Өндірістік тәжірибе бойынша есеп беру

Ш. УӘЛИХАНОВ атындағы КӨКШЕТАУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

С. СӘДУАҚАСОВ атындағы АГРАРЛЫ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНСТИТУТ
«Өсімдік шаруашылығы және топырақтану» кафедрасы

5В080100 – «Агрономия» мамандығы

Орындаған: 5В080100 – «Агрономия»

Мамандығының 4-курс

АгК-62 тобының студенті

Капашев.Е.Д

Өндірістік

практика

жетекшісі: Сыздыкова.Г.Т

Көкшетау, 2019 ж.

Мазмұны
Кіріспе
1.1
1.2 Тақырыптың өзектілігі.
1.3	Ауылшаруашылық дақылының халықтық-шаруашылық мәні
1.4	Ауылшаруашылық дақылының морфо-биологиялық сипаттамасы
1.5	Ауылшаруашылық дақылының өсіру технологиясы.
2.1	ПРАКТИКА ЖҮРГІЗІЛГЕН ЖЕРДІҢ ЖАҒДАЙЛАРЫ.
2.2	Топырақ климаттық жағдайлары
2.3	Климат Топырағы
2.4	Метеорологиялық жағдайлары
2.5	Майлы зығырға қолданған препараттар
Қосымшалар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

ЖШС «Викторовское» 1998 жылы құрылды. Орналасқан жері: Ақмола облысы, Зеренді ауданы, Мира көшесі, 132 үй. Жетекшісі – Андрюхин Владимир Яковлевич.

Шаруашылықтың негізгі қызметі – астық және дәнді-астық дақылдарын өсіру,тұқымтануды қоса.

Облыстық центрге дейін арақашықтық 70км (Көкшетау), аудандық центрге дейін 20 км (Зеренді). Шаруашылықтағы жер жоғары құнарлық потенциалы бар. Топырақтағы гумус мөлшері – 3,5-6%. Ең маңыздысы астық дақылдардағы ақуыз мөлшері.

Олар жеңіл өнеркəсіп өндірісінде, яғни сабын, зəйтүн, линеолеум өндіру үшін шикізат қоры болып табылады. Май бұршақтың күнжарасы мен майкене қоспалары желім, пластмасса жəне басқа заттар алу қолданылады. Кейбір майлы өсімдіктердің (күнбағыс, зығыр жəне тағы басқалары) күнжаралары мал үшін концентратты бағалы жем. Көптеген майлы дақылдар балды өсімдіктер. Өсімдік майы əртүрлі май қышқылдар қосылысынан құралған күрделі үш атомды спирт глицеринді эфирлер. Ақуыз жəне көмірсу қосылыстарымен салыстырғанда өсімдік майы аз қышқылданатын жоғарғы кернеулі қосылыс, өйткені 1 г. өсімдік майында 9500 калория болса, ал 1 г.

Ақуыз бен калий сутегінде осыған сəйкес 4400-4500 жəне 1000-1200 калория бар. Əртүрлі майлы дақылдардың дəніндегі майдың мөлшері мен оның сапасы топырақ, климат, қолданылатын агротехника, əр өсімдіктің сорттары мен түріне байланысты болады. Мысалы , күнбағыс дəніндегі майдың мөлшері 29,0 пайыздан 56,9 дейін ауытқыса, мақсарының дəніндегі мөлшері осыған сəйкес 25,0-37,0 пайыз аралығында болады. Иодтық санының мөлшеріне қарап Л.С.Иванов барлық майлы дақылдарды үш топқа бөлді: Бірінші топқа техникалық мақсатта қолданылатын,тез кебетін Тамаққа пайдаланылатын, бая кебетін, иодтық саны 85-тен 130-ға дейінгі күнбағыс,май бұршақ, қыша, рапс, мақсары жəне басқа дақылдардан алынатын майлар екінші топқа кіреді; Үшінші топқа тамақ жəне техникалық мақсат үшін пайдаланылатын, кеппейтін, йодтық саны 85-тен кем майкене жəне басқа өсімдіктерден алынатын майлар жатқызылады. Өсімдік майларының түрі, дəмі, консистенциясы жəне басқа белгілері жағынан да бір-бірінен айырмашылығы бар. Қазақстандағы 2006 жылғы майлы дақылдардың егіс көлемі 670,0 мың, оның ішінде суармалы жерлерде 37,0 гектар болып, олардың əр гектарынан орташа есеппен 7,0 центнерден жиналып, жалпы өнім 229,76 мың тонна болды.

