Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»



Pdf көрінісі
бет31/146
Дата27.01.2022
өлшемі4,14 Mb.
#129990
түріОқулық
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   146
Байланысты:
burunbetova genetika neg

3.1  Моногибридті будандастыру
Мендель тəжірибелері үшін баламалы белгілері бойынша ажы-
ратылатын бұршақтың əртүрлі сорттарын таңдап алды.
5-кесте
Г. Мендель тəжірибелерінде қолданған асбұршақ өсімдігінің белгілері

Белгілер
Альтернативті белгілер
доминатты
рецессивті
1
Тұқым пішіндері
Тегіс 
Бұдыр
2
Тұқым  түсі
Сары 
Жасыл
3
Тұқым қабығының түсі мен гүлінің түсі Сұр 
Ақ 
4
Жетілген бұршақ пішіні
Тегіс 
Ойықты 
5
Жетілмеген бұршақ пішіні
Жасыл 
Сары 
6
Өсімдік биіктігі 
Биік 
Аласа
Баламалы немесе қарама-қарсы бір жұп белгілері бойынша 
ажыратуға болатын ата-аналық формалар будандастырылса, оны 
моногибридті будандастыру
 деп атайды. Аналық өсімдік ретінде 
қандай сорттың пайдаланылғанына қарамастан, будандасудан 
алынған 
F
1
 
будандарында баламалы жұп белгінің тек біреуі ғана 
көрініс береді, бұл құбылыс Мендельдің 
бірінші заңы
 немесе бі-
рін ші  ұрпақтың  будандарының 
біркелкілік заңы
 деп аталынады

Бұл заңды 
доминанттылық ережесі
 деп те атайды
.
 Бұл барлық 
өсімдіктерге, жануарларға, адамға да тəн жалпы құбылыс.
                  А    а                              А
Мысалы:  =    =   гомозигота, ал   =  гетерозигота,
                  а     а                               а


65
Егер бұршақ өсімдіктерінің бірінші будан ұрпағы F
1
 өздігінен 
тозаңданса, онда олардың екінші F
2
-де екі
 
ата-анасының да белгі -
лері көрінетін болады. Мысалы, бұршақтың сары жəне жасыл тұ-
қым жарнақтары бар түрлерін будандастырудан алынған бірінші 
ұрпақтың түсі сары болады. Ал осы F
1
 будандарын өздігінен 
тозаңданудан алынған F

ұрпағында сары жəне жасыл тұқымдары 
бар өсімдіктер пайда болады. Яғни, бірінші будан ұрпақта көрінбе-
ген белгілер немесе жасыл түс екінші ұрпақта көрінеді. Доми-
нантты жəне рецессивті белгілер F
2
 ұрпағында белгілі бір сандық 
арақатынаста болады. Мендельдің тəжірибесінде F
1
-де алынған 258 
өсімдіктің өздігінен тозаңдануынан F
2
-де 8023 тұқым алынды. Осы 
тұқымдардың ¾ бөлігі (яғни, 6022) сары ал ¼ бөлігі (яғни 2001) жа-
сыл түсті болып шыққан. Сонымен F
2
-де алынған доминантты  жəне 
рецессивті белгілері бар тұқымдардың сандық арақатынасы 3:1 бол-
ды. Бұл жұп белгілердің осындай арақатынаста ажырауы 
Мендель-
дің екінші заңы
 немесе 
ажырау заңы
 деп аталады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   146




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет