Оқу жылының қысқы емтихан сессиясының жазбаша емтихан сұрақтарының тізімі «Информатика және білімді ақпараттандыру»

Кәсіптік педагогика -231 бет

Кәсіптік педагогика -226 бет

Мұнда барлық деңгейдегі басшылық қызметті сол оқу орнындағы берілетін негізгі кәсіп, я білім саласы бойынша педагогикалық процеске бағыттау. Кез-келген білім беру мекемесі оқыту мен білім беруден басқа да қосымша қызметтер атқарады.

Мысалы: кәсіптік білім беру оқу орнын айтатын болсақ;

-өндірістік қызмет, яғни белгілі бір өнімді шығара отырып, тұрғындарға ақылы қызмет көрсетуі де мүмкін;

-ұйымдық-басқару қызметі, жастарды оқуға тарта отырып, оларды я бригада бойынша өндірістік оқыту үрдісінің жұмыс орнын істеуге баулиды, басшы және инженер-педагог кадрлерді іріктеумен және жұмыс орнына орналастырумен шұғылданады.

-материалды-техникалық қызмет бойынша оқу тәрбие жұмысындағы материалды-техникалық базаны дамытуды және техникалық оқыту құралдарды дайындауды көздейді.

-қаржы-шаруашылық қызметі арқылы білім беруді қаржыландыруды қамтамасыз етеді, қызметкерлерге жалақы төлеу, студенттерге шәкіртақы беру, тиісті төлемдер аудару мәселелерін қамтиды.

-медициналық және санитарлық-гигиеналық қызмет саласы бойынша оқу орны оқытушылары мен студенттер құрамын қамтиды, осы аталған қызметтердің барлығы дерлік-негізгі сала кәсіптік оқыту мен тәрбиелеу ісі төңірегінде топтасуы тиіс.

Принципі бойынша педагогикалық ұжым мен оқушылар білім деңгейін кез-келген уақытта диагностикалық талдау жасауға мүмкіндігі бар.

Талдау – кез-келген объектіге не қимылдың іс-әрекет нәтижесін қажетті жағдайда жеткілікті саналары мен қасиеттерін айқындау, оларды құрамаларға, не бөліктерге бөлу арқылы жүргізу, салыстыру және біртіндеп зерттеуді бейнелейтін танымның логикалық тәсілі.

3. Қызметтік мақсатқа лайықтығы;

Жас ұрпақтың кәсіби біліктілігін жоғары деңгейде оқытуға қол жеткізуге негізделген. Қызметтік мақсатқа лайықтылық принципі менеджерден тұрақты шығармашылық ізденісті талап етеді. Ережелер қызметтік міндеттеме, ішкі еңбек тәртібінің ережесі, оқу-тәрбие қызметіне ғылыми негізделген талаптар, түрлі нұсқаулардың ішіндегі қажеттілерін ғана алып, менеджер өз жұмысында нұсқаулардан бас тарту керек, ол білім мазмұнын заман талабына сай әлеуметтік сұранысқа негіздеп, нарықтық бәсекелестікке қабілетті мамандар әзірлеуге бар күш жігерін жұмсауы қажет.

басқару қызметі мен әкімшілік басшылықтың сатылық үрдісінің өзара үйлесімді әрекет етуін талап етеді. Оқу-тәрбие барысында мақсатқа бағытты ұйымдастырылған іс-әрекет арқылы, оқытушылар мен тәрбиеленушілер қарым-қатынасы арқылы тәрбиеленушілер санасына, еркіне көңіл күй сезіміне жүйелі ықпал жасайды. Соның арқасында әлеуметтік тәжірибе беру, оны қарқынды меңгерту жүзеге асады. Оқу-тәрбие жұмысын басқару үрдісінің қозғаушы күші үздіксіз өсіп отыратын адам және оның тұлғасының жан-жақты және үйлесімді дамуына қоғамдық қажеттіліктер мен білім алушылардың басқару прцестері арасындағы қайшылықтардан байқалып отырады. Диалектика заңдылығы бойынша түр мен мазмұн арасындағы бірлік сақталып отыруы қажет. Сондықтан білім беру менеджері басшылықтың әкімшілік жолмен жүзеге асуының барлық сатысын бақылап, кемшіліктері дер кезінде байқап, тиісті қорытынды шығарып отыруы керек.

ұжымдық шығармашылық пен ұжымдық сана қызметіне арқа сүйеуді талап етеді. Әрине, атқарылатын жұмыс ауқымын басшының жалғыз өзі істеуі мүмкін емес, бірақ кейбір жеке қызметкерлердің тиімді ұсыныстарына тұсау болмай, оларға демократиялық қоғам құрып, егемендігіміздің еңсесі көтеріліп жатқан кезде, әсіресе, кәсіби білікті мамандарды даярлау кезінде бастамашыл топ әрекеттері қажет-ақ.

