«Орман мелиорациясы» пәні №1-2 тәжірибелік сабақтар Орман мелиорациясы туралы түсінік Орман мелиоративтік екпе
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
orman melioratsiyas praktikal k sabaktar (1) (1)
тжт, ҚЖМ Қазақ-тілі 10-сынып ҚГБ
| «Орман мелиорациясы» пәні
№9-10 тәжірибелік сабақтар Егін қорғайтын орман жолақтары Қорғаныс орман жолақтардың түрі ол егін қорғайтын орман жолақтары. Оларды тегіс жерлерде отырғызады, олардың айналасында микроклимат жақсарады және ауыл шаруашылық дақылдардың өнімінде жоғарлайды. Қазақстанда ау-райы шұғыл континентальды, континентальдық пен бірге қыстық суығы және жаздық қуаңшылығы қатты келеді. Сонымен бірге ауыл шаруашылыққа қолайсыз жағдайлары қуаңшылық, қара дауыл, сырғыма және т.б. өте жие қайталанады. Сондықтан жоғарыда айтылған қолайсыз жағдайлармен күрескенде ең ықтималы және тиімдісі ол орман жолақтарды отырғызу. Ауыл шаруашылыққа қолайсыз жағдайлардың сипаттамасы: Қуаңшылық – В.Г. Ротмиров түсінігі бойынша – жаңбырсыз кезеңі, сол кезде тамыр жайғасқан аймақтарда ылғалы түгелдей пайдаланады. Қуаңшылық кезде келесі метеорологиялық көрсеткіштері өзгереді. а) Бұлтсыз күндері инсоляция жоғарлайды б) Ауаның температурасы көтеріледі в) Ауаның ылғалдылығы төмендейді г)Жауын-шашын жаумайды Қуаншылықтың екі түрі белгілі – топырақты және атмосфералы. Қуаңшылық болған кезде күзде ауыл шаруашылық дақылдардың өнімділігі 20-25% орташа көрсеткіштерден төмендейді. Көп жылдар зерттеу бойынша қуаңшылық жылдары шөлейт және құрғақ далаларда 2-3 жылда, ал орманды далаларда 3-4 жылда қайталанады. Аңызақ желдерді атмосферлі қуаңшылықтың бір түрі депайтуға болады. Ыстық жел кезінде келесі атмосфералық көрсеткіштері өзгереді. ыстық жел, олардың жылдамдығы 5 м/с кем болмайды. Күндізгі ауа температура жоғары көрсеткіште Түнгі ауа температура жоғары келеді Күндіз және түнде ауав ылғалдылығы жоғары көрсеткіште болады Аңызақ жел кезінде өсімдіктер сола бастайды, сондықтан олардың өнімділігіде төмендейді, ыстық жел ең көп зиян шілде – маусым айларында зиян келтіреді олардың қайталауы 32% жетеді. Қара дауыл ▪ шаң дауылдар ▪ құм дауылдар Шаң дауылдар топырақ бетінің жай-күйімен және жер бедерімен байланысты шаң құбылысы. Олар боран сияқты, екуі де жер беті құрғақ болған жағдайда қатты желден ауаға көтерілген құрғақ материал ал біршама уақыт бойы ауада қалықтап жүреді. Шаң дауылы жердегі топырақ қыртысы борпылдақ әрі құрғақ болғанда және жылдамдығы 12-15 м/сек жел соққан кезде көтеріледі. Шаң дауылдары көбінесе көктем айларында , күзгі құрғақ және қысы қарсыз өткен жылдары болады. Олар анда – санда қыс айларында яғни қаңтарда немесе ақпанда соғады, басқа айларда өте сирек кездеседі.ъ Желмен бірге жерден көтерілетін топырақтың құрылысымен түсіне орай олар қара дауыл, қоңыр немесе сары, қызыл дауыл, ал бір қатар аудандар да ақ дауыл болып бөлінеді. Желмен ілесіп ұшқан шаң жел бәсеңдеген тұсқа жиналып, үйіле береді. Қысқа қара дауылдар 1949, 1951, 1960 және 1968 жылдапры болған. Өзінің ауқымен зардаптары жөнінен қара дауыл аса ірі апатты жағдайларман шамалас 1928 жылы украинада болған шаң дауылы кезінде желмен бірге аспанға 1 миллион шаршы метр алқаптан 15 миллион тоннадан аса қара топырақ көтерілді. Шаң 750 метр биіктікке жеткен. Топырақ қабатының қалыңдығы осы дауылдан кейін 10-15 см кеміген. Қазақстанда шаң дауылдары кезінде кейде бірнеше шақырыимдық биіктікке дейінгі ауа қабатына шаң сіңіп кетеді. Шаң дауылына тап болған ұшақтар ұшып келе жатқан қирауы немесе құлап түсуі ықтимал.Оның үстіне шаң бораған кезде айналаның көріну қашықтығы бірнеше метрге дейін кеміп кетеді. Осындай дауыл кезінде тал түсте айналаны түн баласындағдай қараңғылық құрсаң, электр жарығын пайдаланудың өзінен де еш пайда болмаған жағдайлар кездескен, осындай құбылыстың қаншалықты қауіпті екені және оны неліктен апат жағдай деп айтатыны белгілі болмақ. Әдетте шаң дауылдары бірнеше тәулікке жетеді. Кейбір шаң дауылдары елімізден шалғай жерлерде Солтүстік африкада, Аравия түбегінде пайда болып, бізге тозаң бұлттарын ала келеді. Сырғыма егерде қар жауған кезде желдің жылдамдығы 5-10 м/сек болса онда боран соғады, ашық күндері сырғыма байқалады. Боран немесе сырғыма байқалған күндері жалпы жауған қардың 50% танаптардан сайларға немесе жыраларға жиналады, сол арқасында ауыл шаруашылығы ылғалының қорынан айырылады. Танаптарда қалған қар бір қалыпы орналаспайды. Орман жолақтардың конструкциясы Орман жолақтардың конструкциясы жолақтардың еніне , ағаш түрлеріне және қабатына байланысты. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|