Қой шаруашылығы, қой етін, жүнін, елітірісін Өндіру технологиясы

18. 67- кесте – Қой табынының айналымы

7. Өткен жылы туған төлдер = өсімнің саны х 8

12
Ескерту. Табынды қарапайым өндіру – жоспарланып отырылған кезеңнің басында және соңында тұрақты мал басы; табынды кеңейтілген түрде өндіру – жоспарланып отырылған кезеңнің соңында мал басын өсіру.

Өндірістік негізгі көрсеткіштерді есептеудің тәртібі. Қойлардың топтарының қозғалысының есебін аяқтап, айналымдағы малдардың тірі салмағын есептеуге кіріседі. Ол үшін жеке тапсырмадан орташа тірі салмақты әрбір топ бойынша мал басына көбейтеді және центнер санын 4,10,12,15 бағандарға қояды. Асылтұқымды ретінде сатуға қойылған ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың тірі салмағы олардың жыл басындағы салмағынан 6-12 кг артық. Ересек 1 бас қойдың тірі салмағы жылдың басында қандай болса, жылдың соңында да сондай болады.

5 және 6 бағандардың астына өнімнің (өнімнің санын тапсырмадан қозының туған кездегі салмағына көбейтеді) және сатып алынған жөндеу қойларының тірі салмағын қояды.

Ағымдағы жылы туған, етке сатылатын ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың тірі салмағын қозыларды саулықтан айыру кездегі салмағын қосу жолымен есептейді. Мысалға, саулықтан айырғандағы салмақ 20 кг, 150 күндегі тәуліктік өсім – 70 г, осы кезеңдегі дененің жалпы салмағының өсуі 10,5кг (150 күн х 70 г). Ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың сату кезіңдегі тірі салмағы бірдей болады және 20 + -1 – 105 = 30,5 кг құрайды. Содан кейін формула бойынша табынның айналымдық өсімін есептейді (табынның жылдың соңындағы салмағы + етке тапсырылған және сатылған қойдың салмағы) – (жылдың басындағы тірі салмақ + төлдің және сатып алынған қойлардың тірі салмағы), 8 жолдағы бағандардың нөмірлері бойынша айналымдық өсім = (15 + 12 + 10) – ( 4+5+6).

Қой етін тауарлық өндіруді асыл тұқымдық ретінде және етке сатылған қойлардың тірі салмағын қосу арқылы анықтайды. Қой етін өндірудің айналымы тауарлық өндірумен бірге теңестіріледі.

Жүннің айналымдық қырқымын, жылдың басында қолда бар әрбір топтың қой басын тапсырмадағы 1 бастан алынатын орташа жүн қырқымына көбейту жолымен, топтар бойынша жылдық қырқымды қосумен анықтайды. Оны центнермен береді. Қой шаруашылығының екпінділігі жылдың басында қолда бар 1 бас саулықтан алынатын жүн және еттің алымымен анықтайды, килограммен есептейді. Ол үшін қой етінің және жүннің айналымдық өндірісін саулықтардың бастапқы санына бөледі. еттің және жүннің шығымын оларды прейскурант бойынша сату бағасына көбейте отыра, 1саулықтардан алынатын ақшалай табысты теңгемен алады.

Қойлардың топтар және жалпы табын бойынша бастарының орташа санын жылдың басында және соңында болған қой басына қосу және тепе-тең бөлу арқылы, демек бағандарды 2 +13 алады.

2

Өткен жылы туған ісектердің және қойлардың топтарында жоспарланып отырылған жылдың соңында қалмауы мүмкін, себебі олардың бәрі етке тапсырылады. Мұндай жағдайда жылдық орташа мал басын мынадай келесі принцип бойынша анықтайды: жылдың басындағы мал басын 10-ға көбейтеді, ал көбейтіндіні 12-ге бөледі, себебі ісектерді көбінесе күзге дейін ұстайды және қазан-қараша айларында етке өткізеді.

Негізгі мәліметтер. Тауарлық қой өсіру кешенінде науалық өндіріс арқылы романов тұқымдас қойлардың басының жоспарлық саны 5686 дейін жеткен. Шаруашылық мынадай келесі нормативті көрсеткіштерді жоспарлап отыр:

18.68 - кесте – Шаруашылықтағы нормативті көрсеткіштер

Жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтар	Нормативті көрсеткіштер
	Табынның құрылымы,	Брак тау %	Сатуға тірі салмақ, кг	Жүн қыр қымы, кг
Мал басы, барлығы	100,0	-	-	-
Оның ішінде: саулықтар	35,6	30,0	52,0	1,8
Қошқарлар	0,4	20,0	74,0	2,8
Өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар	37,5	10,0	33,0	1,7
Өткен жылы туған қойлар және ісектер	26,5	-	38,0	2,2
Ағымдағы жылы туған тоқтылар	-	-	3,5	-
Ағымдағы жылдағы саулықтан айырған кездегі тоқтылар	-	-	20,0	0,35
Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылардың туған кездегі	-	-	3,0	-
Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылардың саулықтан айырған кездегі	-	-	19,0	0,3

100 саулықтан алынатын қозылардың саны – жылына саулықтан 1,4 қоздаудан 280 бас. Саулықтан айырған кезден 1 қарашада өткізгенге дейінгі тірі салмақтың тәуліктік өсуі – 120 г. Қойларды ұрықтандыру жасанды жолмен жүргізіледі.

1 - тапсырма. Жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша әрбір топтың қойларының санын анықтау және жұмыс дәптеріне жазу.

2 - тапсырма. Қой табынының оны қарапайым жолмен өндіру кезіңдегі жылдық айналымын құрастыру.

3 - тапсырма. Қой етінің айналымдық өсуінің, еттің және жүннің тауарлық және айналымдық өндірісін есептеу.

4 - тапсырма. Қойлардың орташа жылдық басын анықтау.

5 - тапсырма. Өнімнің шығымын және 1 саулықтан алынатын ақша табысын есептеу. Барлық есептік мәліметтерді жұмыс дәптерінің кестесіне енгізу.

6 - тапсырма. Алтай өлкесінің тауарлық фермасында қойлардың басының жоспарлық саны 8600 –ге жеткен. Қой шаруашылығы фермасының бағыты – биязы жүнді – ет. Ферманың табынының құрылымы, оның жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша 1 қаңтарға процентік бөліп таратуды (%) мынадай: саулықтар – 38, өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар – 15, өткен жылы туған ісектер – 45, қошқарлар – 0,5; сынама-қойлар – 1,1 және толықтыратын қойлар – 0,4.

Ұрғашы тоқтылардың бірінші шағылыстыруға дейінгі жасы – 1,5 жыл.