Өзін-өзі жетілдірудің жүйелі принципі менеджердің теорияда қол жеткен табыстарын алдыңғы қатарлы практикаға ендіре білу мүмкіндігіне негізднлген. Ол білім берудің акмеологиялық заңдылықтарын орындауды басшыдан да, педагогтен да талап етеді. Олар:

-менеджердің жоғары нәтижелі көрсеткіштерге өздігінен әрекет- ету заңдылығы оның педагогикалық шеберлігін шыңдауына да, басшылық қабілетін жетілдіруіне де тікелей байланысты. Сондықтан ол ылғи өз бетінше ізденісте жүруі қажет.

-біртұтастық заңдылығы менеджердің басқаруында мейлі қай сала болса да өзіне тән тәсілді біртұтас етіп қолдана білуінде.

Ол негізінен менеджердің психологиялық және педагогикалық заңдылықтарды игертіп, оны өмірде саналы түрде жүзеге асыру қабілеттілігіне байланысты.Ол кеңес, өтініш, талап, өкім беру, мадақтау, алғыс білдіруі арқылы орындауы мүмкін. Осы әдістердің түрі арқылы ұжымның әлеуметтік дамуын жоспарлауға, ішкі психологиялық қолайлы ахуал туғызуда, қарамағындағылардың творчествлық белсенділігін туғызып, жұмысқа деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік жасайды.

негізінен ұйымдастыру-жарлықтық іс-әрекеттерінің мазмұны жатады. Жоғарғы атқарушы биліктерден келген түрлі нұсқаулар, қаулылар, шешімдер және ұжымның ішіндегі ұйымдастыру және жарлық беру, бұйрық шешімдер мен өкімдердің орындалу барысы, өндірістік жұмыстар мен түрлі есеп берулер жиынтығы. Әрине әкімшілік жарлықтың жұмыстарға тым үйір болуда, менеджердің творчествалық қабілетін шектеп, ұжымның өзіндік жұмыс істеу мүмкіндігіне тежеу жасауы мүмкін екенін есте ұстаған жөн.

менеджер үшін экономикалық стимул қызметін атқарады. Педагогикалық ұжым мүшелерінің еңбек ақысы педагогикалық стажы мен оқу-тәрбие жұмысына, сіңірген еңбегіне қарай, атағы, санаты мен біліктілігіне қарай төленетіні-*олардың экономикалық қызығушылығын арттырады.Әр бір бригада мүшесіне қосымша коэффициенті өндірістік кәсіпорын төлейді.

оқытушылар мен студенттерді оқу-тәрбие жұмысы мен ұжымды басқаруға кеңінен жұмылдыру болып табылады. Бұл ұжымды басқару да демократиялық принципке негізднлген, бәсекеге қабілетті жастардың өсіп жетілуіне жол ашады. Әрбір тапсырылған іске мұқият, асқан жауапкершілікпен қарап, тындырымды етіп істеуге тырысады. Олардың құқықтары мен еркіндігіне кең жол ашылып, бір-біріне деген, басшыларға деген сенімді көзқарас, ұжымда творчествалық қабілеті жоғары белсенді топ арта түсуіне ықпал жасайды.

Қазақстанда менеджмент пәні бойынша алғашқы қазақша оқулық профессор К.Ғ.Ахметовтың «Менеджмент негіздері» (1993) ж. кітабы болып есептелінеді. Біздің пікірімізше, ол қазақстандық менеджмент мектебінің негізін қалаушылардың бірі болып табылады. Біздің отандастарымыздың арасынан «Менеджмент негіздері» (1994ж) .

«Қазақстан экономикасын басқару негіздері» (2001ж.) жұмыстарының авторы К.Б.Бердалиевтыда атауға болады. Осы еңбектерінде ол қазақстандық кәсіпорындарды басқару ерекшелліктерін мазмұндады.