Өсімдік майларының жануарлар майларымен қатар азық- түліктік маңызы бар, өйткені олар жоғары калориялы болып та- былады. Оларды тағамға, консерві, наубайхана өнеркәсібінде, маргарин өндіруде, кеңінен қолданады. Азық-түліктік майлар- дың ішінде ондірісі бойынша бірінші орынды майбұршақ майы иеленеді, содан кейін күнбагыс, жер жаңғағы, мақта, рапс, күн- жіт, мақсары майлары орналасады. Олар сыр, сабын, тері, тігін, парфюмерия, медицина ж.б. өндірістерде кеңінен пайдаланы- лады. Олиф, стеарин, линолеум дайьгадауда да қолданылады. Техникалық майлардың ішінде бірінші орында зығыр майы, одан кейін зэйтүн майы, майкене майы орналасады. Аталған дақылдар өсімдік белогінің маңызды көзі болып табылады. Майлы дақылдардан май өндіргеннен кейінгі қалдығында - күнжа- ра мен шротта (майсызданған күнжара) 40 %-ға дейін белок болады. Күнбағыс, зығыр күнжарасы бағалы қүнарландырылған мал азығы. Май бұршақ күнжарасынан казеин, желім, пластмасса өндіреді, сонымен коса оны мал азыгына да пайдаланады. Осы заманғы үлгіқалып (стандарт) талаптарына сэйкес адам бір жылда 8,47 кг. өсімдік майын (май түрінде - 6,53 л, маргарин - 1,75 кг, майонез түрінде — 0,73 кг. ж.б. өнімдер) пайдалану- ға тиіс. 2002 жылы республикамызда 104630 т. күнбағыс майы өндірілді, бұл қажет мөлшерінің 21,6 %, басқаша айтқанда 484,6 мың т майдың жетіспеген көлемі импорт есебінен толтырыл- ды. Соңғы жылдары елімізде өсімдік шаруашылыгында диверсификация үдерісін кеңінен қолдану нәтижесінде және нарық экономикасының талаптарына сэйкес майлы дақылдар өндірісі күрт артты.

Мақсаттары мен міндеттері:

1.Шедоу гербицидінің вегетациялық кезеңге әсері.

2.Шедоу гербицидінің әртүрлі мөлшеріндегі құрылымдық эдементтері мен өнімділігі.

Әдебиетке шолу

Ауылшаруашылық дақылының халықтық-шаруашылық мәні

Майлы зығыр — бағалы майлы дақыл, оның тұкымынан сапалы кебетін май өндіріледі (35-42 %) жэне оны техникалық, тағамдық мақсаттарға пайдаланады. Техникалық маңызы - сыр, олиф, лак, линолеум өндірісінде қолданылуында. Майлы зығырдың түқымы мен майы фармацевтикада да қолданыс тапқан. Май өндірісінің қалдықтары (күнжарасы мен шроты) - бағалы құнарландырылган мал азығы, олардың құрамында 30 %-ға таяу белок болады. 1 кг. күнжарасы 1,15 а.ө. тең. Зығыр өндірісінің қалдыгы — кострадан — жиьаз плиталарын, изоляциялық жіптер, шпагат, қағаз ж.б. дайындау шикізаты болып табылады. Зығыр — азиялық жэне жерортатеңіздік текті біржылдық өсімдік, ертеден өсіріліп келе жатқан дақыл. Дүниежүзілік егістікте майлы зығыр (кудряш) 1,0 млн. га. астам өсіріледі. Үлкен алқаптары Аргентина, АҚШ, Канада, Үнді елдерінде шогырланган. ТМД елдерінде оның егіс аумагы жыл сайын жер шарындагы егістіктің 10 %-на таяу (90 мың га). Құрғақшылыққа төзімділігі мен ерте пісетіндігіне байланысты майлы зығыр негізінен Орал, Батыс Сібір мен Солтүстік Қазақстанның орманды-дала жэне далалық аудандарында өсірі л еді. Солтүстік Қазақстанда 1986-90 жж. Жалпы егістігі 28-29 мың га, оның ішінде барынша үлкен алқаптары (16-17 мың га) Қостанай облысының үлесінде болды. Тұкым өнімі жоғары емес - 1,2-3,1 ц/га аралыгында.

