Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Тарих және өнер факультеті Қазақстан тарихы кафедрасы

Кіріспе

Этнология – негізгі зерттеу объектісі әлем халықтары туралы тарихи пән. Оның ерекшелігі – этнологияны гуматитарлық және жаратылыстық ғылымдарға бірдей жатқызуға болады, себебі этнос тек қана әлеуметтік емес, сонымен бірге биологиялық феномен.

Курстың мақсаты - этносты, адамдардың еркі бойынша емес, табиғи-тарихи процес негізінде пайда болған әлеуметтік топтың ерекше түрі ретінде көрсету.

Пәнді оқыту барысында келесі мәселелер шешіледі:

• 
  Этнологияның әдістері мен ұғымдық аппараты зерртеледі;
  
• 
  Әлемнің этникалық көрінісі, этностардың географикалық, антропологиялық, тілдік және шаруашылық-мәдени топтасуы зерттеледі;
  
• 
  Әлем халықтарының шығу тегі, этникалық тарихының негізгі кезеңдері зерттеледі;
  
• 
  Дәстүрлі мәдениеттің негізгі сипаттамаларын, әлемдегі этномәдени, этнодіни процестердің негізгі заңдылықтарын зерттеу.
  

Этностарды бүкіл жиынтығында зерттеп, этникалық және әлеуметтік тарихтың байланысына назар аударып, мәдениеттің бүкіл салаларындағы өзгерістерді көрсетіп, этнология жеке елдер мен халықтарды тарихи, археологиялық, экономикалық-географиялық тұрғыдан зерртеу барысына ұлттық-мәдени өзгешіліктерді сипаттауға маңызды мәлімет береді. Бұл жағдайда басқа ғылым өкілдері этнологиялық материалдарды тарихи, экономикалық-географиялық немесе басқа ой-желістерін ашуға көмектесетін қосымша мәлімет ретінде пайдаланады. Сонымен, этнология өзінің дәстүрлі мағынасында көмекші тарихи пән ретінде болып шығады. Ақырында, этнологияға әртүрлі континенттердегі болып жатқан кәзіргі саяси процестердің ең қалың ортасына, әсіресе өзінің коллизиялары мен салдарынан аса шиеленіскен ұлтаралық қатынастар мәселелеріне қатысу тән. Кәзіргі саяси процестердін этнодіни негізінде жандандырылу жағдайында объективті этникалық тарихты, мәдени интеграция мен ассимиляцияның заңдылықтарын, этникалық территориялардың мемлекеттік шекараларға сәйкестігін білудің практикалық маңыздылығы сөссіз.

1. 
   адамзат және жеке (ең алдымен өз жазуы жоқ) халықтар тарихының маңызды әдіснамалық мәселелерін жеке мәселелерін шеше алатын дүниетанымдық ғылым ретінде;
   
2. 
   адам және қоғам жөнінде басқа ғылымдарға ерекше этникалық мәлімет беретін көмекші пән ретінде;
   
3. 
   саяси маңызды білім саласы.
   

Америкалық мектеп(Ф.Боас, К.Уисслер, А.Кребер).

Этнопсихологиялық мектеб. Психоантропологичесая теория (А.Кардиннер). «Культурная конфигурация» (Р.Бенедикт). Ұлттық мінезді зерттеу әдісі (М.Мид).

Постмодернистская критика (П.Смитт, М. Бонд.) XX ғ. – XXI ғ басындағы этнологиядағы дағдарыс мәселесі.

Екінші шаруашылық мәдени түрі – егіншілік және малшаруашылықтың қолдың кетпенді тропиктік, субтропиктік, таулы және ыстық белдеулердегі егіншілік (қолдық). Далалық және құрғақ тау бөктерінде, сонымен қатар, ескі және жаңа әлемнің қоныржай белдеулеріндегі, орман аудандарындағы, тұрақты белдеулеріндегі кетпенді егіншілер. Мал шаруашылығының егіншіліктен бөлінуі және мал бағушы тайпалардың далалық зоналарда және шөлейітті Еуразия, Африка континентіндегі, тундрадағы шөлді аудандарда олардың жекелеген түрлері. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы. Марал шаруашылығы, бұғы шаруашылығы.