Қазақстандық кадр менеджменттінің мәселелерін алғаш рет Қарағандылық ғалым Каренов Р.С. зерттеді. Одан басқа «Өңдірістік менеджмент» (1996ж), «Иновациялық менеджмент» (1997ж), деген еңбектері бар. Ол «Кадрлық менеджмент» атты еңбектерінде нарықтық экономикалық жағдайындағы кадрлармен жұмыс жүргізудің отаңдық тәжірибесін қорытты және біздің еліміздің кәсіпорындарында позитивті шетел тәжірибесін пайдалану жөнінде кейбір пікірлерін ұсынды. Қазақстандық кәсіпорындар тұрғысынан өңдірістік менджменттің теориялық аспектілері Ә.Ә.Әбдірешовтың «Кәсіпорынның өндірістік менеджменті (2001ж) кітабында келтірілген. Оның еңбегінде стратегияны, жоспарлауды, еңбекті басқаруды дамытудың әдістемелік ұсыныстары көрсетілген. Нарықтық конюньктура жағдайында қаржы менджерінің ролі айтарлықтай өсті. Қаржы менеджменттініңде мәселелері де Қазақстанның ғалымдарының еңбектерінде көрініс табуда. Осылайша Қазақстандық менеджменттің теориялық сонымен қатар қолданбалы аспектілері зерттелініп жатыр және арықарай зерттеуді талап етеді. Менеджмент тарихын білу менеджменттің кәсіби білімі мен басқару ойының дағдыларын қалыптастыруда үлкен роль атқарады.

Кәсіптік педагогика – 232 бет

1 деңгей: мектеп директоры, мектеп кеңесі, оқушылар комитеті, қоғамдық ұйымдар жетекшілерінен тұрады. Бұл деңгей мектепті дамытудың стратегиялық бағытын анықтайды

2 деңгей – мектеп директорының орынбасары, мектеп психологы, әлеуметтік педагог, қоғамдық пайдалы еңбекті ұйымдастырушы, мектеп директорының шаруашылық жөніндегі көмекшісі, өзін-өзі басқаруға қатысатын органдар мен бірлестіктер.

3 деңгей – мұғалімдер, тәрбиешілер, сынып жетекшілері

4 деңгей – оқушылар, сынып және жалпы мектеп оқушыларының өзін-өзі басқару органы. Бұл деңгейдің бөлінуі мұғалімдер мен оқушылардың арасындағы қатынастың субъект-субъектілік сипатын көрсетеді. Оқушы өзара ісерлесу объектісі бола отырып, өзінің дамуына субъект рөлін атқара алады.

Басқарылатын жүйеде негізгі орын оқушылар ұжымына беріледі. Мұнда басқарудың екі деңгейін анықтауға болады:

• 
  1 вертикаль бойынша – жалпы мектеп ұжымы және сыныптар ұжымы.
  
• 
  2 горизонталь бойынша – қоғамдық ұйымдар, спорттық секциялар, шығармашылық, бірлестіктер, үйірмелер, бригадалар және т.б.
  

…………….

• 
  ұйымдастыруға байланысты;
  
• 
  - келіп түсу көздері бойынша- мектепішілік, ведомстволық, қарым-қатынастағы мекемелерден;
  
• 
  -мақсаты бойынша - өкімдік, ұсыныс, нұсқау-таныстыру жəне т.б.
  

мақсаттар тағайындау; мектеп стратегиясына орай шешім қабылдау; нəтижеге бақылау салу; қызметкерлерге басшылық, оларды еңбекке ынталандыру; аса маңызды міндеттер;тəуекелдікті талап ететін жоғары дəрежелі тапсырыстар; тосын, қалыптан тыс істер; жоғары сенімділікті қажет етуші қатқыл тапсырыстар.

Абрахам Маслоудың тұжырымдау бойынша барлық адамдардың қажеттіліктерін негізгі бес категорияға бөлуге болады: олар:

1. 
   Физиологиялық қажеттіліктері:аштық, (жажда), (жыныстық қатынас - половое влечение)т.б. Яғни, өмір сүру үшін керек.
   
2. 
   Қауіпсіздік қажеттіліктері: қоршаған орта тарапынан болатын физикалық және психологиялық қауіп-қатерден қорғану қажеттілігі, болашақта физиологиялық қажеттіліктің қанағаттандырылуы жатады (комфорт, тұрақты өмір жағдайы).
   

3. 
   Әлеуметтік: әлеуметтік байланыс, қарым қатынас, басқаға қамқорлық жасау және өзіне назар аударту, біріккен іс әрекет.
   
4. 
   Құрметтеу қажеттілігіне (престижді):өзін өзі құрметтеу, ортаның құрметіне бөлінуі, қызметтік өсу, жетістікке қолжеткізуін жоғары бағалау, жеке басының жетістіктері, біліктілігі, басқа біреулердің өзін құрметтеуі, мақұлдауы жатады.
   
5. 
   Өзін-өзі көрсету қажеттілігі - өзінің потенциалды мүмкіндігін жеке басының өсіп-жетілуін жүзеге асыру қажеттілігі. Рухани: танып білу, өзін өзі таныту.
   

