Оқу жылының облыстық сырттай мектептің «биология» пәнінен III – турдың тапсырмалары

1.

Сурет 1. Сцифоидты медузалардың өмір сүру циклі

1. жұмыртқа;

2. планула;

3. сцифостома;

4. жас сцифостомаларды бүршіктейтін сцифостома

5. стробила кезенідегі сцифостома

6. эфира

7. медуза

Ұрпақтардың кезектенуі – 1) су түбінде өмір сүретін (донный), колониялды, вегетативті түрде көбеетін «4»; 2) еркін жүзетін, дара (одиночные), медуза тәріздес, жынысты көбею.
2. Несептін бөліну мөлшері ағзаның суға қажеттілігіне тәуелді болады. Адам шөлдеген кезде ағзаның өзгеру сызбанұсқасын құрастырындар.

Шөлдегенде судың жетіспеушілігіне байланысты қанның осмостық қысымы көтеріледі. Бұл қан тамырларында орналасқан осморецепторлардың тітіркенуіне әкеліп соқтырады. Осморецепторлардағы ипульс ОЖЖ барады. Содан кейін ішкі секрециялық бездерге – антидиуретикалық гормонның (АДГ) көп мөлшерде бөлінуіне жол ашатын гипофизге барады. Бұл гормон қанға еңген кезде бүйректердің иірілген өзекшелеріне барып, судың қайта сорылуын бүйректердің екінші ретті иірілген өзекшелеріне арттырады.

Несептін мөлшері азаяды, ағзадағы су ұсталып, қанның осмостық қысымы теңестіріледі.
3. Шартты рефлекстердің тежелуі (мысалдар, түрлер).
Шартты рефлекстердің тежелуі үлкен ми шарларында жүреді. Егер жарыққа рефлексті қалыптастырса, берілетін қоңырау тежеу болады. Бұл сыртқы тежеу.

Ішкі тежеу шартты рефлекстін ішкі доғасында жүреді. Егер жарықтың қосылуы тамақпен қуаттанбаса, кешігу (западывание) болады. Жарық пен тамақты 2-3 минуттан соң береді. Кешігу – бағдарлаудың бейімдеушілік факторлардың бірі.

Гормонды белгілі бір мүше бөліп шығарады, Бұл химиялық зат, ағза ішінде мүшелерге, ұлпаларға немесе жасушалар топтарына тасымалданады.

Гормодар үш негізгі топтарға бөлінеді: ақуыздар, аминдер, стероидтар.

Гормондарды бөліп шығаратын жасушалар:

1) эндокринды – қанға бөлінеді (адреналин)

2) паракринды – бұлардың гормондары көршілес немесе жақын орналасқан жасушаларға әсерін тигізеді (гастрин)

3) аутокринды – өз әрекетін реттейді (тестостерон)

Әрекет принципі:

- гормондар әрекеті жасуша-нысанаға байланысты болады.

- жасуша- нысана рецепторлы молекулалары бар гормондармен реттеледі

- әр түрлі жасушалар бір гормонға біркелкі сезінбейді

- кейбір гормондар (инсулин, кальцитомин) әрқашан болады, ал кейбіреулері (адреналин стресске), гастрин (тамаққа), олар қажеті болған кезде бөлінеді;

- концентрация теріс қайта байланыспен басқарылады;

- бұл тез арада қалпына келетін жүйе.
5. Хлоропластар: хлорофилді сіңіру спектрі және әрекет жасайтын спектр (сызбанұсқада фотосинтездің жылдамдығын көрсетуге болады).

Әрекет спектрі – фотосинтездің жарық сорушы толқын ұзындығының интенсивтілігін көрсетеді. Жарық әрекетінің фотосинтезге ынталылығы әртүрлі толқын ұзындығы 400 ден 500нм.

Сіңіру спектрі – жарықты сіңіру, толқын ұзындығы мен жарық сәулелеріне тәуелді болуын көрсетеді (показывает, как зависит относительность поглощения света от длины волны и световых лучей, попадающих на пигмент (500-600 нм)).

10 сынып

1. 
   Өсімдіктердің белгілер эволюциясын кесте ретінде көрсетіндер:
   

2. 
   Омыртқасыз жануарлардың денесінде үш қуыс болады. Оларды атап шығындар. Оларға сипаттама беріп, қай жануарларға тән екенін анықтандар. Қандай ұрық жапырағынан пайда болды?
   

Қуыстар

Алғашқы Жалпақ құртта

Заттар мен газдардытасымалдайтын сұйықтық

Жұмыр құрттар

Аралас.Буын аяқтылар. Қан және гемолимфамен толған.

Целом мезодерма пайда болғанда құрылған (ұрықтың үшінші жапырақшасы).
3.