Зығыр майының құрамы.Зығыр майы басқа да май түрлері секілді триглицеридтен тұрады. Триглицеридтерді құрайтын майлы қышқылдардың қасында альфа-линол қышқылының көп мөлшерінен тұратын зығыр майы өте ерекше болып келеді. Зығыр майындағы майлы қышқылдардың құрамы келесідей: үш еселенген қанықпаған альфа-линол қышқылдары (51,9%-55,2%); қаныққан қышқылдар: пальмитин қышқылы (7 % жуық) және стеарин қышқылы (3,4%-4,6%); моноқанықпаған олеин қышқылы (18,5%-22,6%); екі еселенген қанықпаған линол қышқылы (14,2%-17,0%).Зығыр майы әсіресе оттегінің әсерін полимерлеу реакциясында аса қабілетті. Полимерлеу процесінің жылу шығаратыны соншалық, белгілі бір кезеңде тіпті өрт туындатуы да мүмкін.

Косметологияда зығыр майы бұрыннан қолданылып келеді. Шаш бальзамы, тері мен тырнақ үшін жарамды компонент ретінде зығыр майы өзінің пайдалы екенін бұрында-ақ дәлелдеп қойған. Таптырмайтын май қышқылдары (ТМҚ) жазылудың ең басты компонеттерінің бірі болып табылады. Дұрыс қызмет атқару үшін ағза оны қажет ететіндіктен, ТМҚ-ның бағасы да арзан емес.

Зығыр майы қабынуға қарсы қасиетке ие. Сонымен қатар, ол адамды тыныштандыра алады. Күнге күйгеннен кейін зығыр майын жақсаңыз тері жылдам жазылады

Ауылшаруашылық дақылының морфо-биологиялық сипаттамасы

Көптеген түрлерінің ішінде барынша өндірістік маңызы бар зығыр түрі - мәдени, немесе кәдімгі зығыр.Майлы зығыр - біржылдық аласа өсетін (40-50 см) өсімдік.

Сабағы тік өседі, бұтақты және түксіз. Жапырақтары қарапайым, ланцетті, ұштары үшкірленген, сабақта кезектесіп орналасқан. Гүл шоғыры - борпас шатыр тәрізді шоқгүл. Гүлдері қосжынысты, бестік түрде, күлтеше жапырактары ақ және күлгін гүсті, жемісі — бес ұялы домалақ келген қорапша. Тұқымдары - сопақ, жылтыр, тегіс бетті, қоңыр түсті, 1000 санының массасы 4-6г.
Майлы зығырдың басты ерекшеліктерінің бірі - оның жартылай қуаңшылықгы далалық және не орманды-дала аудандарының жағдайларына бейімділігі. Ол жылуға жоғары талап қояды, әсіресе пісу кезеңінде, тұкымдары 3-4°С-да өне бастайды, көктеуіне оңтайлы температура 12-14°С. Зығырдың егін көгі — 3-4°С бозқырауды жеңіл көтереді. Орташа мерзімде пісетін сорттары үшін белсенді температура жиынтығы 1600-1800°С. Майлы зығыр көктеуден гүлденуге дейінгі кезенде қуаншылыққа барынша төзімді. Бұл уақытта тамыр жүйесінің өсуі мен топыраққа тереңдей бойлауы жүреді.

Майлы зығыр ылғалға орташа талап қояды, транспирациялык коэффициенте 370-430. Ылғалға барынша жоғары талабы гүлдену-тұкымның толысу кезеңінде байқалады. Бұл кезеңдегі ылғал жетімсіздігі өнімді күрт төмендетеді. Майлы зығырға ен жақсысы механикалық құрамы орташа қара жэне күңгірт-қоңыр топырақтар. Сортаң кешенді топырактар оған жарамсыз. Майлы зығыр өздігінен тозаңданатын осімдік, алайда томенгі температура мен ауаның томен салыстырмалы ылғалдылығында гүлдердін бір бөлігі айқас тозаңдануы мүмкін. Зығыр таңғы сағаттарда гүлдейді, жекелеген гүлдер 3-5 сағат бойы гүлдейді, алайда танаптың гүлдеуі 30-40 тэулікке дейін созылады. Майлы зығырда мынадай фенологиялық кезеңдер ажыратылады: көктеу — 6-7 тәулік (тұқым жарнақтары жапырақтарының пайда болу кезеңі), косқүлақ — 28-29 тәулік себуден бастап

