Оқулық Алматы, 013 Əож 528 (075. 8) Кбж 26. 12 я73 и 59
§ 8.10 Геометриялық нивелирлеудің дəлдігі
жүктеу/скачать 2,19 Mb. Pdf көрінісі
|
tuiakbaev-injenerlik-geodezia
| § 8.10 Геометриялық нивелирлеудің дəлдігі
Нивелирлеу қандай жұмыс үшін істелмекші екендігіне байла- нысты, оған əртүрлі талаптар қойылады. Тəжірибе жəне ізденіс тексерулері негізінде, геометриялық нивелирлеу дəлдігі негізінен нивелир аспабының жəне рейканың сапасына, рейкадан аспапқа дейінгі қашықтыққа, бақылау жоспарына, сыртқы əсерлерден жəне басқа да факторларға байланысты екенін байқауға болады. Нивелирлеу барысында, оған негізгі төмендегі факторлар əсер етеді: - көздеу дүрбісінің сапасы, дұрыс көздеу, m 1 ; - деңгей көпіршігінің нөл-пунктке дəл келуі, m 2; - рейка бөліктерінің дəл салынуы, m 3 ; - аспап қойылған талапты қанағаттындырмайды, m 4 ; - рейкадан есепті дұрыс алмау (дөңгелектеу), m 5 ; - сыртқы əсерлер, m 6 . Аталған қателер бір-біріне байланысты емес, сондықтан есеп алу қатесін, қателер теориясы бойынша төмендегідей жазуға бо- лады: m е = 2 6 2 5 2 4 2 3 2 2 2 1 m m m m m m + + + + + , (100) Дүрбінің үлкейту шамасы 25Х, рейкаға дейінгі қашықтық s =100 болса, көздеу қатесі m 1 = ± 1,2 мм . Деңгейдің бөлік бағасы 25 // , s =100 болса, деңгей көпіршігінің нөл-пунктке дəл келу қатесі, m 2 = ± 1,8 мм . Рейканың дециметрлік бөліктерінің дəл салынбауынан кететін қате: m 3 = ± 1, мм . Рейкадан есеп алу қатесі, яғни нивелирдің басты шартты қанағаттындырмауынан болатын қате (цилиндрлік деңгейдің осі, көздеу осіне параллель болуы керек). Бұл қатені қарамаса да бо- 8–589 114 лады, себебі аспаптан екі (соңғы жəне алдыңғы) рейкаға дейінгі арақашықтық тең болғандықтан бұл қате өзінен-өзі жойылып кетеді: m 4 = 0. Рейканың сантиметрлік бөліктерінен есеп алудағы дөңгелек- теу қатесін m 5 = ± 0,5 мм деп алуға болады. Сыртқы əсерлерден болатын қатені, нивелирлеу оңтайлы жағдайда өтті деп, m 6 = 0 тең деп алуға болады . Жоғарыда келтірілген мəндерін (100) формулаға қойып, таба- тынымыз: m е = 2 2 2 2 5 , 0 1 8 , 1 2 , 1 + + + = ± 2,4 мм . Екі есеп алудың қатесі, m h = 2.4 2 = ± 3.4 мм. Шекті нивелирлеу қате , есептелінген қатеден үш есе асып кетуі мүмкін деген жорамалмен: ∆ h= 3.4×3 ≈ ±10 мм . Егер нивелирлеудегі станция арасы 100 м, яғни аспаптан рейкаға дейін осыншама қашықтықта (100 м ) есеп алынатын болса, онда 1 шқ жүрісте 5 станция бар. Сонда өсімшелер қосындысының қатесі 5 есе көп, яғни 1 шқ нивелирлік жүріске қателік , Dh = 10 5 ≈ ±22 мм. Қазіргі нұсқауларда, нивелирлеу тек қана қалыпты жағдайда ғана емес, қиын жағдайдада өтетінін ескеріп, қателердің шектік шамасы біршама жоғары алынған. Мысалы, техникалық нивелирлеу (есептеулер тек қана техникалық нивелирлер үшін жүргізілген) үшін, келесі шектік шамалар қарастырылған: Dh = ±30 L мм немесе Dh= ±50 L мм , мұндағы, L – шақырыммен алынған жүріс ұзындығы. Бұл екі формула көбінесе автожолдарды нивелирлеу кезінде қолданылады |