1) анатомия

2) физиология

3)сүтқоректілер

4) аылды адам

5) айырмашылық: а, д, е, ж

ұқсастық – б, в, г, з, и

6) жүйкелі, бұлшықты, эпителиалды, дәнекер

7) зат алмасу, өсу, көбею, тыныс алу, қоректену, қозғыштық,

8) ақуыздар, майлар, көмірсулар, нуклеинды қышқылдар

9) су

10) жүрек, асқазан, бүйректер, трахея, өкпелер, диафрагма, ұйқы безі

Зиянкестерге биологиялық бақылау, түрдің популяциясын қаупсіз болғанша төмендетеді.

Өзара қатынас: 1) зиянкес – зиянкесті құрту;

2) зиянкестердің саңы азаяды;

3) динамикалық тепе теңдік болуы мүмкін.

Биологиялық бақылаудың әдістері:

1) арамшөптерді жою үшән насекомдарды пайдалану;

2) Шөппен қоректенетін жануарларды жыртқыштар арқылы қадағалау

3) паразиттерді қолдану

4) көбею циклін бұзу

5) Зиянкестиердың биологиялық қасиеттерін пайдаланып, оларды жою

1) зиянкестерді анықтау

2) мекен ету ортасын зертеу

3) сынау жасау

4) жоятын агенттерді көбейту

5) ең күшті әдістеді еңгізу

Механизм:

1. 
   Ағзаларды таңдау
   
2. 
   Әрекет түрлерін анықтау (радиологиялық, химиялық)
   
3. 
   мутантты ағзаларды шығару
   

1. 
   хромосомдар санына және түрлеріне әсер етуі
   
2. 
   протопласттардың қосылуы
   
3. 
   жыныс жасушаларының жасанды қосылуы және ұрықтың трансплантаты
   
4. 
   Селекционер жұмысы (механизм және эксперименттін молекулалық негіздеріне)
   

Жабық: тұйықтаушы жасушалар суды эпидермис арқылы жоғалтады. Себебі: тұйықтаушы жасушаларда калий иондарының концентрациясы төмендеп, су жойылады Саңылаулардың жабылуын төмен ылғалдылық, температураның жоғарылауы, құрғақ ауа тудырады.

Ашық: тұйықтаушы жасушалар бөртеді, су эпидермис арқылы келеді, калий иондары су потенциалын жоғарылатады, судың келуін мәжбүрлейді. Саңылауардың ашылуын көмір қышқыл газының төмен концентрациясы, жарық интенсивтлігі және жарықтың көк бөлігін пайдалануы жағдай жасайды.
2. Кестені толтырындар «Омыртқалылардың салыстырмалы сипаттамасы»

Класс	Құрылыс ерекшеліктері	Көбею тәсілдері, ұрықтың дамуы
Балықтар	1) Бір қан айналым шеңбері 2) Желбезектер, бас және жұлын миы-нервтер 3) ауыз –өңеш – ас түтікшесі-бауыр-анус 4) хорда 5) 2 бүйрек, несеп жолы – қуық қалбыршағы	уылдырық, ұрықтануы сырттай, суда
Қосмекенділер	1) тері көпжасушалы шырыштан тұрады 2) 2 қан айналым шеңбері, суық қанды 3) тері-өкпелер 4) бас және жұлын миы-нервтер 5) ұйқы безі 6) бас сүйегі, омыртқа жотасы, алдынғы және артқы аяқтары	Уылдырық. Ит балықтың дамуы
Бауырымен жорғалаушылар	1) терісі құрғақ, қабыршақты (2-қабат) - өкпелер 2) бас және жұлын миы-нервтер 3) Бас сүйегі, омыртқа жотасы, алдынғы және артқы аяқтары	Ішкі ұрықтану, Ауада даму
Құстар	1) тері+жүн 2) 2 қан айналымы, жылықанды. 3) + ауа қапшықтары 4) бас және жұлын миы-нервтер, үлкен ми сыңарлары. 5) қанаттар 6) қуық қалбыршағы	Ішкі ұрықтану
Сүтқоректілер	1) тері, бездер мен шаштар 2) 2 қан айналымы, жылықанды. 3) өкпелер 4) бас және жұлын миы-нервтер, үлкен ми сыңарлары	Ұрықтануы іште, дамуы іштей, жатырда. Сүтпен қоректендіру

3. Адам су ішінде көп уақыт болса оның ағзасы сусыздануға шалдығуы мүмкін. Бұл құбылысты түсіндіріндер.

Тұшы су ұлпалардан тұздарды шайып шығарады, әсіресе бірвалентті катиондарды (К+, Na+), Тұз иондары концентрация градиенті арқылы жүреді, жоғарыдан төменге қарай (денеден суға), сонында натрий мен калий иондары жойылып қалады. Сол себептен ваннаны көп уақыт қабылдасан немесе кір жусан қолдардың терісі жиырылады.
4. 16 ғасырдан бастап 18 ғасырдың 30-шы жылдарына дейін Мәскеу Кремілінде қорғасынмен қапталған су құбыры және резервуар істеген. Осы жылдары патшаның жанұясында балалардың өлімі байқалып, тұқым қуалаушылық кемтарлар көп кездескен. Бұндай құбылыстардың себебін түсіндіріндер.

Құбырдың суында ерітілген қорғасын, улануға жол береді, ұлпаларда жиналады, жыныс жасушаларын жояды.

5. Биосфераның негізгі компоненттерін атандар (1-6)

Күн радиациясы

1. 
   атмосфера
   
2. 
   литосфера
   
3. 
   гетеротрофтар
   
4. 
   автотрофтар
   
5. 
   гидросфера
   
6. 
   топырақ
   

өзара қатынас процестері

Рисунок 1. Схема жизненного цикла сцифоидных медуз

2. планула;

3. сцифостома;

4. сцифостома, выпочковывающая молодых сцифостом

5. сцифостома, в стадии стробилы

6. эфира

Чередование поколений – 1) донного, сидячего, часто колониального, размножающееся вегетативно «4»; 2) свободно плавающие, одиночные, медузоидные, размножающееся половым путем.

При жажде осмотическое давление крови вследствие недостатка воды повышается. Это приводит к раздражению осморецепторов, расположенных в кровеносных сосудах. Импульсы от них следуют в ЦНС. Оттуда они направляются в железы внутренней секреции – гипофиз, который увеличивает выработку антидиуретического гормона (АДГ). Этот гормон, поступая в кровь, приносится к извитым канальцам почек и вызывает усиление обратного всасывания воды в извитых почечных канальцах второго порядка. Объем конечной мочи уменьшается, в организме удерживается вода, и осмотическое давление крови выравнивается.

Торможение условных рефлексов происходит в коре больших полушарий, при более сильном очаге возбуждения. Если выработать рефлекс на свет, то появление звонка может быть тормозом. Это внешнее торможение. Внутреннее торможение происходит внутри дуги условного рефлекса. Если включение света не подкрепляется едой, может быть и запаздывание. Свет и пищу дают через 2-3 минуты. Запаздывание – один из приспособительных факторов для ориентации.

4. Гормоны, химические группы, клетки выделяющие гормоны, основные принципы деятельности гормонов.

Гормон, выделяемый отдельным органом, химическое вещество транспортируется по организму к органам, тканям или группам клеток.

Гормоны делятся на три основные химические группы: белки, амины, стероиды.

Клетки выделяющие гормоны, могут быть:

1) эндокринные – выделяют в кровь (адреналин)

2) паракринные – их гормоны оказывают влияние на близлежащие клетки (гастрин)

3) аутокринные – регулируют свою собственную деятельность (тестостерон)

Принцип деятельности:

- действия гормонов зависят от клеток-мишени.

- клетка- мишень регулируется тем гормоном, для которого есть рецепторные молекулы;

- различные клетки могут не одинаково реагировать на один и тот же гормон;

- некоторые гормоны (инсулин, кальцитомин) присутствуют постоянно, а другие (адреналин на стресс), гастрин (на пищу), выделяются, когда они нужны;

- концентрация управляется отрицательной обратной связью;

- это быстро восстанавливаемая система.

Спектр действия - показывает интенсивность фотосинтеза от длины волны поглощающего света. Стимулирующее действие света, с различной длиной волны на фотосинтез от 400до 500нм.

Спектр поглощения – показывает, как зависит относительность поглощения света от длины волны и световых лучей, попадающих на пигмент (500-600 нм).
10 класс

3. 
   Представьте эволюцию признаков растений в виде таблицы:
   

4. 
   Тело беспозвоночных животных имеет три полости тела. Назовите их. Дайте характеристику им и соответственно определите, у каких животных они есть. С какого зародышевого листа образовано?
   

ПОЛОСТИ

Первичная Плоские черви

заполнена жидкостью для переноса веществ и газов

круглые черви

Смешанная. Членистоногие. Заполнена кровью и гемолимфой.

Образование целома связано с образованием мезодермы (третьего зародышевого листа).
3.

1) анатомия

2) физиология

3) млекопитающие

4) человек разумный

5) отличие: а, д, е, ж

Сходства – б, в, г, з, и

6) нервная, мышечная, эпителиальная, соединительная

7) обмен веществ, рост, размножение, дыхание, питание, раздражимость,

8) белки, жиры, углеводы, нуклеиновые кислоты

9) вода

10) сердце, желудок, почки, трахея, легкие, диафрагма, поджелудочная железа

Биологический контроль за вредителями уменьшает популяцию вида до уровня, на котором он уже не представляет большую опасность.

Взаимоотношение: 1) вредитель – добыча уничтожающего;

2) численность вредителей падает;

3) динамическое равновесие может быть.

Методы биологического контроля:

1) использование травоядных насекомых для уничтожения сорняков;

2) использование хищников для контроля над травоядными

3) использование паразитов

4) нарушение цикла размножения

5) уничтожение вредителей на основе использования их биологических свойств

1) определение вредителей

2) исследование местообитания

3) проведение испытания

4) разведение уничтожающих агентов

5) предложения по введению наилучших методов

Искусственный мутагенез – это процесс создание человеком мутации, который применяется в селекции. Получили высокопродуктивные организмы (плесневые грибы, водоросли, бактерии и мутантные высокопродуктивные породы и сорта).

Механизм:

4. 
   Выбор организмов
   
5. 
   определение видов действий (радиологические, химические)
   
6. 
   выведение мутантных организмов
   

5. 
   действие на количество хромосом и их виды
   
6. 
   слияние протопластов
   
7. 
   искусственное слияние половых клеток и или трансплантат зародыша
   
8. 
   Работа селекционера (складывается на основе механизма и молекулярные основы эксперимента)
   

Закрыто: замыкающие клетки теряют воду через эпидермис. Причина: концентрация ионов калия в замыкающих клетках снижается, вода уходит с замыкающих клеток. Закрытие устьиц вызывает низкая влажность, повышение температуры, воздействие сухого воздуха.

Открыто: замыкающие клетки набухают, пребывает вода через эпидермис, ионы калия увеличивают низкий водный потенциал, заставляют воде пребывать. Открывание устьиц стимулируется низкой концентрацией оксида углерода, интенсивностью света при использовании синей части света.
2. Заполните таблицу «Сравнительная характеристика позвоночных»

Класс	Особенности строения	Способ размножения, характер развития зародыша
Рыбы	1) Один круг кровообращения. 2) Жабры, головной и спинной мозг-нервы 3) рот – глотка - пищевая трубка-печень-анус 4) хорда 5) 2 почки, мочеточник - мочевой пузырь	икра, оплодотворение наружное, в воде
Земноводные	1) кожа из многоклеточной слизи 2) 2 круга кровообращения, холоднокровные 3) кожа-легкие 4) головной и спинной мозг, нервы 5) поджелудочная железа 6) череп, позвоночник, пояс передних и задних конечностей, свободные конечности	Икра. Развитие головастика
Пресмыкающиеся	1) Кожа сухая, ороговевающая (2-х слойная) - легкие 2) головной и спинной мозг, нервы 3) Череп, позвоночник с отделами грудной клетки, передние и задние конечности	Оплодотворение внутреннее, Развитие в воздухе
Птицы	1) кожа+перья 2) 2 круга кровообращения, теплокровные 3) Дыхательная система та же + воздушные мешки 4) головной и спинной мозг, нервы, большие полушария 5) крылья 6) нет мочевого пузыря	Оплодотворение внутреннее
Млекопитающие	1) кожа, железы и волосы 2) 2 круга кровообращения, теплокровные 3) легкие 4) Нервная система та же	Оплодотворение внутреннее, развитие внутреннее, в матке. Вскармливание молоком

3. При длительном пребывании человека в воде организм может подвергнуться обезвоживанию. Объясните это явление.

Пресная вода вымывает из тканей соли, прежде всего, одновалентных катионов (К+, Na+), которая обладает водоудерживающими свойствами. Ионы солей двужутся по градиенту концентрации от большей концентрации к меньшей (т.е. из тела в воду), в итоге наступает потеря солей одновалентных металлов, а значит натрия и калия. Именно по этой причине после длительных ванн или стирки происходит сморщивание кожи на руках.

4. В Московском Кремле с первой половины 16 века до 30-х годов 18 века функционировал водопровод со свинцовыми трубами и резервуарами. В этот же период наблюдается высокий уровень детской смертности и наследственных уродств среди членов царской семьи. Объясните причины этих явлений.

Свинец, растворенный в водопроводной воде, способен вызывать отравления, накапливаться в тканях, разрушать половые клетки.

Солнечная радиация

7. 
   атмосфера
   
8. 
   литосфера
   
9. 
   гетеротрофы
   
10. 
    автотрофы
    
11. 
    гидросфера
    
12. 
    почва
    

процессы взаимоотношений