«Отбасындағы қолайсыздық құқық бұзушылық пен суицидтің негізгі себептері.»

1. 
   Жалпы отбасындағы қолайсыздық түрлерін анықтай отырып, теориялық мағұлмат беру.
   

1 слайд
Жазушы-педагог Ж. Аймауытов:

4 слайд

5 слайд

В.Сухомлинский тәрбиені отбасы жағдайын зерттеуден бастайды. Ол баланың сабақ үлгерімінің жақсаруымен қоса денсаулығының мықты болуына , ой-өрісінің кеңеюіне көңіл бөлді. Ересек кезең – бала тәрбиелеудегі ең қиын кезең екендігін айта келіп, ата-аналарды балалармен сырласуға шақырады.

А.С. Макаренко: «Тәрбие –баламен сөйлесумен, оған ақыл-кеңес берумен ғана шектелмейді.Тәрбие-тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы үлгі -өнеге көрсетуінде»,-деген ғой.Баланы жас кезінен бастап сыйлап,қадір-қасиетін ,ар-намысын бағалап, дұрыс сөйлеп, дұрыс қарым-қатынас жасаған абзал.Баланың айтайын деген өтінішін , ақылдасқысы келген мәселесін ата-анасы тыңдап, ақыл-кеңес беруі керек. Ата-ана отбасындағы үлкендерді сыйлап, құрметтесе ,кішілерге қамқор болса, бала да сондай болуға ұмтылады. Баланың тәрбиелі болып өсуіне берекелі отбасының әсері мол екені белгілі.

Л. Керімов қиын балалар тәрбиесі мәселесіне арналған зерттеулерінде «қиын» оқушыны зерттеуді, ең алдымен ,отбасынлағы тәрбие жағдайын білуден бастауды ұсынады.Баланың жетіліп қалыптасуында отбасының орны ерекше екенін түсіндіре келе, оұушыға қиын атануға алып келетін ата-аналардың балалармен ,мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынасындағы бірнеше кемшіліктерді көрсетіп берген.Бұл қиындықты шешудің негізгі бірден-бір жолы-отбасындағы ізгілікті қарым-қатынастарды орнату .

Ғалым-педагог И.Гребенников отбасы қызметін 5 топқа бөледі:ұрпақжалғастырушылық,экономикалық,тәрбиелік,қарым-қатынастық және бос уақытты демалуды ұйымдастыру.

7 слайд

1. Үстемдік жағдайында баланың өз бетімен іс - әрекет жасауна жол берімейді, өзінің өміріне немесе отбасына байланысты бірде - бір мәселені шешуде үй іші кеңесіне қатыспайды.

2.Қамқоршылылдық жағдайы — о л балаларды желге, күнге тигізбей, мәпелеп өсіру. Бүлай өскен бала түрлі қиыншылықтармен кездескенде дүрыс шешеім таба алмай, өмірдің шынжыр тобына түтімдеп үрейленіп, қайғыра бастайды.

3.Қақтығысушылық отбасы мүшелерінің аратындағы қайшылықтан туады. Отбасында бір - біріне наразылық білдіру, бірін - бірі табалаушылық отбасы мүшелернің шиеленістіруге ықпал жасайды, олардыңауыз бірлігі бүзылады.

4 .Араласпаушылық жағдайда үлкендер мен балалар әрқайсысы өз беттерінше бір - бірімен ақылдаспай томаға өмір сүреді. Бүндай отбасында қатігездік, селқостық сезімдер байқалады.

5.Ынтымақтастық үлкендер мен блалар арасындағы сыйласушылық принципіне сүйенеді. Мүндай отбасында балалардың пікірлері де тындалып, барлық мәселе бірігіп шешеіледі. Ынтамақтастық отбасының айырмашылық белгілері - әдептілік, сыпайылық, төзімділік, дау — жанжалдан ебін тауып, абыроймен қүтылу.

Бұл категориядағы балалардың жалпы адамдық және өзге ешкімде қайталанбайтын қасиеттерін анықтауда «отбасындатәрбие жетіспеушілігінен» деп түжырым жасап, даулы пікірлер туындамас үшін «қиын» баланың мінез - қүлық ерекшелігінің себеп - салдарын анықтап, оның басындағы қиыншылықтардың түп - төркінін тауып барып, оны қалыпқа келтіру шараларын жүргізген жөн.

8 слайд

Осы аталған қолайсыздықтан шығатын қиындық түрлеріндегі мінез-құлықты зерттеген психологтардың тұжырымына тоқталсақ:

Баланы жәбірлеудің келесі түрлерін ажыратады:

Физикалық жәбірлеу — ата — ананың, немесе, олардың орнын басатын тұлғалардың немесе, олардың тәрбиесіне жауаптылардың балаға әдейі физикалық әрекет жасау.

