«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ 
МИНИСТРЛІГІ 
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ 
Ж.С. Тулеубаев Қ.И.Оразбаев 
 
 
 
«ҚОЛДАНБАЛЫ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ 
ТОПЫРАҚТАНУ НЕГІЗДЕРІ »
 
 
Алматы 2013 

Кіріспе.Топырақ туралы тҥсінік. Топырақтану ғылымының дамуы. 
1-бӛлім Топырақтану 
1.1. Топырақ тҥзуші факторлар
1.2 Топырақтың морфологиясы және қҧрамы.
1.3 Топырақтың коллоидты бӛлігі және оның сіңіру қабілеті.
1.4 Топырақтың механикалық қҧрамы - 
1.5 Топырақтың фазалық қҧрамы мен топырақ қҧнарлығы 
1.6 Топырақтың минералдық қҧрамы
1.7 Массивті - кристалдың тау жыныстарының ҥгітілуі 
1.8 Минералдық қоректер мен топырақ жағдайлары 
1.9 Топырақтың органикалық қасиеттері 
1.10 Топырақ қҧралу процесі – генезисі 
1.11 Табиғи факторлары және жағдайлары 
1.12 Әлем топырақтары және олардың таралу заңдылығы 
1.13 Қазақстанның Жер бедері (рельефі) – Жер қоры – Климаты. 
1.14 Қазақстан топырақтары 
2-бӛлім Топырақ қасиеттері 
2.1 Топырақтың физикалық қасиеттері 
2.2 Топырақтың физика-механикалық, технологиялық қасиеттері. 
2.3 Топырақтың жылулық қасиеттері 
2.4 Топырақтың ауа қасиеттері 
2.5 Топырақтың ортасының реакциясы - РН 
2.6 Топырақтың сулық және сусиымдылық қасиеттері
2.7 Жерді мелиорациялау. Егісті суару. 
2.8 Топырақтың су сіңіргіштік қасиеті және қҧбылымы
2.9 Топырақтың су режимі және оны реттеу. Топырақтың су ӛткізгіштік 
қабілеті 
3-бӛлім Жер шаруашылығы 
3.1 Топырақ эрозиясы. Су эрозиясы. Дефляция. 

3.2 Топырақты эрозиядан қорғау 
3.3 Топырақты ӛңдеу
3.4 Ауыспалы егісте топырақты ӛңдеу. Парларды ӛңдеу. 
3.5 Топырақты ӛңдеудегі технологиялық операциялар.
3.6 Ауыспалы егістіктер. Ауыспалы егісте дақылдарды кезектестіру 
принциптері. 
3.7. Жер шаруашылығындағы ауыспалы егістіктердің ғылыми негіздері 
3.8 Арамшӛптер. Арамшӛптерді жіктеу.
3.9 Арамшӛптердің биологиялық ерекшеліктері. Арамшӛптерді жою 
шаралары 
3.10 Топырақтың радиоактивтілігі.
3.11 Топырақ бонитеті. 
4-бӛлім Агрохимия.Тыңайтқыштар.Қоректік элеенттер 
4.1 Органикалық тыңайтқыштар
4.2 Бактериалды тыңайтқыштар 
4.3 Минералдық тыңайтқыштар 
4.4 Микротыңайтқыштар. Микроэлементтердің маңызы
5-бӛлім Ӛсімдік шаруашылығы.
5.1 Егіншіліктің және ӛсімдік шаруашылығының негізгі заңдылықтары 
5.2 Тҧқым шаруашылығының негіздері. Тҧқымның сапасын анықтап 
бағалау. 
5.3 Екпе дақылдардың ботаникалық-биологиялық топталуы.
6-бӛлім Егістік дақылдар. Астық тҧқымдас дақылдар. Морфологиялық, 
биологиялық ерекшеліктері. 
6.1 Дәнді дақылдардың сапалылығын арттырудың биологиялық 
негіздері. 
6.2 Астық дақылдарды топқа бӛлу. Астық дақылдарының ӛсуі мен даму 
фазалары. 
6.3 Кҥріш қалдықтарын пайдаланудың ғылыми негізі 
7-бӛлім.Техникалық дақылдар.Биологиясы мен агротехникасы. 
7
.1 Техникалық дақылдар.Кҥнбағыс.Мақта. Қант қызылшасы.Рапс 
7.2.Ӛсімдік майлары және оның биологиялық қҧндылығы 
7.3. Рапстың халық шаруашылығындағы маңызы