Ақмола облысы климатының ерекшелігі күзгі суықтың ерте түсуі. Егін орудан қалған қалдықтардан егістікті тазарту кезеңінен кейін тұрақты температураға ауысу 0°С арқылы 40-45 күн ішінде қолайлы температура 400-450°С ауысады. Топырақтың беткі қабаты ғана ылғалданумен, орташа көп жылғы ылғал 30-40 мм жоғарыламайды. 0°С температураға ауысу 20-25 қазан аралығында өтеді. Бірінші үсік түсетін түндер тамыз айының соңғы бескүндігінде немесе қыркүйек айының басында болуы мүмкін. Сондықтан үсіктен кейінгі кезең +5°С-дан жоғары температура қосындысы 450-500°С аралығына жетеді, ол арамшөптердің өсуіне әсерін тигізе алмайды. Тұрақты қар қабаты қараша айының бірінші жартысында жатады, ал сәуірдің бірінші жартысында ериді. Сондықтан, қараша және наурыз айлары қыс айларына жатады. сәуір айында жылы температура тез тұрақталады. Жердің жыртылатын қабаттары сәуірдің екінші жартысында жыртуға даяр болады.

Зерттеу жылдардағы вегетация мерзіміндегі метеорологиялық жағдайлар орташа көпжылдық берілгендермен салыстырғанда:

2018 жыл. Жаз айларының басы суықтау болды. Мамыр айының орташа температурасы +9,5⁰С құраса, маусым айында температура +17,1⁰С дейін көтерілді. Шілде айында температура сол деңгейде жоғарылауын жалғастырып, орташа температурасы +20,3⁰С дейін жетті. Тамыз айының температурасы есеппен +16,6⁰С құрады.

2019 жыл. Мамыр айында орташа температура +11,8⁰С, маусым айында температура +17,8⁰С көтерілді.Шілде айында температура қалыпты деңгейде жоғарылап, орташа температура +18,4⁰С дейін жетті. Тамыз айында +16,4⁰С орташа температурасын құрады. Қыркүйек айында +15,5⁰С орташа температурасы болды.

Тәжірибе III қайталымда өткізілді. Бір мөлдектің ұзындығы 2м, ені 2м. Мөлдектің жалпы ауданы 4м². Мөлдек ара қашықтығы 0,5м. Майлы зығырдың Кустанайский янтарь сорты қолданылды.Қатарлы әдіспен Мамырдың 28-і себілді.

Майлы зығыр дақылының жан-жақты зерттеу мақсатында келесі бақылаулар мен есептеулер тәжірибе ісінің әдістемесі талаптарына сәйкес және өсімдік шаруашылығы БОҒЗИ әдістемесі бойынша анықталды:

1. Фенологиялық бақылаулар –майлы зығырдың вегетациялық мерзімінің әр фазасы бақыланды, фазааралық ұзақтығы БРӨШИ (1981) әдістемесі бойынша анықталды. Сонымен қатар әр фазаның басталу уақыты және ұзақтығы мен аяқталу уақыты көзбен анықталды.

2. Зерттеу аймағында майлы зығырдың келесі белгілері бойынша БОӨШИ-ң әдісімен құрылымдық талдау жасалды: өсімдік биіктігі, өнімді түптілік, өсімдіктегі қорапшалар саны, қорапшадағы дән салмағы, бір өсімдіктегі дән салмағы, 1000 дәннің салмағы, биологиялық өнімділік.

3. Вегетация кезеңінде ГОССОРТСЕТЬ әдістемесі бойынша өсімдіктің өсуі мен дамуы бақыланып, есептеліп отырылды.

Өлшеу нәтижелері төмендегідей тәртіппен өңделеді: 500 тұқым үлгілерінің өлшеу көрсеткіштерін бір-біріне қосып, 1000 тұқымның салмағы 10г-нан көп болса, оны 0,1-ге дейін дөңгелектейді. Мысалы:Майлы зығырдың Шедоу-20мл бірінші үлгісінің салмағы 3,46г, ал екінші үлгісінің салмағы 2,56г. Екі үлгінің жалпы салмағы 3,46+2,56=6,02г. 1000 тұқым салмағы 6,02г тең болады.(кесте 2)

Майлы зығырдың өсіп – даму кезеңдері, күн