Грамматикалық тақырып. ЖАЛПЫЛАМА ҚОЛДАНЫЛАТЫН СӨЗДЕР МЕН ТЕРМИНДЕР

Термин сөздердің жасалу жолдары:

1. 
   Қазіргі қазақ тіліндегі терминдер орыс, араб, еуропа тілдерінде қалыптасқан үлгісінде жұмсалады: мәтін, квадрат, синоним, эпос, поэзия т.б.
   
2. 
   Қазақ тілінен балама табу арқылы: хаттама (протокол), нарық (рынок), ғарыш (космос) т.б.
   
3. 
   Сөздерді біріктіру арқылы жаңа термин жасалады: төлқұжат (паспорт), әнұран (гимн) т.б.
   

Сөздің лексика-семантикалық топтарының бірі арнаулы лексика. Қоғамдағы әр түрлі кәсіп пен қызмет салаларына негізделген, шектеулі қолданысқа ие сөздер-арнаулы лексика ретінде танылады. Ғылым, техника, өндіріс, ауыл шаруашылығы, басқару органдары, мәдениет пен өнер, әскери атаулар т.б. - арнаулы лексиканы құрайды. Ол термин сөздер мен кәсіби сөздерге бөлінеді.

Терминдер табиғатына тән нәрсе - бірмағыналылық, дегенмен бірмағыналылықты сақтау барлық жағдайда мүмкін бола бермейді, өйткені төл тілдік бірліктер арқылы термин жасау барысында, лебіздегі оның алғашқы негізгі мағынасы қолданыста болады. Термин сөздердің негізгі ерекшелігі - ғылым мен техника саласы бойынша белгіленген ұғымның атауы болады, ерекше анықтамасы беріледі; логикалық жүйеге негізделген нақты семантикасы, лебізде келісілген қолданысы болады. Яғни термин сөз бен оның таңбалап тұрған ұғымы арасында үлкен танымдық байланыс болады. Терминнің мазмұны - оның әуелгі терімсөздік түсінігі де, мағынасы - термин ретіндегі сипаты.Терминнің мағынасы мен мазмұны сәйкес келіп, бір-бірін анықтап, мағына мазмұнын ашуы тиіс.
1-тапсырма. Берілген сөздермен сөз тіркестерін құрыңыз.

Өзгеріс, құбылыс, дарынды, қабілет, тұлға, жантану, қызу, тілалғыш.

1 Нарық дегеніміз не?

2 Аталған анықтамаларға ортақ нәрсе не?

Практикалық сабақ №5

Кірме сөздер.

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №5

Берілген гармматикалық және лексикалық тақырыптардың мазмұнын ашып мейлінше академиялық білімдерін арттыру. Басқа тілден енген сөздер туралы өткенді қайталау, кәсіби тәжірибеде қолдану.

Нарықтық экономика адамдарды жаппай кәсіпкерлікке үйретуде. Ол жұрттың психологиясын өзгертіп, олардың сана-сезімін табыс табуға, пайда түсіруге, ақшаның әрбір тиынын бағалай білуге бұрып отыр. Олардың арасынан кәсіпкерлер де көптеп шығуда. Бір қуанарлығы, өндірісте, сауда-саттықта, экономиканың басқа салаларында кәсіпкерлікпен айналысып жүргендердің арасында қазақ жастары да аз емес. Мұның өзі ұлтымыздың өміршеңдігі мен икемділігінің жақсы бір нышаны, келелі көрсеткіші сияқты. Нарық экономикасы арқылы ғана жұрттың бүкіл күш-жігерін, ой-санасын, бар болмысын еңбекке бағыттауға болады.

Республикамызда кәсіпкерлікті дамытуға үлкен ықпал жасап келе жатқан ірі банктер бар. Реформаның табысты іске асуы ақша саясатына байланысты. Осы саясатты дұрыс жүргізіп, кәсіпкерлікке нақты да тиміді қолдау көрсетіп келе жатқан Қазақстанның Ұлттық банкі, Республиканың ұлттық қарыз беру банкі және т.б. Қазіргі қазақ кәсіпкерлерінің арасында республикамыздан тыс жерлерге іскерлігімен аты шығып жүргендер де бар.
Сөздік
нарықтық экономика – рыночная экономика

кәсіпкерлік – предпринимательство

табыс табу – приносить доход

пайда түсіру – приносить прибыль

өндіріс – производство

сауда-саттық – торговля

экономиканың салалары – отрасли экономики

ақша саясаты – денежная политика

тиімді қолдау көрсету – оказывать эффективную поддержку

қарыз беру – давать в долг