Сапаны жалпы басқару (ағылшынша Total Quality Management, TQM) – барлық ұйымдық процестердің сапасын үзбей жоғарлатудың жалпы ұйымдастырушы әдісі.

Total Quality Management – бұл көп жылдар бұрын Жапония мен АҚШ-та сәтті бастаған сапаны жалпы басқарудың философиясы. TQM-нің басты идеясы – компания тек өнімнің сапасын жоғарлату мақсатында ғана емес, сонымен қатар жалпы жұмыстың сапасын да, қызметкерлердің жұмыс сапасын да жоғарлату мақсатында жұмыс істейді. Осы үш негіздің үнемі жақсарып отыруы (өнім сапасы, процесстерді ұйымдастыру сапасы және қызметкерлердің квалификациясының жоғарлауы), бизнестің жылдам және тиімді дамуының негізі бола алады. Сапа клиент талаптарының іске асу дәрежесі, компанияның қаржылық көрсеткіштерінің өсуі және қызмет ететін компаниялардың өз жұмыстарының жақсару категорияларымен анықталынады.

TQM екі механизде жұмыс істейді: Quality Assurance (QA) – сапаны бақылау және Quality Improvements (QI) – сапаны жоғарлату. Бірінші – сапаны бақылау – сапаның керекті деңгейін ұстанады және тауар немесе қызмет сапасындағы клиентке берілетін сенім туралы анықталған кепілдіктегі компания ұсынысымен қорытындылады. Екінші – сапаны жоғарлату – бұл сапа деңгейін тек қолдау ғана емес, сонымен бірге оны жоғарлату, соның ішінде кепілдік деңгейін де көтеру мақсатында жұмыс істейді. Бұл екі механизм – әрдайым бизнесті дамытуға, жақсартуға мүмкіндік береді.

Кең мағынасыда алғанда, басқару дегеніміз- қоғамдық ұдайы өндірісті нысаналы түрде үйлестіріп отыру. Басқару табиғаттың барлық құбылыстарына тән. Бүкіл айналадағы дүниеден оның үш компонентін: өлі табиғаттағы тірі табиғатты және адам қоғамын бөліп көрсетуге болады. Мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде саралауға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағы басқару процестері техникалық жүйелер (техникалық жүйелерді басқару), Ф. Энгельс еңбек құралдарын басқаруға «заттарды басқару» деген анықтама берген:

• 
  тірі организмдерді (биологиялық жүйелердегі) басқару процестері;
  
• 
  қоғамдағы (әлеуметтік жүйедегі) басқару процестері
  

Бұл жүйе саяси, экономикалық, рухани, әлеуметтік (әлеуметтік қатынастар) басқару болып бөлінеді – олар қоғам өмірінің тиісті салаларын көрсетеді.

Қоғам өмірінің осы салаларын негізге алғанда әлеуметтік басқару үш түрге:

1.әлеуметтік басқару

2.қоғам өмірінің, рухани саласын басқару түрлеріне бөлінеді

3.экономикалық басқару

Басқару ол біздің айналамыздағы дүние элементтерінің бірі болып табылады. Бірақ басқару процестерін тарихтан тыс және басқаруды жүзеге асыру саласынан қол үзген деп қарастыруға болмайды.

Бұл жүйенің факторлары:

1.Бұл жүйенің факторлары

2.мамандандыру

3.нысаналылық

4.кооперация

5.қоғам өмірінің үздіксіздігі

а) басқарудың әлеуметтік маңызы;

ә) эмпериктік білім жинақтау;

б) ғылымды дамытудың материалдық мүмкіндіктері.

1.пәні

3. теориясы

Адами қажеттіліктердің толық жіктелуіне тоқталар болсақ, ол негізгі 7 деігейден тұрады:

1. 
   Физиологиялық(ең төменгі): аштық, жыныстық т.б.
   
2. 
   Қауіпсіздік : сенімділік, қорқыныштан және сәтсіздік жағдайдан арылуы.
   
3. 
   Қамқорлық пен сүйіспеншілікке бөлену қажеттілігі (Потребность в принадлежности и любви).
   
4. 
   Құрметке бөлену қажеттілігі: жетістікке қол жеткізу, мақұлдау, қолдау.
   
5. 
   Танымдық қажеттіліктер: білу, істей білу, зерттеу.
   
6. 
   Эстетикалық: гармония, сұлулық, әдептілік.
   
7. 
   (ең жоғарғы) Өзін өзі көрсету қажеттілігі (потребность в самоактуализации): мақсатын жүзеге асыруы, қабілетін, тұлғалық дамуы.
   

Қажеттіліктер реті адамға байланысты өзгеріп отыруы мүмкін.

1. 
   Басшылықтың өктемшілік (автократиялық) және либералдық ажыратып көрсетеді.
   
2. 
   Ол жұмыскерлерге өктемшілік басшылықты ″Х‶ теориясы деп атайды.
   

• 
  Қабілеті орташа адамдарда жұмысты жек көрушілік сезімі басым болады, олар әйтеуір ебін тауып содан қашықтауға тырысады.
  
• 
  Адамдарда осындай қасиет басым болатындықтан, оларды бақылау, жазалау арқылы, жұмыс істеуге мәжбүр ету, осындай күш- жігер жасау нәтижесінде ұйым мақсатына жету қажет.
  
• 
  Қабілеті орташа адамдар өзіне басшылық етуі тиіс деп санайды, олар жауапкершіліктен тайсақтайды. Бұларда атақ құмарлық деген онша байқала қоймайды.
  

• 
  Адамға ойлау немесе демалу қажет болса, кез келген жұмысты орындау үшін ақыл-ой мен дене күшін жұмсау соншалықты қажет.
  
• 
  Ұйым мақсатына жету үшін сырттай бақылау және жазамен қорқыту – күш-жігерді жұмылдырудың бірден бір құралы емес. Мақсаты шынайы түсінген адамдар өзін-өзі басшылық ете алады.
  
• 
  Мақсатқа берілгендік – соған жетуге байланысты мадақтау функциясы.
  
• 
  Қабілеті орташа адамдар тиісті жағдай болғанда, өзіне жауапкершілік алып қана қоймай, соны орындауға тырысады.
  
• 
  Көз алдына елестете білу, тапқырлық және ұйымдық проблемаларды іскерлікпен шешу-адамдарда көп кездесетін белгінің бірі.
  
• 
  Қазіргі өнеркәсіп революциясы жағдайында орта буынның интелектуалдық потенциялы мен қабілеті жарым- жартылай ғана пайдаланылады.
  

• 
  Либерал басшылар етудің осындай механизмдерін дұрыс деп санайды, ал демократ басшылар қол астындағыларға өз пікірін зорлап міндеттеуден бас тартады.
  
• 
  АҚШ-тың ойдағыдай жұмыс істеп отырған барлық корпорациялары «Y» теориясын ұстанады.
  
• 
  Алайда, қазір «Х» теориясы (қамшылау және алдау), іс жүзінде қолданылмай тұр. Бүгінде қамшылау менеджерлерге мүмкін емес, ал алдау сапалы жұмыс істеудің бірден бір ықпалы болудан қалады.
  
• 
  Қазіргі басшылар адамдардың жұмысы тиімді болуы үшін оларды еңбекке ынталандыруды басты міндеті деп санауы тиіс.
  

Қарым-қатынас барысында адамдардың танымдық хабарлармен, ақпаратпен, тәжірибемен, біліммен, дағдылармен алмасуы және өзара түсінісуі, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады. Қарым-қатынастың интерактивті, коммуникативті, перцептивті деген үш жағы және мезо, макро, микро, рухани, іскер, т.б. деңгейлері болады. Негізгі қызметі:

• 
  1) ақпараттық-коммуникативтік (ақпарат алмасу және адамдардың бірін-бірі тануымен байланысты);
  
• 
  2) реттеуші-коммуникативтік (адамдардың іс-әрекетін реттеу және біріккен әрекетті ұйымдастыру);
  
• 
  3) аффективті-коммуникативтік (адамның эмоционалдық аясымен байланысты).
  

Педагогикалық қарым-қатынас - белгілі бір педагогикалық қызмет атқаратын, жәйлі психологиялық климат құруға және оқу іс-әрекетін, педагог пен оқушы арасындағы, оқушылар ұжымы ішіндегі қатынастарды психологиялық тиімді етуге бағытталған оқытушы мен оқушының сабақтағы және сабақтан тыс уақыттағы кәсіптік қарым-қатынасы.

Перцептивтік қарым-қатынас — адамның парапар қабылдауы, оның ішкі дүниесіне бойлау, әрбір жеке сәтінде оның психикалық жағдайын сезіну дағдысы, оның тәртіп себебін түсіну дағдысы. Мұғалім өзінің перцептивтік қарым-қатынас қабілеттерін ұдайы дамытуы қажет.

Фатикалық қарым-қатынас (лат. fatuus - ақымақ) - қарым-қатынас үрдісі үшін ғана мазмұнсыз қарым-қатынас.