Психологиялық жәбірлеу — ата — ана немесе олардың орнын ауыстыратын тұлғалар тарапынан күнделікті күтімнің болмауы, осының нәтижесінде баланың көңіл — күйі бұзылады және оның денсаулығы мен дамуына қауіп төнеді, сонымен қатар баланы қорқыту.

Жыныстық жәбірлеу — ересектердің баланы оның рұқсатымен немесе, рұқсатысыз немесе, оның жасы келмегендігін, яғни есі кірмегендігін пайдаланып өздерін қанағаттандыру үшін жыныстық қатынасқа салу

Экономикалық жәбірлеу — баланың негізгі мұқтаждықтарын қанағаттандырмау немесе оның сауда құралы ретінде қолдану.

16 слайд

17 слайд

Психологиялық диагностика нәтижесі психологтың алдағы коррекциялық жұмысын анықтауда бала және ата-ана, топпен, тұтас отбасымен жұмыс түрлерін ұйымдастыру, кеңес беру бағытын таңдау, психологиялық ағарту, алдын-алу шараларының тиімділігін нақтылауы қажет.

Психологиялық коррекция және психотерапия әдістерін қолдану бала мен ата-ана және отбасы жағдайында болатын өзгеріске қалыпты бейімделу ерекшеліктерін қолдайды.

18 слайд- 24 слайд диаграммалар

25 слайд

26 слайд сауалнамалар

• 
  Отбасыңыздағы жағдай Сізді қанағаттандырады ма? әдістемесі
  
• 
  «Отбасылық қобалжуды анықтау» әдістемесі Авторлары Э.Г. Эйдемиллер және В. Юстицкий.
  
• 
  «Отбасылық социограмма» тесті. авторлары Э.Г.Эйдемиллер және О.В.Черемисин
  
• 
  «Отбасында эмоционалды қатынасты анықтау» әдістемесі. Авторлары Е.Бене және Д.Антонии.
  
• 
  «Ата - аналардың өзін-өзі диагностикалауы» авторы американдық психолог Джеральдина Чейни
  
• 
  Ата-аналарға өз байқауларын тексере отырып, баланың туа біткен дарынын анықтауға көмектесетін тест
  
• 
  «Сіз қандай ата-анасыз?»
  
• 
  «Сіздің тәрбие стильдеріңіз?»
  
• 
  Мектеп пен отбасы ынтымақтастығы.
  
• 
  Сіздің өміріңізде бала қандай орынға ие?
  
• 
  Телімелі суретті тесті «Отбасының кинетикалық суреті»
  
• 
  «Отбасындағы балалардың арасындағы бәсекелестік деңгейін анықтау шкаласы»
  
• 
  Ата-ананың балаға деген қарым-қатынасының тест-сауалнамасы (А.Я.Варға, В.В.Столин)
  
• 
  Ата-аналарға арналған сауалнама «Балаларды тәрбиелеу түрлері».
  

• 
  Қалаусыз туған бала
  
• 
  Отбасы жеке тұлғаның психологиялық травматизмнің қайнар көзі ретінде
  
• 
  Отбасы динамикасы
  
• 
  «Өмірді жақсы жаққа қарай өзгерту»
  
• 
  Неге баланың оқығысы келмейді?
  
• 
  Баланы оқуға қалай ниеттендіру керек?
  
• 
  Екінші жұбайы мен бірінші балалары: кім қымбатырақ?
  
• 
  Балалар мен ата-аналар қарым-қатынасы
  
• 
  Қыз балаға әке қаншалықты қажет?
  
• 
  Ата-аналарға психологиялық кеңес
  
• 
  Ата – аналарға кеңес
  
• 
  Адам қалай өзіне сенімді бола алады?
  
• 
  Депрессиядан қалай арылуға болады
  
• 
  Жайдарлылық - адамдардың бір – біріне деген жылулығын ашатын кілт
  
• 
  Психолог кеңесі
  
• 
  Ата-ананың ұйымдастырушылық қабілеті жайында ата-аналарға психологиялық кеңестер
  
• 
  12-17 жас аралығында бала тәрбиелеп отырған ата-аналарға кеңес
  
• 
  Сыйлық жасай білуге қайтіп үйретуге болады?
  
• 
  Бала үйден қашпасын десеңіз.
  
• 
  Ендеше психологиялық-педагогикалық тұрғыдан берілетін төмендегі 14 кеңеске құлақ түріңіз:
  

• 
  Ата-аналардың бала тәрбиесінде сенімділік білдіруі,қолдау көрсетуі
  
• 
  Әркімнің ата-анасы-әулиесі
  
• 
   Әрбір бала жарық жұлдыз, жарқырауына жәрдем ет
  
• 
  «Сынақ» іскерлік ойыны
  
• 
  «Баланы ата-ана тәрбиелейді. Ата-ананы кім тәрбиелейді?» әдістемесі.
  
