеплер заңдарын жақсы меңгеріп алуы тиіс сонымен бірге астрономия календары- Тұрақты бөлігінде жасанды аспан денелеріне тиісті материалды меңгеруі тиіс.

1. 
   Айдың Жерді айналған қозғалысы бойынша СИ жүйесінде Жердің массасын анықтаңыздар.
   
2. 
   Төмендегі Кіші планеталардың орташа, перигелийлік және афелийлік қашықтықтардағы шеңберлік, параболалық және нақты жылдамдығын анықтаңыздар: Психея, Андромаха, Эксулапия, Урания, Галатея, Глазенапия, Полигимния, Фотографика, Фидес, Гармония, Палес, Ева, Ламберта, Симиза.
   
3. 
   2-пункттегі эллипстік орбита үшін есептелген жылдамдықтарға сүйеніп, денелердің осындай қозғалысына тән белгілер жөнінде қорытынды жасау.
   
4. 
   Жер массасын бірлік етіп алып, мына денелердің массаларын анықта: Күн және Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Марс, Юпитер, Сатурн, Плутон, Уран, Нептун, Юпитер, Сатурн, Уран, Сатурн.
   
5. 
   Дәл сол планетаның, Айдың және Күннің бетіндегі ауырлық күші үдеуінің салыстырмалы мәнін табыңыздар. Осы аспан денелерінің бетіндегі өз салмақтарыңызды есептеңіздер.
   
6. 
   Айдың және сол планетаның бетінде «Восток» космос кемесінің салмағын табыңыз. Осы кеменің жер бетіндегі салмағы 4,7 т.
   
7. 
   Сол аспан денелерінің бірінің бетінен бір, төрт және тоғыз радиусқа тең қашықтықтарда ауырлық күші үдеуін табу керек. Жердің және сол планетаның, Күннің тартылыс өрісіндегі гравитациялық үдеулерін табыңыздар.
   
8. 
   Жердің және сол планетаның Күннің тартылыс өрісіндегі гравитациялық үдеуін есептеп табыңыздар.
   
9. 
   5-8 пункттерін талдап, әртүрлі денелердің тартылыс өрісінде гравитациялық үдеу мәндерінің әртүрлі мәнге ие болуының себептері жөнінде қорытынды шығару.
   
10. 
    Гравитациялық үдеудің сәйкес аргументтерден тәуелділігін графиктік түрде көрсету.
    
11. 
    Күн, Ай және сол планетаның орташа тығыздығын өзгеріссіз қалдырып, диаметрлерін ойша екі есе өсіретін болсақ, олардың бетіндегі ауырлық күші үдеу сан мәні жағынан қандай болар еді.
    
12. 
    Ай қазіргісінен гөрі екі есе үлкен қашықтықта Жерді айналатын болса, және сол кездегі периоды қазіргісіне тең болуы үшін Жердің бұл жағдайдағы массасы қазіргісімен салыстырғанда қандай болуы керек.
    
13. 
    Күннің массасы кенеттен өзгеріп қойсын делік, сол кезде сіздің планетаңыз өзінің орбитальдық жылдамдығын сақтай отырып, Күн серігі болудан қалу үшін Күннің бұл гипотезалық массасы қандай болу керек.
    

1.Екі дене есебі.

2.1/,8/,9/,10/,12/,14/ формулаларын қорыту.

Жұмысқа кіріспес бұрын дайындалатын сұрақтар.

1. 
   Егер де планета серігінің массасы планетамен салыстырғанда ескермейтін аз болмаса, серіктің массасын қалай анықтауға болады. Орталық дененің массасы, серіктің айналу периоды және орбитасының үлкен жарты осі белгілі деп есептеу қажет.
   
2. 
   Шеңберлік, параболалық және нақты жылдамдықтың формулаларын келтіріңіздер. Планетаның Күннен перигелийлік, афелийлік және орташа қашықтығы неге тең.
   
3. 
   9/ формуланы қолданып, Жер массасын бірлік етіп алып, планета массасын қалай анықтайды.
   