7.5 Рапстың агробиологиялық және агротехникалық ерекшеліктері 
7.6 Рапс майын алу технологиясы 
8-бөлім Дәнді бұршақ дақылдары 
8.1 Бҧршақ тҧқымдас ӛсімдіктер ӛніміндегі азоттың мӛлшері 
8.2 Дәнді – бҧршақты дақылдардың тҧқымын ӛсіру. 
8.3 Зиянды жәндіктер мен кеселдерге қарсы кҥрес 
9- бӛлім. Кӛкӛніс дақылдар 
9.1 Кӛкӛніс дакылдарының маңызы және олардың химиялық қҧрамы.\ 
9.2. Кӛкӛніс дақылдарының ӛсу және даму ерекшеліктері 
9.3Қырыққабат дақылының биологиялық ерекшелігі 
9.4 Қырыққабаттың зиянкестермен және аурулармен кҥресу 
9.5 Пияздың биологиялық және морфологиялық ерекшеліктері 
9.6 Пияз сорттары 
9.7 Пияз тҧқымын себу. Пиязды сақтау технологиясы 
10-бӛлім Жылыжайлар моделі, қҧрлысы, тҥрлері 
10.1 Жылыжай моделінің қҧрамдас бӛліктері 
10.2 Жылыжай қҧрылысы және олардың тҥрлері 
10.3 Қазақстанда жылыжай қҧрылымының жағдайы 
10.4 Кӛкӛніс егістіктерін жылыжайларда (теплицада) ӛсіру 
10.5 Жасанды ортада ӛсірілетін ӛсімдіктердің аурулары мен зиянкестері 
және оларға қарсы кҥрес шаралары 
11- бӛлім. Жеміс-жидекті дақылдар 
11.1. Жеміс дақылдарының биологиялық негіздері 
11.2. Жеміс және тҧқым 
11.3. Қазақстандағы негізгі жеміс ағаштары 
11.4. Жидек және бақша дақылдары 
12-бӛлім Мал азықтық дақылдар 
12.1 мал азықтық бір жылдық шӛптер 
12.2. Астық тҧқымдас бір жылдық шӛптер 
12.3. Мал азықтық кӛп жылдық шӛптер 
13- бӛлім. Мал шаруашылығы негіздері
13.1. Сиыр малын ӛсіру, азықтандыру, кҥтіп бағу. 
13.2 Қойды ӛсіру, азықтандыру, кҥтіп бағу 
13.3. Жылқыны ӛсіру, азықтандыру, кҥтіп бағу 
Тест сҧрақтары
 

Тӛлеубаев Ж.С.-а.ш.ғ.д.,профессор, Оразбаев Қ.И.-а.ш.ғ.к.,доцент 
«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері» пәнінен оқу қҧралы 
: Тараз Мемлекеттік педагогикалық институты - 2013ж. бет. 
Оқу қуралы «Қолданбалы биология және топырақтану негіздері» курсының 
типтік бағдарламасына сәйкес, жоғары оқу орнындарының биология 
мамандығының кҥндізгі және сырттай бӛлімінде оқитын білімгерлерге 
арналады.
Пікір жазғандар: 
Мирзадинов Р.А. - биология ғылымдарының докторы, профессор. 
Дәнебеков А.Е. – биология ғылымдарының кандидаты, профессор. 
Алтынсариев А.Ж. - ауыл шаруашылық ғылымдарының кандидаты, доцент. 
Баспаға Тараз Мемлекеттік Педагогикалық институтының Ғылыми 
кеңесінің шешімі бойынша ҧсынылған. Хаттама №8 29.04.2008ж 
ISBN 9965 – 37 – 212 -8 
© Тӛлеубаев Ж.С., Оразбаев Қ.И. 2013ж.