«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
Қазақстандағы негізгі жеміс ағаштары
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
E øûðûøòû ?àáàòòû? îðãàíèêàëû? ïàòîëîãèÿñûíû? áîëìàóû, АКТ 1
| 11.3. Қазақстандағы негізгі жеміс ағаштары
Қазақстанда ӛндірілетін алма және алмҧрт сорттары ӛсу ерекшеліктеріне байланысы ҥш топқа бӛлінеді: 1. Ерте ӛнім беретін сорттар отырғызғаннан кейін 4 –5 жылда жеміс салады,ал 10-12 жылда ӛнімді мол бере бастайды (голден, делишес, заилийское, заря Алатау, ренет Симиренко, ренет Бурхардта, ренет Ландсберга, т. б.) 2. Орташа мерзімді ӛнім беретін срттар - отырғызғаннан кейін 6 – 7 жылда ӛні бере бастайды, 12 15 жылда жемісті мол салады (Белый налив, апорт Александр, мелба, румянка, Алматинская, салтанат, зимнее – плесецкого, лесная красавица, талгарская красавица, т.б.) 3. Кеш ӛнім беретін сорттар – отырғызғаннан кейін 10 - 12 жылда ӛнім бере бастайды, 18 – 20 жылда жемісті мол салады ( розмарин белый, кандиль синап, сапры синап, т.б.) Ал екпе шыбықтың телінушісі қалемшеден, сҧлатпа бҧтақшалардан ӛсірілсе, онда жоғарыда аталған алма сорттары ӛнімді 2 – 3 жылда, ерте береді. Жемістердің пісуіне байланысты алма, алмҧрт сорттары – жаздық (ерте пісетін ), кҥздік, кҥздік – қыстық (кеш пісетін) болып бӛлінеді. Қазақстанда ӛсірілетін алманың жаздық сорттары – белый налив, сҥйслеппер, пеструшка, мелба; кҥздік сорттар – ранет Бурхардта, милтон, ранет Казахстанский, апорт Александр. Кҥздік-қыстық сорттары - голден делишес, заря Алатау, румянка Алматинская, салтанат, грушовка варненская, ренет Ландсбергский, рашида, заилийскоезимнее, джонтан, розмарин белый т. б. Алмҧрттың жаздық сорттары – любимая клаппа, вильямс; кҥздік – лесная красавица, талгарская красавица, бере боск; кҥздік- қыстық сорттары- ароматная, бере арданпон, Жозефина Мехельнская, т. б. Ӛнімді ерте, мол салуға және жеміс ағаштарының ҧзақ тіршілік етуіне дҧрыстап іріктеп алынған сорттар ерекше әсер етеді. Жеміс – жидек сорттары ӛте кӛп ӛсіріледі. Сорттардың кӛп болу себебі олар ӛсірілген алқапта суыққа, ыстыққа тӛзімді, жемісті ерте, сапалы салу жағдайлары әр тҥрлі болады. Бҧл жеміс-жидек ағаштарының биологиялық ерекшеліктеріне тән нәрсе. Жеміс-жидек ӛсімдіктерінің сорттарын дҧрыс пайдалану ҥшін, бақ отырғызу кезінде аудандастыру жӛніндегі ҧсыныстарға назар аударылып, жергілікті табиғи жағдайлар ескеріледі. Жеміс және жидек дақылдарының зиянкестері. Алма жегіш Қазақстанның барлық аймағында да бар. Олар оңтҥстік және оңдҥстік шығыс облыстарда 2 –3 ҧрпақтан таратып кӛбейеді. Алманың, алмҧрттың, ӛріктің, алхорының, шабдалының, жемістеріне кӛп зиян келтіріледі. Кӛбелектері онша ҥлкен емес, қанаттарының орамы 14 – 18 мм жетеді. Сақа жҧлдыз қҧрт тығыз қауылдырықта, ағаш сидамының тӛмегі бӛлігіндегі ну қабықта, топырақтың беткі қабатында, жапырақтарда, діңнің маңайында,тҥрлі жарықтарда, жеміс сақтайтын қоймаларда, басқа да қуыстарда қыстап шығады. Олар кӛктемде сол қыстаған жерінде балалап, жемістер тҥйін тастау кезінде бірінші ҧрпағын таратады да, кӛбелектері ҧшып шығады. Олар жапыраққа, тҥйінге және кешірек жемістерге жҧмыртқа салады. 7-12 кҥн, ал жаздыкҥні 5-8 кҥннен кейін жҧлдызқҧрттар жарып шығарады. Әуелі олар жапырақ жҧмсағымен, одан соң жеміспен қоректенеді. Олар тҧқым дәніне еніп, оны да жеп қояды. Жетілу кезінде бір жҧлдызқҧрттың ӛзі 2-3 жеміс ағашына зиян келтіреді. Сӛйтіп жерге тҥседі. Жҧлдызқҧрт қоректеніп болған соң жемістен шығады да, жасырын жерлерге қонақтап, қауылдырық торын жасайды. 7-12 кҥн ӛткеннен кейін кӛбелектің екінші ҧрпақтары ҧшып шығады. Осындай жолмен Қазақстанның оңтҥстік және оңтҥстік шығыс облыстарында зиянкестердің ҥшінші ҧрпағы ӛсіп жетіледі. Кӛбелектердің екінші және ҥшінші ҧрпақтары негізінен жемістерге жҧмыртқалайды. Биік таулы аймақта олар ҧрпағын бір рет, ал тау етегіндегі аймақтарда екі рет таратады. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|