«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
Пиязшық, пияздың тыныштық түрде болатын мүшесі
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
- Бұл бет үшін навигация:
- Тамыр .
| Пиязшық, пияздың тыныштық түрде болатын мүшесі.
Ол сыртқы қҧрғақ қабыршықты және ішкі сулы қабықтардан қҧралады. Қҧрғақ қабыршақты қабық жартылай ащы пияздарда 1-2 қабаттан, ащы пиязда 2-4 қабаттан тҥзіледі. Пиязшықтың ішкі ылғалды қабығы ашық және тҧйық пішінде болады. Ашық ылғалды қабықтардың жоғарғы ҧшы пиязшықтың жоғарғы мойнына келіп тҥйіседі. Тҧйық пішінді ылғалды қабықтардың жоғарғы жағы доғалданып иілген тҥрде тҥбіртекке жалғасады. Ашық ылғалды қабық кӛміртекті заттарға бай, тҧйық пішінді қабықта белоктік заттары мол болады. Ылғалды қабықтар, бҥршік ӛсу ҥшін қажетті заттар тҥрінде пайдаланылады. Тамыр . Пиязда әлсіз дамыған майда тамыршалар болады. Алғашқы тҧқымынан кӛктегенде кіндік тамыры шығады да, онан бірнеше қосалқы тамыр пайда болады. Кіндік тамырдың ҧзындығы 3-4 сантиметрден артық болмайды. Онан кейін бірнеше майда тамырлар шығады. Тҥбіртектен шыққан немесе кіндік тамырдан шыққан тамырлар саны кӛбейіп кетеді де, шашақ тамырлы пішінге айналады. Алғашқы жылы тамыр топырақтың 50 см жеріне дейін таралып ӛседі. Жалпы тамырының таралу диаметрі 40 см жерді қамтиды. Екінші жылғы тіршілігінде қосалқы тамырлар саны артып, топыраққа 60-70 см тереңдікке дейін таралып ӛседі. Тамыр негізгі сабақ тҥбінен шығып жан-жаққа жайылып ӛседі. Бҧл кезде жаңа тамырлары шығып, алғашқы шыққан тҥбіртек тамырларының жҧмысы кемиді. Осы аралықта жер бетіндегі жапырақ, сабақтың ӛсуі 6-7 кҥнге дейін тоқырайды. Мҧнан кейін, тамыры мен сабақтың ӛсуі қарқындай тҥседі. Вегетативтік ӛсу кезеңінде тамыр бірінші, екінші қатарға бӛлініп, әрбір тамыр бойынан майда тҥкшелері шығады. Кӛптеген анықтау қорытындысында алғашқы қатардағы тамырларға қарағанда, тамыр тҥкшелерінің қызметі 1-1,5 есеге дейін артатындығын кӛрсетті. Гүл шоғыры. Пияз шатыр тәрізді гҥл шоғырын тҥзеді. Диаметрі 5- 6,5 см. Бҧлар жҧмыр келген іші қуыс сабақтарының жоғарғы ҧшынан пайда болады. Гҥл шоғыры ашылмай тҧрғанда сыртын жҧқа қабыршақты қабық қаптап тҧрады. Соның ішінен гҥл шоғыры ӛсіп жетіледі. Олар майда гҥлдерден қҧралады. Гҥлінің сыртқы пішіні симметриялық тҥрде. Гҥл таяқшалары болуымен қатар ақ, жасыл, тҥсті гҥл кҥлтелері, айқын байқалады. Гҥл шоғырының ортасында бір аналық, алты аталық болады. Олар аналықты айнала қоршап орналасқан. Аталық жіпшелері қысқа, екі тілшелері болады. Тозаңы сары немесе жасыл тҥсті, тӛрт қырлы. Гҥл жатыны жоғары, ҥш немесе алты ҧяшықты. Гҥлдері айқас тозаңданады. Аталық тозаң аналықты тозаңдандырып, онан кейін тҧқымдары пайда бола бастайды. Гҥлдеу кезеңін бір гҥл 3-7 кҥннің ішінде ӛтеді. Гҥл ашылғаннан кейін тозаңдануына 6-7 кҥн кетеді. Тозаң тіршілігі эксикатор ішінде 16 кҥнге дейін сақталады. Кешкі тозаңдануға қарағанда, ертеңгі тозаңдану, тез кҥшті қарқынмен ӛтеді. Оңтҥстік аудандарда гҥлдері 8-11 сағат ішінде немесе 16-18 сағатта, солтҥстік аудандарда 11-13 сағат ішінде ашылады. Кҥн жарығы тіке тҥсетін жылы жерлерде 8-20 сағатта 89 проценті, ертеңгісін 8 сағат ішінде -11% ашылады. Шамадан тыс қҧрғақ ыссы мен ылғалдылық тозаңдануға кедергі жасайды. Репчатты пияздың гҥлденуіне 19-28 кҥн керек. Жаппай тозаңдануы 3- 13 кҥнде ӛтеді. Гҥлдеген кезде кҥн сайын 9-10 гҥлі ашылып ӛседі. Кӛбінесе шыбын, ара, сона, т.б. қҧрт-қҧмырсқалармен жел арқылы тозаңданады. Жемісі. Пияз тозаңданғаннан кейін тҧқымының пісуіне 20-30 кҥн кетеді. Қолайлы жағдай болса, сҥттену кезеңі 20 кҥнде ӛтеді. Қамырлануына 30 кҥн кетеді. Тҧқымы алғашқы пайда болғаннан бастап 50 кҥннен кейін тегіс пісіп жиналып алынады. Алғашқы тегіс пісуі 3-7 кҥннің ішінде ӛтеді. Тҧқымының піскендігі тостағаншасы ашылғаннан кейін байқалады. Жемісі қҧрғақ, ҥш қырлы немесе ҥш ҧялы, тҧқым сыртында қорапшасы болады. Әр тостағанша ішінен 2-3 тҥйір тҧқым шығады. Тҧқымдары майда, 1 грамында 270-350 тҥйірі болады. Әр тҧқымының ҧзындығы 3 мм, сыртында майда жҧқа қатты қабығы бар, ол әр тҥрлі қорғаныс қызметін атқарады. Суды нашар ӛткізеді. Сондақтан да ылғалды топырақ ішінде белгілі бір уақыт ішінде бӛртіп ісінеді де, сонан кейін кӛктейді. Тҧқымын бергенге дейінгі аралықта пиязшықтары ӛседі. Одан тҧқым алынады. Бҧл егілген пиязшық, екінші жылы егілгеннен кейін онан тамыр шығып, топырақтан керекті қорек заттарды қабылдап жаттыққанша ӛсу қарқыны жақсара тҥседі. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|