-сурет . Ауыспалы қисықтың орналасу тəсімі 161

161
Екі ауыспалы бұрылысты салу кезінде, олардың ұзындығы 
L
шамасына қысқарады. Ал қалған бөлігі қисықтың ортасына қа-
рай 
Z
шамасына ауысқан, орталық 
Ө = β - 2φ
бұрышына сəйкес 
ке леді. Яғни, қисық радиусы 
R= Z.
Ауыспалы бұрылыстың бас нүктелерін қадалау үшін жоғарыда 
айтылған кестені пайдаланады. Бұл кестеде ауыспалы бұрылыстың 
С параметрінің əр элементінің мəні берілген.
Бұрылыстың бас нүктелерін қадалап, бекіткеннен кейін, ауыс-
палы қисықты содан кейін барып бұрылыс қисығын нақтылы 
қадалайды. Бұрылыстың нүктелерін əр 10, 20 м сайын бекітеді.
§11.4 Бұрылыс қисықтары
Бұрылыс қисықтарын қадалау үшін əртүрлі əдістерді қол-
данады. Солардың бірі тік бұрышты координаталар əдісін 
қарастырамыз.
Тік бұрышты координаталар əдісі
. Бұл əдісте қисық үстіндегі 
нүктелердің орналасу жағдайлары 
К
тең доғалары арқылы 
х
1
, у
1
,; 
х
2
, у
2
,; х
3
, у
3
,;.... х
n
, у
n
,;
координаталарымен анықталады, мұнда аб-
сцисс осі ретінде тангенс сызығын алады, координаталар басы бо-
лып қисықтың басы немесе соңы қабылданады.
Бұрылыс қисығы нүктелерінің координаталарын формуламен 
есептейді:
 
 
х
1 
= R sinφ; y
1
 = 2R sin
2
2
ϕ
;
x
2
 = R sin2φ; y
2
 = 2R sin
2
2
2
ϕ

(136)

x
3
 = R sin 3φ; y
3
 = 2R sin
2
2
3
ϕ
.
Формуламен есептеудің орнына жоғарыда айтылған бұрылу 
қисығын қадалау кестесін пайдалану қолайлы. Кестеде ауысу 
нүктелерін қадалау бітіп, бұрылу қисығы басталатын тұстары 
жуан шрифтпен көрсетілген.
Бұрылуды нақтылы қадалау, қисықтың екі жағынан ортасына 
қарай 
(СК)
тангенс сызығы бойымен іске асады. Əр кесіндінің 
соңынан кері қарай 
К
– 
х 
шамасын жəне осы нүктеден нормаль 
⎫
⎪
⎪
⎬
⎪
⎪⎭
11–589

162
түсіреді де, соның бойымен 
у
шамасын салады. Осы амалдан 
пайда болған нүктені қазықшамен бекітеді де, оған нүктенің 
реттік санын (бекеттік атын) жазады.
Нүктенің бекеттік орнын, осы 
НК
бекетке ретімен 
К
шамасын 
қоса отырып есептейді. Тексеру үшін, қазықшалардың арасын 
өлшеп, олардың 10 метрге тең екеніне көз жеткізеді. Жұмыстың 
дəлдігін арттыру үшін қазықшалардың ұшар басына шеге қағады.
Бұл əдістің жетістігі – бұрылу қисығының үстіндегі əр нүкте 
бір-біріне байланыссыз табылады, сондықтан келесі нүктелер-
де қателіктер шамасы артпайды. Бұл əдіс ашық, жазық жерлерде 
қолданылады. Орманды жерлерде жəне темір жолды үйменің 
үстіне немесе қазба ішіне орналасу да ұсынылмайды.

жүктеу/скачать 2,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: