Тақырыбы:
:
«Орал ауылшаруашылық тәжірибе станциясындағы алма іріктемелерінің биологиялық ерекшеліктері»
Орындаған: Б-43 тобының студенті Шүкірова З.С.
Ғылыми жетекшісі: доцент Кадисова Г.Н.
Орал, 2019
Зерттеудің өзектілігі
Соңғы уақытта шет елдерден әкелінетін алма жемісінің сапасының белгісіздігіне байланысты өз еліміздің сапалы жемісін өсіру жолға қойылуы шарт. Осыған байланысты алма ағаштарының әртүрлі сұрыптарының біздің облысымыздың құрғақ климаттық жағдайына айтарлықтай бейімделген іріктеме үлгілерін ерекшелеп көбейту жолға қойылды.
Зерттеудің мақсаты:
Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасында өсірілетін алма іріктемелерінің биологиялық ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеудің міндеті:
1.Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасында өсірілетін алма іріктемелерін негізге ала отырып олардың жалпы биологиялық ерекшеліктеріне анализ беру.
2.Алма іріктемелерін классификациялау,іріктемелерге фенологиялық бақылаулар жүргізу.
3. Іріктемелердің тез пісіп жетілуін, өнімділігін, жемістің сапасын зерттеу. Жеміске химиялық анализ жүргізу.
Зерттеу әдістемесі: Алма іріктемелерінің зерттеуі 2006 жылы Мичуринск қаласында жарыққа шыққан “Жемісті, жидекті және жаңғақ тәрізді дақылдардың зерттеу” әдістемесімен өткізілді. Есептеулер 1973 жылы Б.А.Доспехов бойынша жүргізілді.
Орал ауылшаруашылығы стансасының көшет және бақ сызба нұсқасы
Орал ауылшаруашылық тәжірибе станциясында өсірілетін алма іріктемелерінің классификациясы.
Ғылыми топтастырылуы
Дүниесі: Plantae
Бөлімі:Magnoliophyta
Класы:Magnoliopsida
Қатары:Rosales
Тұқымдасы:Rosaceae
Тұқымдас тармағы:Maloideae
Туысы:Malus
Түрі:Malusdomestica
Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасында өсірілетін алма іріктемелерінің классификациясы
Іріктемелер классификациясы
|
Іріктеменің атауы
|
Биологиялық ерекшеліктері
|
Жаздық
|
Грушовка московская, Кальвиль уральский румяный,Китайка золотая, Мелба, Мальт богаевский,Яндыковское, Красное раннее, Яблочный спас, Орловим, Орлинка, Свежесть, Зарянка, Пеструшка уральская
|
Жемістің пісіп-үзілу мерзімі тамыздың бірінші жартысы. 1 ай сақталады.Жемісі дәмді.Дәмі қышқыл-тәтті, десертті. Жемісінің химиялық құрамы: қант 10,7%, титрленген қышқылдар 0,58%, аскорбин қышқылы 12,5мг/100г.Іріктеменің өнімділігі жоғары, тез піседі. 7-8 жылдық жеміс ағашы 50-52кг жеміс береді.
|
Күздік
|
Анис алый, Анис полосатый, Коричное полосатое, Осеннее полосатое, Пепинка литовская, Избранница, Скала, Услада, Солнышко.
|
Жыл сайын жеміс береді. Жемістің пісіп-үзілуі қыркүйек айының алғашқы жартысы. 5-6 жылы жеміс береді. Жоғары өнім береді. 10-15 жылдық жеміс ағаштары 62-ға дейін жеміс береді, ал 16-20 жылдық жеміс ағашы 105-110кг жеміс береді.Жемістің химиялық құрамы: қант жиынтығы 12,3% (11,3-13,7%), титрленген қышқылдар 0,58% (0,42-0,74%), илік заттар 56мг/100г (35-82мг/100г), аскорбин қышқылы 6,5мг/100г (4,2-7,3мг/100г), Р-активті заттар 0,15мг/100г (0,11-0,18мг/100г), пектинді заттар 8,3% (5,1-12,3%) құрғақ затта.Жеміс жұмсағы ақ, крем түсті, тығыз, өте шырынды, тауарлық құндылығына қарай 4,4 балл, дәмі 4,3 балл.
