ОҚу- әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар
жүктеу/скачать 1,19 Mb.
|
|
Агро-экологиялық факультеті мамандықтарына арналған «Қазақ тілі» пәнінің
СЕМЕЙ, 2009 Мазмұны1. Глоссарий 2. Сабақтар 3. Практикалық сабақтар 4. Студенттердің өздік жұмыстарының тақырыптары 5. Пәннің оқу-әдістістемелік картасы
1. Глоссарий Грамматика (грек. «жазу, жазу өнері»)-тілдегі сөздердің өзгеру тәсілдері мен құралдарын, сөз тіркестерін, олардың сөйлемге құралу заңдарын зерттейтін тіл білімінің саласы. Лексика (грек.»сөздік қор»)-тіл білімінің сөз және оның мағынасын зерттейтін бір саласы. Лексикология (грек. лексика, логос)-тілдік сөздік құрамы мен оның тарихи даму заңдылықтары, қызметін зерттейтін тіл білімінің саласы. Лексикография (грек. «сөздік» «ілім»)-тіл білімінің сөздіктер жасайтын және оларды зерттейтін бір саласы. Морфология (грек. «жаңа», «сөз»)- тілдегі жаңа ұғымды білдіріп, жаңадан пайда болған сөздер. Синтаксис (грек. «құрастыру»)- сөз тіркесі мен сөйлемді зерттейтін тіл білімінің саласы. Фонетика (грек.»дыбыс»)- тіл дыбыстары туралы, тілдегі дыбыстық ерекшеліктер мен заңдылықтарды зерттейтін тіл білімінің саласы. 2. БІРІНШІ САБАҚ Қазақ тіл білімі. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесі. Қазақ тіл білімінің зерттейтін 3 саласы бар, олар: фонетика, лексика және грамматика. Бұлар да өз ішінде бірнеше тақырыптарды зерттейді. Оны төмендеі кестеден көруге болады. 
Мәтін тапсырмалары Мәтін бойынша сұраулы сөйлем құрыңыздар. Мәтіннің негізгі мақсатын анықтаңыздар. Мәтін бойынша жоспар құрыңыздар. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз. Қазақ тілі туралы Қазақ тілі - қазақ халқының ана тілі. Ол - халық тарихымен бірге жасап, ұрпақтан-ұрпаққа қатынас құралы ретінде қызмет етіп келеді. Қазақ тілі 1989 жылы мемлекеттік мәртебе (статус) алды. Енді ол толық мағынасында Республикада білім-ғылымды, техниканы үйрену тілі, мәдениет пен экономиканы дамыту тілі болып отыр. Қазақ тілі түркі тілдері тобына жатады. Түркі тілдері тобына қырғыз, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр, түркімен, әзірбайжан, түрік, татар, башқұрт, тува, хакас, якут, т.б. халық тілдері жатады.
Қазір қазақ тілі - Қазақстанның мемлекеттік тілі. Есте сақтайтын сөздер Перзенттік махаббат Халық рухы Сарқылмас бастау Ауыз әдебиеті Мызғымас бірлік Ажырамас туыстық Ақыл-ой Жаттығу жұмыстары 1-жаттығу. Көп нүктенің орнына ы,і дыбыстарының тиістісін қойыңыздар. ер...к, б...л, хал...қ, к...ш..., ұлтт...қ, т...л, к...р, қ...з...қ, 2-жаттығу. Төмендегі сөздерге дыбыстық талдау жасаңыздар. Үлгі: тіл - т-дауыссыз, қатаң дыбыс; і-дауысты, жіңішке; л-дауыссыз, үнді. Тіл, ана, халық, құрмет, көрік.
Кітап, білім, өлең, құдық, шаһар, аң. 4-жаттығу. Берілген сөздерден дауыссыз дыбыстарды тауып, түрлеріне ажыратыңыз. Үлгі: нарық- н-үнді, р-үнді, қ- қатаң Нарық, есеп, салық, қаржы, кеден, несие, ақша, тексеру, табыс.