• 
  «Мен сені түсінуге тырысамын…»
  
• 
  Ата - аналарға
  
• 
  «Ата-ананың қадірің балалы болғанда білерсін»
  
• 
  «Бала өміріндегі жәбірлеу»
  
• 
  “ Бала бойындағы агрессивті қиялдың қалыптасуы”
  
• 
  “Қабілеттілікті дамытудың негіздері”
  

29 слайд Практикалық кезең

1. 
   2 жаттығу орындамас бұрын мен сіздерге мақал мәтел таратып шығамын. Мұқият таныс боламыз. Енді сол мақал-мәтел ым-ишара арқылы бізге түсіндіріп береміз.
   

2. 
   Жылый-жылай жар қазсаң
   

3. 
   Алыстан арбалағанша
   

4. 
   Ерінбеген етікші болады
   

5. 
   Шаруа жазда қысылар,
   

6. 
   Ауырдың үстімен , жеңілдің астымен
   

7. 
   Еңбексіз құраған дәулет,
   

8. 
   Отырам деп, еріншек өлер,
   

9. 
   Еңбек қылсаң ерінбей,
   

10. 
    Ер қадірін ер білер,
    

11. 
    Ер еңбегімен озады
    

Оқу

1. 
   Ақыл – тозбайтын тон,
   

2. 
   Оқу инемен құдық қазғандай.
   

3. 
   Оқығанның бәрі жарық,
   

4. 
   Білегі күшті бірді жығады
   

5. 
   Сабағы жаман жемістің, дәні де жаман.
   

6. 
   Ұстаздан шәкірт озар.
   

7. 
   Көп жасаған білмейді,
   

8. 
   Оқу түбі тоқу.
   

9. 
   Оқы да біл,
   

10. 
    Білім қымбат, білу қиын.
    

1. 
   Балаң жаман болса,
   

2. 
   Атаның көңілі балада,
   

3. 
   Торғай жаңбыр жауса баласын қорғар,
   

4. 
   Балалы үй базар,
   

5. 
   Бала анаңы бауыр еті
   

6. 
   Қарға баласын аппағым дер,
   

7. 
   Інісі бардың тынысы бар,
   

8. 
   Жылайын деген бала әкесінің сақалымен ойнайды.
   

9. 
   Ат болар құлынның,
   

Адам болар баланың,

Маңдайы жазық келер.

10. 
    Бала, баланың ісі шала.
    

Енді мен сіздерге жағдаяттар ұсынамын.

1. 
   Бір нәрсеге ашулы 11 жасар ұлы мектептен келе сала: «Құрысын мектеп! Мұғалімдердің бәрі әділетсіз!» деп күйіп-піседі.
   
2. 
   5-сыныпта оқитын қызы: «Математикадан болатын бақылау жұмысынан қорқамын»-дейді.
   
3. 
   Сізге мектептегі мұғалімдерден «Сіздің балаңыз басқа балаларды ұрады» деген бірнеше шағым айтылды. Тағы ата-аналардан да «біздің баланы ұрды» деген сөз естуге тура келді дейік. Не істейсіз? Балаңызды қалай тәрбиелейсіз?
   

3 жаттығу екі топқа ойын керек.

Қазір біз отырған орнымыздан тұрып жарты шеңбер жасайық

Сосын өзім дүйсенбі сейсенбі деп бөліп шығам

1. 
   «Идеалды отбасы» жаттығуы.
   

1. 
   Жеткіншек жастағы балалар идеалды отбасын қалай елестетеді?
   
2. 
   Онда ата-аналар қандай қызмет атқарады?
   
3. 
   Жеткіншектердің балаларды «дұрыс» тәрбиелеу, «жақсы» балалар жайлы түсініктері қандай?
   
4. 
   Ата-аналардың олардан не күтетінін қалай түсінеді?
   

Кіші жеткіншектер идеалды отбасын ата-аналарының балаларына деген махаббатымен түсіндіреді. Олардың пікірінше, махаббат дегеніміз баланың қалағанын сатып әперуде, ештеңеге қарсылық көрсетпеуден тұрады. Ал бала барлық уақытта ата-анасын тыңдайды, айтқан нәрсенің барлығын істейді. Ата-аналары өз балаларын ешқашан жазаламайды.

Әр топ өз ойларын сурет арқылы жеткізеді.

4 жаттығу

Қатысушыларға осы тақырыпқа екі коллаж жасау ұсынылады.

1 топ . Коллажбен жұмыс істеу картонның үлкен парақтары немесе ватман және әртүрлі қағаз,түрлі-түсті газеттер,журналдар,ашық хаттар,жарнамалық қағаздар,ескі кітаптар.

2 топ Коллажды тұрмыстық затардан жасайды.

Коллаж жасап болғаннан кейін қатысушылар өз жұмыстарымен топтағыларды таныстырып,оның мазмұнын әңгімелеп береді.

Қорытындылау.