Қосымша материалдар Мәтін лингвистикасы ғылыми пән ретінде Мәтін лингвистикасы
Мәтін интеграциясындағы лексикалық, морфологиялық және синтаксистік деңгейлер бірліктері. Лексикалық деңгей бірліктері
жүктеу/скачать 409 Kb.
|
осымша материалдар М тін лингвистикасы ылыми п н ретінде М тін
| 5.2 Мәтін интеграциясындағы лексикалық, морфологиялық және синтаксистік деңгейлер бірліктері. Лексикалық деңгей бірліктері
Лексикалық деңгей бірліктері мәтін интеграциясында үлкен роль атқарады. Мәтінде сөздің ықтималды көп мәнділігінің өткерілуі, жүйеде тіркелмеген қосымша қосарлы мәнділіктің пайда болуы – жоғары рангалы бірліктер ретінде тек мәтіннің пайда болуымен туындайтын интеграциялық қатынастардың, мәтіннің ауқымды байласымының нәтижесі. Стилистикалық тұрғыда бейтарап сөздің поэтикалық мәтінде, басқа мәтіндерде өзіне тән емес коннотация алуы, ал бейтарап контекске енген поэтикалық сөздің тұтас абзацты асқақтатуы мүмкін. Белгіленген мен белгілейтіннің арасында күтілетін сәйкестіктің бұзылуынан күлкілі немесе кекесінді әсер туады. Ауызекі сөйлеу мен салтанатты-асқақты лексиканы, бейтарап және ресми-іскерлік, өзге кәсіби лексиканы, диалектизмдер мен жаргонизмдерді, қарабайыр сөздерді қолданғанда мұндай әсер жиірек туады. Күрделі құрылымдық-семантикалық бірлік ретінде мәтінге сөзді интеграциялау сөздің көркем шығармада, түрлі функцияларда қолданылуында мүмкіндік береді. Сөз мұнда кейіпкердің белгісі ретінде көрінеді. Мұндай жағдайда лексикалық бірліктер мәтіннің түрлі шағын жүйелерінде-кейіпкердің сөзінде (диалогтік сөз), өздік емес төл сөзде, әңгімешінің сөзі тұрғысында қолданылады. Сөзде негізгісімен (бірінші кодтық мәнмен) қатар бүкіл мәтін жүйесінде ғана түсінікті болатын екінші кодтық мәні пайда болады. Екінші кодтық мән мәтіннің мазмұнынан ғана емес, оның контекстуалды, жағдаяттық және энциклопедиялық ақпаратпен әрекеттестігінен құралатын мағынаны қалыптастыруға қатысады. Автордың немесе кейіпкердің сөзіне енген лексикалық бірліктер кейіпкер, оның әлеуметтік және мәдени мәртебесі туралы қосымша ақпарат жеткізу құралы болуы мүмкін. Сөзді жоғары рангалы бірлік ретінде мәтінге интеграциялау кезінде оның жүйелік мәнінің ауытқуы міндетті емес. Керісінше, сөздің көп мәнділігін өткеру көп жағдайда сөздің негізгі сөздік мәні, тілде сөзге ілесе жүретін негізгі стилистикалық коннотациялар аясында жүзеге асырылады. Тіл тұрақтылық қасиетінсіз коммуникация құралы бола алмайтындықтан бұл – табиғи жай. Дегенмен интеграциялық қатынастардың әсерімен перифериялық мәнді өткеру, ассоциациялық және коннотациялық мәндерді белсендірлендіру жүріп, сөз стилистикалық бояу алып, кейіпкерлерді сипаттауға қатысады. жүктеу/скачать 409 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|