|
Қыстық
|
Антоновка обыкновенная, Скрыжапель, Брянское, Имрус, Беркутовское, Зимняя красавица, Татьянин день, Рождественское, Старт, Синап орловский.
|
Бөрікбасы дөңгеленген. Орташа қалың. Бұтақтары тік, діңінен бұрышталмай өседі. Бұтақтарының ұшы жоғары бағытталған. Негізгі бұтақтарының қабығы жасыл. Бүршіктері орташа қалың. Дәмі қышқыл-тәтті. Ароматты. Жемістің сыртқы түрі 4,3 балл, дәмі 4,4 балл. Химиялық құрамы: қант жиынтығы 10,1%, титрленген қышқылдар 0,65%, аскорбин қышқылы 10,0мг/100г. Р-активті заттар 460мг/100г, пектинді заттар 15,2%. Жемістің пісіп үзілу уақыты қыркүйек айы. Ақпан айының соңына дейін сақталады. Сорт тез піседі. 3 жылы өнім береді, 4 жылы 90ц/га өнім береді, 5 жылы 167ц/га өнім береді. 8 жылы 226ц/га өнім береді. Паршаға өте жақсы төзімді. Тауарлық сипаты өте жақсы.
|
Іріктеме
|
Жапырақ бүршіктерінің жаруы
|
Бірін
шілік өркен
нің өсуінің аяқта
луы
|
Екіншілікөркен
нің өсуінің аяғы
|
Жапырақ түсу
| |
Вегетациялық кезеңнің ұзақ
тығы,
күнмен
| | | | |
басы
|
соңы
| |
Грушовка московская
|
8.05
|
12.07
|
1.09
|
16.09
|
14.10
|
170
|
Десертное Будаговского
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
14.10
|
170
|
Красное раннее
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
14.10
|
170
|
Орлинка
|
8.05
|
12.07
|
1.09
|
16.09
|
14.10
|
170
|
Орловим
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
14.10
|
170
|
Яблочный спас
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Антоновка обыкновенная
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
1 кесте
Коллекциялық үлескедегі фенологиялық бақылаулар, 2018 ж
Зарянка
|
8.05
|
14.07
|
1.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Избранница
|
8.05
|
15.07
|
2.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Скала
|
8.05
|
14.07
|
3.09
|
16.09
|
18.10
|
170
|
Солнышко
|
8.05
|
15.07
|
3.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Услада
|
8.05
|
15.07
|
3.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Юбилейное биофака
|
8.05
|
14.07
|
2.09
|
16.09
|
16.10
|
170
|
Беркутовское
|
8.05
|
15.07
|
2.09
|
18.09
|
16.10
|
170
|
Алеся
|
9.05
|
16.07
|
3.09
|
18.09
|
16.10
|
169
|
Брянское
|
9.05
|
15.07
|
3.09
|
18.09
|
19.10
|
169
|
Зимняя красавица
|
8.05
|
15.07
|
3.09
|
18.09
|
19.10
|
170
|
Имрус
|
8.05
|
15.07
|
3.09
|
18.09
|
19.10
|
170
|
Подарок графскому
|
8.05
|
16.07
|
3.09
|
10.09
|
19.10
|
170
|
Рождественское
|
10.05
|
16.07
|
2.09
|
10.09
|
19.10
|
168
|
Свежесть
|
9.05
|
16.07
|
2.09
|
18.09
|
16.10
|
169
|
Синап орловский
|
9.05
|
16.07
|
2.09
|
18.09
