Табиғат зоналары және биіктік белдеулік туралы
Климаттық белдеулер сияқты Табиғат зоналары да Күн сәулесінің түсу бұрышының азаюы мен көбеюіне сай экватордан полюстерге қараай ендік бойынша өзгеріп отырады. Осы заңдылықты ендік зоналылылық немесе табиғат зонасы д. а. Мысалы, мұны біз Еуразияның ТЗ негізінде қарастыруға болады.
Еуразияның табиғат зонасы
ТЗ
|
Табиғат жағдайы
|
Жануарлары мен өсімдіктері
|
Топырағы
|
Арктикал
-ық шөл
|
Жазы өте суық, әрі қысқа
-400С
|
Мүк, қына,балдыр, ақ аю, ақ түлкі
|
Мәңгі тоң
|
Тундра мен Орманды тундра
|
Ж – ш өте аз, температура төмен, климаты қатал, күшті жел, қарлы боран жиі болады
|
Мүк, қына, бұталар, бұғы, бұлан, қоңыр аю,көген, құр
|
Көпжыл-дық тоң
|
Тайга
|
Қысы қатал, жазы салыстырмалы түрде біршама жылы және ұзақ. Тек қана қылқан жапырақты ағаштар өседі.
Топырағы күлгін, батпақты.
|
Ағаш текті өсімдіктер, қылқан жапырақтылар: қарағай, шырша, май қарағай самырсын, балқарағай
Зубр,бұлан, марал, елік, қоңыр аюқабан, уссури жолбарысы
|
Күлгін, батпақты
|
Аралас және жалпақ жапырақ- ты орман
|
Тайга мен мен жалпақ жапырақты ормандар арасында жатыр.
|
Қылқанды, ұсақ және жалпақ жапырақты орман; жөке амур барқыт ағаш, лиана, корей самырсыны.
Зубр, аю, непра
|
Шымды күлгін
|
Орманды дала және дала
|
Шығыс Еуропа мен Батыс Сібір жазықтарының оңтүстігінен Алтайға дейін
|
Жалпақ жапырақты ағаштар: емен, үйеңкі, қайың, көктерек, шөптесіннен; селеу, боз.
Қасқыр, қарсақ, түлкі,
тышқан
|
Құнарлы қара топырақ, орманның сұр топырағы
|
Шөлейт және Шөл
|
Каспий маңы ойпатынан басталады
|
Жусан, селеу, бетеге, бұйырған, ксерофиттер, сексеуіл, қызғалдақ қаңбақ
|
Күрең (каштан), сұр – қоңыр топырақ
|
Қатты жапы- рақты мәңгі жасыл орман- дар мен
бұталар
|
Жазы құрғақ, ыстық, қысы жылы
|
Емен, лавр, грек жаңғағы, зәйтүн, кипарис, цитрус
|
Құнарлы қоңыр топырақ
|
Субтро- пиктік дала,
шөлейт және шөл
|
Жазы өте ыстық
|
Цитрус,анар, жүзім, жер жаңғағы
|
Сұр топырақ
|
Субтро- пиктік ауыспал ы ылғалды муссон орманы
|
Жазы ылғалды, қысы біршама құрғақ
|
Магнолия, камфора, бамбук
|
Сусымалы құмдардан тұрады
|
Тропик- тік
шөлдер
|
Ең ыстық ең құрғақ
|
Құрма палмасы
|
Тас пен құм
|
Саванна мен сирек
орман- дар
|
Ж – ш әртүрлі түседі.
|
Тик, пальма, сандал ағашы, тик,майлы ағаш
|
Қызыл, қызыл қоңыр
|
Субэква- торлық ауыспал ы
ылғалды орман
|
Аса құрғақ емес жауын саваннадан көбірек жауады.
|
Піл, маймыл
|
Қызыл және қоңыр қызыл
|
Эква- торлық белдеуде- гі ылғал- ды
орман-
дар
|
Жауын – шашын мол, температура тұрақты
|
Пальма, лиана, архидея, мүйізтұмсық
|
Қызыл сары жақсы жетілген топырақ
|
Ал бұл табиғат зонасы әр материкте оның тұрған белдеуіне сай өзгеріп отырады.
Достарыңызбен бөлісу: |
