Орындаган Жумабаева Гулзира
жүктеу/скачать 18,05 Kb.
|
казирги жана кезендеги этнопедагогика гылымын дамудагы галымдары
|
Орындаган Жумабаева Гулзира Тапсырма.Казирги жана кезендеги этнопедагогика гылымын дамытудагы галымдар :Г Волков,А Измайлов,К Жарыкбаев,С Калиев,С Узакбаева,К Кожахметова,Т Табылдиев,Р Толеубекова тб Сонгы жылдары Республиканын егемендик алып,жеке мемлекет болуына ,сонымен бирге улттык сана –сезимнин жетилуине ,когам омиринин рухани жандануына байланысты казак этнопедагогика гылымы бойынша орындалган зерттеу енбектери де мол.Оларда этнопедагогика жеке гылым тургысында карастырылып,онын бугинги заманда бастауыш сынып окушыларын тарбиелеудеги ман магынасын айкындау.Казак этнопедагогикасы 70жылдардын басынан зерттеле басталды.Кейинги 10жыл колеминде ар турли гылыми педагогикалык енбектер ,гылыми макалалар ,китаптар жарык коре бастады.Казакстан мектептери мен бала тарбиесине байланысты тарихии тургыдан Т Тажибаев М Габдуллин,К Бержанов тб гылымдардын зерттеу енбектерин ерекше атап айтуга болады. Казак этнопедагогика саласында 60 ка жуык енбектер орындалган .Атап айтар болсак брундаментальды.Иргели фундаментальды педагогикалык зерттеушилер жургизген-К Жарыкбаев,С Калиев,Ж Наурызбай.М Балтабаев,К Кожахметова,Ш Кулманова тб галымдардын енбегин ерекше атауга болады. Бугинги куни казак халкынын улттык мадениетин кайта оркендеу жагдайында бастауыш сынып окушыларын улттык дастурлерде тарбиелеудин занды обьективти кажеттилиги туады.Адамды жаксы ететин де,жаман ететин де тарбие Сондыктан да бастауыш окушыларын оз халкынын рухани казынасымен ,онын улттык мадениетимен ,адет гурыпдастурлеримен негурлым теренирек танысу кажеттиги биринши орында койылып отыр.Ойткени бундай негиздерди билмей,Оз халкынын улттык ерекшеликтерин сезинбей,баска халыктын озине тан ерекшеликтерин багаламай оз байлыгын байыта тусу мумкин емес.Ал,тарбие дегенимиздин озиадамнын когамдык омирин калыптастыратын ,уйрететин минез кулкы мен дагдысы. Этнопедагогика угымдарынын ара жигин ажыратып зерттеу обьектилерин аныктауга багытталган.Г Волков тарбиенин этностык сипаты мен педагогикалык процесьиги халык бухарасынын орнын адил багалап,халыктык тарбиени когамдык кажеттилик талабынан туган кубылыстретинде корсеткен Ф Шабаева,Г Винаградов енбектерин атауга болады. 30 жыл бурын еки угымнын ара жигин академик Г Н Волков тайга танба баскандай етип корсеткен еди.Онын пикиринше халык педагогикасы дегенимиз ар этностык отбасылык тарбиеснин жиынтыгы,ол алиде болса,гылыми жуйеге туспеген,накты атаулары мен принциптери аныкталмаган,карапайым илимдердин жиынтыгы. Халык педагогикасы талим-тарбиелик гылымынын алгашкы баспалдагы,тарбие туралы билимдердин жиынтыгы.Ал этнопедагогика болса-бул гылыми педагогиканын жана бир саласы,мунда озиндик гылыми атаулар,белгили принциптер болуы тиис.Халыктык педагогика кез келген этнос турлерине байланысты(ру,тайпа,халык)айтылатын угым.Зерттеушилердин басым копшилиги бул угымга тусиник Г Волковтын этнопедагогика-жас урпакты тарбиелеу жонинде халык бухарасынын тажирибеси,педагогикалык козкарастар туралы гылым.Этникалык тарихи жагдайлардын асеримен калыптаскан улттык сипаттагы ерекшеликтерди зерттейди-деген аныктама берди.Этнопедагогиканын проблемаларымен айналысушы галым А Измайлов .Халык педагогикасы урпактан –урпакка кобинесе ауызша турде жалгасып келе жатканг,халыктын тарихи жане алеуметтик тажирибесинин жемиси,онын ис жузинде тексерилген билиминин ,маглуматтариынын жиынтыгы.Халык педагогикасынын ескерткиштери халык –ертегилеринде,аныздарда ,жырларында ,макал мателдерде сакталып,улттык салттарды ,дастурлери аркылы озинин коринисин берип отырады-деп корсеткен. Корыта айтканда этнопедагогика –угымын тунгыш гылымга енгизген Чуваш галымы Г.Н.Волков болды.Ол этнопедагогика жалыктын жас оспиримди тарбиелеу тажирибеси,олардын педагогикалык козкарастары,турмыс,отбасы,ру,тайпа,улт педагогикасы туралы гылым.