|
16.10
|
169
|
Старт
|
8.05
|
16.07
|
2.09
|
18.09
|
16.10
|
170
|
Строевское
|
9.05
|
15.07
|
3.09
|
18.09
|
18.10
|
169
|
Татьянин день
|
10.05
|
15.07
|
3.09
|
18.09
|
18.10
|
168
|
Алма іріктемелерінің гүл жару фенологиясы
Іріктеме
|
Гүл бүршіктерінің жаруы
|
Гүлдеуі
| |
Алғашқы бұтақтардың өсуінің аяғы
|
Екіншілік өсуінің аяғы
| | |
Баста
луы
|
Күннің ұзақтығы
| |
|
Анис алый
|
10.05
|
18.05
|
8
|
23.06
|
28.08
|
Антоновка обыкновенная
|
10.05
|
18.05
|
8
|
29.06
|
30.08
|
Бельфлер китайка
|
11.05
|
19.05
|
7
|
29.06
|
30.08
|
Июльское черненко
|
10.05
|
19.05
|
7
|
23.06
|
25.08
|
Мальт богаевский
|
10.05
|
18.05
|
10
|
23.06
|
27.08
|
Синап северный
|
12.05
|
19.05
|
7
|
29.06
|
31.08
|
Коричное полосатое
|
10.05
|
18.05
|
8
|
23.06
|
25.08
|
Мелба
|
11.05
|
19.05
|
7
|
23.06
|
28.08
|
Петр І
|
10.05
|
18.05
|
8
|
25.05
|
26.08
|
Уэлси
|
12.05
|
18.05
|
7
|
29.06
|
30.08
|
Шафран саратовский
|
13.05
|
20.05
|
7
|
23.05
|
26.08
|
Фантазия
|
10.05
|
18.05
|
8
|
25.06
|
06.08
|
Грушовка московская
|
12.05
|
19.05
|
8
|
25.06
|
27.08
|
2 кесте Гүл жару фенологиясы
Іріктемелердің аурулар мен зиянкестер әсерінен бүлінулері
Іріктеме
|
Дегус
тациялық балл
|
1жеміс
тің орташа салма
ғы,гр
|
Жемістің макси
малды салмағы, гр
|
Өнімділігі
| |
Жалпы
қосындасы
| | | | |
1 ағаштан, кг
|
1га, ц
| |
Мальт богаевский
|
4,6
|
56
|
65
|
3,1
|
9,7
|
686,7
|
Грушовка московская
|
4,4
|
40
|
50
|
0,33
|
1,0
|
63,0
|
Антоновка обыкновенная
|
4,3
|
91
|
120
|
0,32
|
1,0
|
564,2
|
Синап северный
|
4,8
|
86
|
100
|
0,63
|
2,0
|
901,6
|
Пепин шафранный
|
4,3
|
46
|
60
|
0,19
|
0,6
|
224,2
|
Шафран саратовский
|
3,9
|
28
|
35
|
0,18
|
0,6
|
636,7
|
3 кесте Жемістің сапасы мен өнімділігі
4 кесте Жемістің пісіп-жетілуінің жалпы фенологиясы
Іріктеме
|
Жемістің пісіп-жиналуы
| |
Жемістің күндер бойынша жетілу периоды
|
Жемістің жиналу ұзақтығы
|
Жапырақ түсуінің соңы
|
Күн бойынша вегетациондық дамудың ұзақтығы
| |
басы
|
соңы
| | | | |
Анис алый
|
06.08
|
27.08
|
74
|
22
|
09.10
|
153
|
Антоновка обыкновенная
|
18.08
|
30.08
|
86
|
13
|
12.10
|
155
|
Бельфлер китайка
|
16.08
|
27.08
|
84
|
12
|
12.10
|
155
|
Июльское черненко
|
23.07
|
07.08
|
60
|
16
|
09.10
|
153
|
Мальт богаевский
|
04.08
|
20.08
|
70
|
17
|
07.10
|
151
|
Синап северный
|
27.08
|
10.09
|
95
|
15
|
14.10
|
155
|
Коричное полосатое
|
01.08
|
18.08
|
69
|
18
|
18.10
|
152
|
Мелба
|
25.07
|
06.08
|
62
|
13
|
08.10
|
151
|
Петр І
|
21.08
|
30.08
|
89
|
10
|
10.10
|
154
|
Уэлси
|
16.08
|
25.08
|
82
|
10
|
12.10
|
154
|
Шафран саратовский
|
26.08
|
