Дүниетаным негізі – əлемді түсіну,
яғни қоршаған болмыс
жөніндегі білімдер тобын меңгеру. Бұл білімдер мен
ұғымдар ертеңге де, бүгінге де, алыс болашаққа да қатысты.
Олардың бəрі адамдардың рухани дүниесінің кəусар көзі.
Дүниетаным құрамы күнделікті
өмір барысында, өнерде,
əдебиетте, ғылым мен дінде қалыптасатын белгілі мұраттар
мен
шындық
бейнелерінде
көрінген
болмыстық
қабылдаулардан құралады.
Дүниетаным көп қырлы, өте күрделі психикалық құрылым.
Оның ұйтқысы теориялық ойлау,
жоғары зияттық, яғни
интеллектік сезімдерді білдіру,
саналы мақсатты ерік-
жігердің қабілеттілігімен үйлесімді көзқарастар мен
сенімдер. Ғылыми педагогикалық тұжырым жеке тұлғаның
қоғамдық қатынастар, іс-әрекет, қарым-қатынас жүйесіндегі
дүниетанымдық сана, сезім,
ерік пен жігердің тұтас
қалыптасу идеясынан бастау алады.
Ғылыми дүниетаным компоненттері:
И.Ф.Харламов ғылыми дүниетанымның құрылымдық компоненттерінің төрт түрін көрсетеді.
Олар ғылыми білімдер жүйесі,дүниеге көзқарас,сенім,адам мұраты.
Білім-ғылыми шындықтар
жүйесі. Ол-объективтік дүниені бейнелейтін адамзаттың жинақтаған мол тәжірибесі. Білім арқылы
жеке адам табиғаттың және қоғам құбылыстарының объективтік жақтарын зерттейді,түсінеді,ұғады.
Ғылыми білім кез келген жағдайда адамның дүниетанымын анықтай бермейді. Ғылыми білім
тұлға
дамуының және оның дүниетанымы қалыптасуының үлкен тірегі. Міне, осының нәтижесінде білім әр
адамның көзқарасына,сеніміне айналады. Көзқарас жеке адамның
табиғи және әлеуметтік
құбылыстарын түсіндіру туралы пайымдауы,ой тұжырымы. Ол - адамның шындық етінде қабылдаған
идеяларынан, білімдерінен, теорияларынан, тұжырымдамалары және жорамалдарынан, құбылыстарға
деген өзінің қарым-қатынасынан тұрады. Баланың өзі сенетін білімдері,
ұғымдары, практикадан
шығарған теориялық тұжырымдары, ұсыныстары. Бала олар арқылы табиғатта және қоғамда болып
жатқан түрлі құбылыстарға баға беріп, өзінің мінез-құлқын,жүріс-тұрысын белгілі бір бағытқа салып
отырады.