4. 
   Аспан денелерінің бетінде ауырлық күші үдеуін. Қандай да бір дененің салмағын қалай табуға болады.
   
5. 
   Планета бетінен қашықтығы планетаның бір радиусындай нүктеде ауырлық күші үдеуін қалай анықтауға болады.
   
6. 
   Планетаның диаметрі екі есе өскенде, тығыздығы өзгеріссіз қалатын болса, дененің массасы қалай өзгерген.
   
7. 
   Орталық дененің массасы кенеттен өзгергеннің нәтижесінде, серік одан екі есе қашықтыққа ұзап, бұрынғы периодпен айналатын болса, массасы қаншаға өзгерген.
   

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы мен Кеплер заңдарын жақсы білетіндігін көрсетуі тиіс. Бұл жұмыс толығымен астрономия есептері болып табылады.

2. 
   Бакулин П.И., Кононович Э.В., Мороз В.И. «Курс общей астрономии», Изд. 2-е М. Наука, 1970г.
   
3. 
   Дагаев М.М., Демин В.Г., Климишин И.А., Чаругин В.М. «Астрономия», М. «Просвещение» 1983 г. Гл.
   

№ 15 Практикалық жұмыс

СӨЖ – дидактикалық тапсырмаларды өз бетімен орындауға, танымдық қабілетті арттыруға және белгілі бір ғылым саласысына байланысты білімін толықтыруға негізделген оқу процесінің ерекше бір түрі.

СӨЖ шығармашылық белсендікті, логикалық ойлауды дамытуды қамтамасыз ететін практикалық тапсырмаларды жүзеге асырумен байланысты болып табылады.

СӨЖ оқытушының қатысуымен (ОЖСӨЖ) аудиториядан тыс және оқытушысыз аудиториядан тыс (СӨЖ) сабақтардан тұрады.

• 
  пәннің оқытылу кезеңін түгел қамтитын сөж кестесі
  
• 
  типтік және жұмыс оқу бағдарламарының негізгі бөлімдеріне сай келетін тапсырмалар жүйесі
  
• 
  рефераттардың, баяндамалардың, шығармашылық жұмыстардың тақырыптары
  
• 
  негізгі және қосымша әдебиеттердің тізімі
  
• 
  кеңес түрлері
  
• 
  бақылау түрлері
  
• 
  бағалау критериялары, орындалатын жұмыстың көлемі және оны тапсыру уақыты т.б.
  

• 
  библиографиялық мәліметтерді өңдеумен (картотеканы дайындау),
  
• 
  жазбаша жұмыстарды дайындаумен (реферат, баяндама, бақылау тапсырмалары, аннотация),
  
• 
  ғылыми жобаны өндеумен (семестрлік, курстық, дипломдық жұмыстар, проблемалық мақалалар),
  
• 
  виртуальдық жұмыстарды іздестірумен (интернет жүйесі және локальды желі арқылы),
  
• 
  электрондық курстың материалын меңгерумен (компьютерлік жүйе арқылы),
  
• 
  лабораториялық тәжірибені енгізумен
  

ОЖСӨЖ-де де, СӨЖ-де де студент өз бетімен жұмыс істеу керек, өз бетімен мәселе қойып, оны шешу жолдарын іздестіруді үйрену керек.

1. 
   Астрономия дамуындағы мұсылман ғалымдарының ролі.
   
2. 
   Айдың Жерге әсері.
   
3. 
   Астрономияның физикамен өзара байланысы.
   
4. 
   Күннің энергиясын пайдалану мәселесі.
   
5. 
   Кіші планеталардың ашылу тарихы.
   
6. 
   Біздің Галактиканы зерттеу мәселесі.
   

Алтаева Гулсинай Сарсенбаевна

Редакционно-издательский отдел

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Подписано в печать 05.12.15 г. Объем 4 п.л. Тираж 20 экз.

Заказ №220

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің баспаханасында басылған

Отпечатано в типографии

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Наш адрес: Казахстан, Акмолинская обл., г. Кокшетау,

ул. Ақан-сері, 24 РИО КГУ им. Ш. Уалиханова