08.09
|
93
|
14
|
12.10
|
153
|
Фантазия
|
26.07
|
06.08
|
63
|
12
|
09.10
|
153
|
Грушовка московская
|
06.08
|
18.08
|
74
|
13
|
10.10
|
152
|
Жеміске химиялық анализ
Жаңа дайындалған алма шырынына әмбебеп индикатор қағазын батырамыз, осы кезде индикатор әртүрлі түске боялады. Индикатор қағазының түсі қоюланған сайын алмада алма қышқылының көп екендігі анықталады. Бұл дәмі қышқыл алма. Жүргізілген тәжірибе көрсеткендей:
- Бақ алмасы Антоновка обыкновенная қышқылды орта рН=3;
- Мелба іріктемесі рН=4;
- Шафран саратовский рН=4,5
Алма қышқылы шафран саратовский іріктемесінде айтарлықтай көп.
Алма құрамындағы глюкозаны анықтау.
Жаңа дайындалған 2-3мл алма шырынына 1мл натрий гидросиді және 2-3 тамшы мыс (ІІ) сульфаты. Сынауықтағы қоспаны араластырамыз да ашық көк түске боялғандығын байқаймыз. Бұл көпатомды спирттерге сапалық реакция. Сынауықтағы қоспаны қайнағанға дейін спирт шам жалынында жаймен қыздырамыз. Түсі өзгереді, жасыл түстен сары түске өзгереді. Кейін кірпіш қызыл түске – бұл альдегидтік топқа сапалық реакция. Глюкоза көпатомды альдегид спирт болғандықтан жоғарыда көргеніміздей сапалық қасиеттер көрсетеді. Осындай жолмен алынған алма шырынының құрамын дәлелдедім. Барлық алынған үлгілер глюкозаға тән сапалық қасиеттер көрсетті.
Қорытынды
Зерттеу материалдарын жинақтай келе келесі қорытындылар жасаймын:
1.Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасына алманың климаттық жағдайына бейімделген қысқа төзімді іріктемелері:Антоновка обыкновенная , Татьянин день, Грушовка Московская, Красное раннее.
2.Жоғары өнімді сорттар топтары: Боровинка красная, Кальвил Уральский рудный, Петр I, Синап северный.
3.Алма іріктемелерін классификациялау,іріктемелерге фенологиялық бақылаулар жүргізілді, іріктемелердің аурулар мен зиянкестерге төзімділігі зерттелді.
Ұсыныстар
Жұмыс қорытындылары мен нәтижелері алманың аудандастырылған көшеттерінің қысқа, аязға, аурулар мен зиянкестерге төзімділігін, қолайсыз ауа-райы жағдайына бейімделуі мен алманың химиялық құрамын білу мен зерттелетін аумақтың топырақ құрамын жақсарту үшін ұсыныстар дайындауда маңызы зор болып табылады.
Зерттеу материалдарын қорыта келе келесі ұсыныстар жасаймын
1. Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасында өсірілетін алма іріктемелерінің биологиялық ерекшеліктерін зерттеу әдістерін меңгеру, қарастыру және оларды ашу.
2. Орал ауыл шаруашылық тәжірибе стансасында өсірілетін алма іріктемелерін негізге ала отырып олардың жалпы биологиялық ерекшеліктеріне анализ беру.
Назарларыңызға рахмет!
Достарыңызбен бөлісу: |