Сөйлегенде ауаның дауыс шымылдығынан кедергісіз, еркін шығуынан пайда болған дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз. При образовании гласных звуков воздух проходит свободно, не встречая преграды в виде органов речевого аппарата. Қазақ тіліне тән дауыстылар (Специфические гласные казахского языка): ә, ө, ү, ү, і.
Дауыссыз дыбыстар (Согласные звуки): б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ, Һ, (у) Сөйлегенде ауа кедергіленіп шығатын дыбыстарды дауыссыз дыбыстар дейміз. Согласные образуются при преодолении различного рода преград в разных участках речевого аппарата. Қазақ тіліне тән дауыссыздар (Специфические для казахского языка согласные): қ, ғ, ң, һ. I. Дауыстың (саддырдың) қатысына қарай (По участию шума и голоса)
Мәтін тапсырмалары Мәтінді оқып шығып, мазмұнын әңгімелеп беріңіздер. Адам сөйлескенше, жылқы кісінескенше мәтелінің мәнін түсіндіріп беріңіздер. Мәтіннен буын үндестігіне бағынбайтын сөзді теріп жазыңыздар. ЖАНУАРЛАР ТІЛІ Қоғамдағы қатынас құралдарының ішінде ең маңыздысы тіл болып табылады. Сөз құдіреті, адамзат мүмкіндіктерінің ең көрнектісі де – тіл. Жан-жануарлар да бір-бірімен сөйлеседі. Дельфиндер үшін дыбыстық әсердің маңызы зор. Адамдар үшін көрудің қажеттілігі – дельфиндерге дыбыстың маңыздылығына бара-бар. Олар дыбыстың көмегі арқылы өздерін қоршаған табиғат жайлы мәлімет ала алады. Бұл дыбыс шығаратын тіршілік иелеріне ғана қатысты емес, сонымен қатар дельфиндердің қақтығысуына қауіп тудыратын теңіз түбі, құздарға да байланысты болып отырады. Дельфиндердің кең таралған дыбысы –«өзіндік ысқырық». Бұл дыбысты шығару барасында дельфин кеудесінен көбікше тізбекшесі көтеріледі, сондықтан да оны үнемі көруге мүмкіндік береді. Дельфиндер ойнап жүріп немесе жай жүзіп жүрген кездерінде де ысқыра береді. Егер белгісіз бір нәрсе мазалаған жағдайда олар бәрі бірігіп ысқыра бастайды. Ысқырық оларға үйірлерімен бірге болуға көмегін тигізеді. Дельфин балалары өмірге келісімен-ақ ысқырық шығара бастайды. Дельфиндер әр түрлі дыбыстар шығара алады. Кейде алақанның шапалақтаған дыбысына ұқсас жақтың шыртылдаған қатты дауысын естуге болады. Жақтың шыртылдауын, көбінесе, басқаларды үркіту мақсатында асау еркек дельфиндер пайдаланады. Ал аналары мұндай дыбыстарды басқа жануарлар балаларымен ойнай бастаған кезеңінде шығарады. Бұл дыбыстарды коммуникативті деп атауға болады, себебі олардың барлығы дельфиннің басқа дельфинмен немесе бүкіл топпен қатынас құралы болып табылады. Дегенмен қарапайым әдістер мен мүшелерден басқа да дыбысты жіберу және қабылдау жүйелері дельфиндердің сөйлеуіне және тыңдауына әсерін тигізеді. Осындай дыбыстарды өте биік жиілікте қабылдау арқылы дельфиндер дыбыс шығармаған жағдайда да заттардың орналасу орнын таба алады.
Дыбыс шығару Алақан Ысқырық
Жиілік Жақтың шыртылдауы ЕКІНІШІ САБАҚ. Үндестік заңы. Буын. Буын үндестігі. Дыбыс үндестігі. Ілгерінді ықпал. Кейінді ықпал. Тоғыспалы ықпал. 
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||