Оқу сауаттылығЫ

Зайсан көлін ертеде монғолша Хуно-Хуто-Нор – «Қоңыраулы көл» деп атапты. Бұл атау алыстан көк толқынның қоңырауша сылдырлап естілуіне байланысты айтылған болар.

Зайсан көлі, әсіресе жаздыгүні өте әдемі болады. Ол жаздың тымық күнінде шексіз теңізге ұқсайды. Көл өте үлкен, жағалай біткен көк құрақ.

Құсы көп, әсіресе жазғытұрым қаз қаптап кетеді. Жұмыртқаларын қамыс құраққа салады. Қайықпен аралап жүріп қаптап алуға болатын. Қамыстарда шағала, үйрек, қаз, бірқазан, әупілдектер, суында құндыз, ондатрлар мекен етеді. Мұнда шабақ балық көп, одан кейін шортан, қарабалық, сазан, алабұға. Міне, Зайсан көлі бұрын осындай еді.

1. Көлдің «Қоңыраулы көл» аталуының себебі неде?

A)Көл толқындарының бұйралығына байланысты

B)Көлдің әдемілігіне байланысты

C)Көлде жүзген құс үнінің жағымдылығына байланысты.

D)Көлден шыққан ерекше дыбысқа байланысты

E)Көк толқындардың жылдамдығына  байланысты

2. Екінші абзацта не туралы айтылған?

A)Қамысты құрақтағы құстар туралы

B)Көлдің көлемі туралы

C)Көл атауы туралы

D)Көлді мекендейтін жәндіктер туралы

E)Көлдегі балықтар туралы

1.Айдостың туфлиі жыртылып қалды. Ертесі сабаққа киіп баратын туфли табыла қоймады. Ауылдағылар ауданға себепсіз бара бермейді. Әкесі жыртылған туфлиінің табанын алып, басқа табаны тозған аяқ киімге тігіп берді. Көзге қораш көрінеді. Оны қарап тұрған әкесі жоқ. «Тамаша емес пе?» деп қояды.

2.Ертесіне еріксіз әлгі аяқ киіммен мектепке барды. Галош секілді бірдеме өзі. Әшейінде партаның үстімен жүгіріп жүретін Айдос осы жолы тыныш отырды. Сұрағандарға «ауырып отырмын» дей салды. Аяғына бәрі қарап отырғандай. Партаның астына тығып әлектенді. Мұғалімдер сабақ сұрайды, бұл дайын емеспін дей салады. Олар да журналға тиісті бағаларын қонжитып жатыр.Тақтаға да шықпады. Өзін қор санады. Тамағына өксік тығылды. 4 сабақ біткенше орнынан тапжылмай отырды.

3.Сабақ аяқталысымен мектептен жүгіре шықты. Еңіреп жылап үйге келді.Үйге кірсе, жаңа туфли әкеліп қойыпты.

3. 1-бөлім бойынша Айдос қандай әрекетке ыза болды?

B)Ауданға баратын адамның болмағанына

C)Ертең сабаққа баратынына

D)Әкесінің басқа табан тігіп бергеніне

E)Туфлиінің жыртылғанына

4. Қандай мақал-мәтел Айдостың қылығына сәйкес келеді?

A)Қырсыққан жігіт мал таппас.

B)Базарда бәрі бар, ақшасыз ешкім бермейді.

C)Өтірік айтқаннан өлген артық.

D)Қалауын тапса қар жанар.

E)Жылай-жылай жар қазсаң, күле-күле су ішерсің.

5. Айдос неліктен жылап жіберді?

A)Ата-анасына сенбегеніне ренжіп.

B)Сабақты айтпай, тисті баға алғанына.

C)Бүгін басынан өткен жағдайға төзгеніне.

D)Туфлисіз қалғанына ренжіп.

E)Жаңа туфли әпергеніне қуанып.

6. 2-бөлімде қандай жағдай туралы айтылды?

1. Айдос келеңсіз жағдайға тап болды.

2. Сыныптастарының барлығы Айдостың аяқ киіміне күлді.

3. Айдос бүгінгі сабағын әдеттегідей оқыды.