Ал этникалык педагогика тарихи жагдайда калыптаскан улттык минездеги ерекшеликтерди зерттейди.Профессор К Жарыкбаев Этнопедагогика-халыктын талим тарбиеси,онын тарбиесин корытындылап,жуйелейтин теориялык сипаттагы гылым саласы деген аныктама берсе,профессор С Калиев этнопедагогика-улттар мен улыстардын урпак тарьиесиндеги бала тарбиелеу адистемелери мен онын мазмунын зерттейтин гылым деген аныктамасын басшылыкка алуга болады.Казакстан мектептеринин бугинги тандагы максат мураты Казакстан 2030-стратегиялык багдарламасында айкын коринис тауып отырганы белгили.Аталган ресми кужатта-Олар ата бабаларынын иги дастурлерин сактай отырып ,казирги заманга нарыктык экономика жагдайында жумыс истеуге даяр болады.Олар жылдам оркендеу устиндеги кулли алемге айгили ,ари сыйлы оз елинин патриоттары болады…олар урпак тарбиесинде дана болады…онын саулыгына,билимине жане дуниеге козкарасына камкорлык жасайды деп атап корсетилген . 80жылдары орта жане жогары мектеп оку орындарын байыта куруга байланысты окушыларга адамгершилик тарбие беру исине аса назар аударылды.Коп кешикпей осы проблемалармен айналысып журген галымдар К Жарыкбаев,С Калиев,ЖНаурызбаев,С Узакбаева,Р Толеубекова,К Кожахметова, тб дын гылыми зерттеулеринде коринис тапкан ,ангимелесу,кенесу,тусиндиру,сендиру,талап ету,кенес беру,уйрету,корсету,отину,буйыру,жаттыктыру,бата беру,мадактау,алгыс айту,киналау,айыптау,жазалау.Бул галымдардын енбектеринде де казак этнопедагогика материалдарын пайдаланудын тиимдилиги мен маныздылыгы айтылган. К Жарыкбаевтын енбектеринде алгаш рет Казакстандагы педагогикалык ой пикирдин даму кезендерин аныкьтауга талпыныстар жасалып,олардын Казан тонкерисинен кейинги кезендерде калыптасу барысына жалпы бага берилген:казак халкынын педагогикалык ой пикирлеринин бастаулары карастырылып,кошпели казактардын халык педагогикасынын озиндик ерекшеликтери аныкталган.Ал галым С Калиев казак этнопедагогикасынын гылыми теориялык маселелерин этнопедагогикалык тусиниктемелерге гылыми аныктамалар беру,этнопсихология мен этнопедагогиканын ортак белгилерин ,жан жакты мазмундау,казак этнопедагогикасынын озиндик ерекшеликтерин жане халык педагогикасынын негизги кагидалары мен онын гылыми педагогикамен С Калиев казак этнопедагогикасынын негиздери жане тарихы (1998)деген оку куралы аркылы казак этнопедагогикасынын кайнар бастауы биздин заманымыздан бурын белгили бола бастагандыгын далелдеп ,бул гылымнын теориялык негиздерин айкындап берди.Профессор С А Узакбаева озинин зерттеу енбегинде халыктык педагогиканын халык букарасы билиминин искерликтери мен дагдыларынын жиынтыгы ретинде мектептеги оку тарбие процесинин адиснамалык негизги тургысында карастырылады.Олардын негизинде урпактан урпакка ауысып,рухани бай жеке адамды тарбиелеуге жардемдесетин белгили бир адет гурыптар мен дастурлер калыптасканын тужырымдайды.Казак халкынын улттык мадениетине негизделген окушылар тарбие беру тужырымдамасын жасайды. Ал,казак этнопедагогикасы материалдары дегенимиз халыкты бала тарбиесинде пайдаланган тарбие куралдары,ягни салт дастурлер мен адет гурыптар ,халык шыгармашылыгы(поэтикалык,мызыкалык,сандик-колданбалы)ата тек шежиреси,дини илимдер,улттык ойындар,философиялык,этикалык,педагогикалык озык ой –пикирлер мен идеялар. Казак этнопедагогикасынын мазмуны бай жане сан килы.Ол бастауыш сынып окушыларына тарбие берудин барлык жагын камтиды.Тарбиени калыптасуы мен дамуы халыктын сан гысырлык тарихымен ,тыныс тиршилигимен ,турмыс салтымен жане мадениетимен тыгыз байланысты.Казак этнопедагогикасы материалдарын мектептин оку процесинде пайдалану ен алдымен окыту адистери аркылы жузеге асырылады.Олар :создик адистер,корнекилик адистер,практикалык адистер.Олар казак этнопедагогикасы материалдарын менгертуде накты миндеттер аткарады. жүктеу/скачать 18,05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|