Оқулық Алматы, 020 ӘӨЖ 811 кбк 81. Е 79
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Pdf көрінісі
|
Есеналиева Ж. САЛЫСТЫРМАЛЫ ТЫЛ БЫЛЫМЫ 2021 от 7 апреля
- Бұл бет үшін навигация:
- Типология
- Тiл қабаттары
| Таксономия
- құрылымдық лингвис тикада тiлдiк элементтердi топтас тыру мен сипаттау. Т. ұғымы биоло гиядан алынған, онда Т. жүйелену дiң бiр тармағы ретiнде қарастырылады (XX ғ. орт. бері). Лингвистика да Т. жүйеленудiң қатаң айырымы жоқ, жүйеленуде, әдетте, Т. ұғы мының мазмұнына кiредi. Лингви- стикада Т. eкi түpi бар: табиғи, яғни объектiлердiң ерекшелiктерiн тал дау арқылы индуктивтi алынған Т. және жасанды, априорлық енгiзiл ген бiршама тұтастығы бар логика лық қағидаға негiзделген Т. Линг вистикада Т. eкi түpi де қолданылады: мысалы табиғи Т. - Тiлдердi генеалргиялық топтастыру, жасан ды Т. - тiлдердi типологиялық топтастыру. Тема – Сөйлемнің акту алды мүшеленуінiң компонентi, ха- бар шыққан тұсы - әлдебiр жаңа нәpceнің (салыс. Рема) бiр нәрсеге қатысты мақұлдануы, мыс., Майра (Т.) өзi ушiн жасады(рема). Т. көрсеткiштерi - Сөздердiң бей тарап тұрған кезiндегi ремаға қатысты бастапқы позициясы, оқшаулау - шектеу демеулiк Шы лаулары, Синтакситік құрылым дардың мынадай бастапқы бөлiктерi Т. ремамен бiрге алдыңғы Сөйлемнiң элементтерiн қайталай отырып, Мәтiннiң байланыстылығы мен сөйлем сайын ойдың қозғалы сын ұйымдастырады. Типология – 1) Тiлдердiң аса маңызды және ба рынша ерекше қасиеттерiн айқын дайтын Тiл Tиптepi туралы ғылым; 2) Tуыcтacтығынa, қолданылу уақытына және аймақтық тара- луына қарамастан тiлдердiң құ рылымдық және функционалдық – 179 – Есеналиева Жанар дәрежелерiн салғастыра зерттеу (мыс., орыс тiлi мен қазақ тiлiнiң Салғастырмалы типологиясы); 3) Тiлдiк қатар, қандай да бiр тiл тобы сипаттарының көpiнici (Тiл Т., Тiлдер тобының Т., Тiлдiң жекеле ген деңгейлерiнiң Т.); 4) Тiлдердің ұйымдастырылуы, жүйеленуi; топтастырылуы (мыс., Тiлдердi типологиялық Tonтacтыpy). Трансфикс - Дауыстылар дан тұратын Аффикс, ол Дауыссыз дыбыстардан тұратын Түбiрдi бөледi. Мыс., араб т. ktb негiзгi лекси калық мағынаны бiлдiредi, ал, аффикстер оған қосымша мағына бередi: kitab «хат, кiтап», katib «жа затын, жазушы», kataba «ол жазды». Тiл қабаттары - қолданылуын, түрлi топтарға, iштей кiшi топша ларға топталуын қадағалап отыра тын бiрыңғай единицалар мен ере желер жиынтығы ретiнде сипатта латын жалпы Тiлдiк жүйеге карас ты жүйе. Т.қ. - иерархиялық қа тынаста тығыз байланысып, тiлдiк жүйенiң объектiвтiк құрылымын си паттайды. Фонологиялық морфоло гиялық, синтаксистiк және лексика лық- семантикалық Т. Қ. негiзгi болып саналады. Әрбiр Т. қ. Белгiлi бір единицалар мен олардың бір-бірімен қарым-қатынасты зерттеледі. Тілдің қатарлық қалыптасу идеясы ХХ ғ. орта шенінде алдымен америкалық Дескриптитік лингвистикада, кейіннен қазіргі Тіл білімінің өзге бағыттарында кеңінен таралды. Қатар тудырушы қасиет – қатарлық тіркесім ережесіне бағынатын, яғни өзімен Т.қ. единицалармен парадигматикалық және синтагматикалық қатынасқа түсе алатын құбыластарғы тән. жүктеу/скачать 5,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|