A)Үшінші

C)Барлығы теріс

D)Бірінші

E)Екінші

2. Бір қызығы, сәбидің қай мезгілде, қай айда дүниеге келгендігі де оның мінезінің қалыптасуына ықпал ететін көрінеді. Деректерге сүйенсек, қыста ынталы, талапты балалар дүниеге келеді. Кілең жуан дыбыстардан тұратын қатқыл есімнің қойылуы олардың осы қасиетін одан әрі ұштап, дамыта түседі. Желтоқсанда туған балалар тік мінезді, өте өктем, ал қаңтар мен ақпанда туған балалар байсалдырақ болады. «Бірақ қыста туған сәбилер есейгенде өздерінің қырсықтығының кесірінен ешкіммен сыйыса алмай қиналады. Олар әрдайым елдің алдында болғысы келеді. Егер сіз оның табиғат берген қатал мінезін жұмсартқыңыз келсе, жұмсақ есім таңдаңыз» дейді экстрасенс Заман Сыпатаев.

3. Сыпатаевтың айтуынша, көктемде туған балалар тез ренжігіш, сезімтал, әсершіл. Олардың көбі тумасынан дарынды, бірақ өздеріне сенімді емес. Осы жасқаншақ, жігерсіз жұмсақ мінезі олардың көшбасшы болуына кедергі. Сондықтан қайраттандыру үшін оларға қатқыл есім таңдаған жөн.

4. Жазда туған балаларға, негізінен белсенділік пен тәкаппарлық, батылдық тән.

5. Күзде туған балалар өте әмбебап, алғыр және сабырлы. Не істесе де, көп ойланып-толғанады. Бірақ мінездері жеңілтектеу. Оларға ат таңдау соншалықты қиын емес, себебі күзгі балалардың табиғатына ештеңе әсер етпейді.

6. Заман мырза жалпы балаға ат қоюда есімдер құпиясын ескеру керектігін айтады. Біріншіден, есім қалай дыбысталады, соған мән берген жөн. Ары қарай, мағынасына көңіл бөлу керек. Мәселен, қыз балаға сұлулық, парасаттылық, ақылдылық қасиеттерін қамтитын есімдер лайық. Ал балаңыз ұл болса және сіз оның болашақта қажырлы да қайратты, дәулетті және ер мінезді азамат болып өскенін қаласаңыз, есімін де соған орайластырып қойғаныңыз абзал. Ең бастысы, өз балаңыздың қандай болғанын қалайсыз? Есімін де соған қарай таңдаңыз. Ат қою –  өте жауапты іс. Сонымен қатар әр бір ата-ана өз баласының бақытты, табысты болуына      және үйлесімді өмір сүруіне ықпал ете алады.

7. Мәтіндегі мәліметке сәйкес балаға ат қояр кезде нені ескеру керек?

B)Есімнің әдемілігін

C)Сөздердің тіркесуін

D)Әріптердің санын

E)Сөздің жаңалығын

8. Үшінші бөлімнің соңғы сөйлемі бойынша есім таңдаңыз

A)Қайсар, Батырхан

B)Дана, Сабыржан

C)Жамал, Ақылгүл

D)Қымбат, Әсем

E)Жібек, Меруерт

9. Баланың мінезінің қалыптасуына әсер ететіндер

A)Есімі мағынасы мен дыбыс саны

B)Жыл мезгілі мен есімінің дыбысталуы

C)Ай атауы мен есімінің дыбысталуы

D)Ата-ана таңдауы мен ауа-райы

E)Ауа райы мен жыл мезгілі

10. Қандай пікір мәтіндегі негізгі ойға сәйкес келеді?

A)Есімді ай атауына байланысты қойған жөн.

B)Есімді заманына сәйкестендіріп қойған жөн.

C)Балаға әдемі естілетін есім таңдаған жөн.

D)Есімнің мағынасына назар аударған жөн.

11. Қандай мезгілде туған балалардың мінездері бір-біріне қарама-қайшы?

A)Күз-қыс

B)Қыс-көктем

C)Көктем-күз

D)Жаз-күз

E)Қыс-жаз

12. Қай кезеңде туған балалардың мінезін қатқыл есім өзгерте алады?

A)қыста

B)көктемде

C)жазда

D)барлық мезгілде

E)күзде

Сіздің назарыңызға 2 мәтін ұсынылады. Бірінші мәтін – әлем чемпионы, қазақстандық Геннадий Головкиннің журналистерге берген сұхбаты. Екіншісі – Геннадий туралы танымал спортшылардың айтқан пікірлері.