Оқулық Алматы, 020 ӘӨЖ 811 кбк 81. Е 79



Pdf көрінісі
бет151/164
Дата02.02.2022
өлшемі5,96 Mb.
#117141
түріОқулық
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   164
Байланысты:
Есеналиева Ж. САЛЫСТЫРМАЛЫ ТЫЛ БЫЛЫМЫ 2021 от 7 апреля

Таксономия 
-  құрылымдық  лингвис тикада  тiлдiк 
элементтердi  топтас тыру  мен  сипаттау.  Т.  ұғымы  биоло гиядан 
алынған, онда Т. жүйелену дiң бiр тармағы ретiнде қарастырылады  
(XX ғ. орт. бері). Лингвистика да Т. жүйеленудiң қатаң айырымы 
жоқ, жүйеленуде, әдетте, Т. ұғы мының мазмұнына кiредi. Лингви-
стикада Т. eкi түpi бар: табиғи, яғни объектiлердiң ерекшелiктерiн 
тал дау арқылы индуктивтi алынған Т. және жасанды, априорлық 
енгiзiл ген бiршама тұтастығы бар логика лық қағидаға негiзделген 
Т.  Линг вистикада  Т.  eкi  түpi  де  қолданылады:  мысалы  табиғи 
Т.  -  Тiлдердi  генеалргиялық    топтастыру,  жасан ды  Т.  -  тiлдердi 
типологиялық топтастыру.
Тема 
– Сөйлемнің акту алды мүшеленуінiң компонентi, ха-
бар шыққан тұсы - әлдебiр жаңа нәpceнің (салыс. Рема) бiр нәрсеге 
қатысты мақұлдануы, мыс., Майра (Т.) өзi ушiн жасады(рема). 
Т. көрсеткiштерi - Сөздердiң бей тарап тұрған кезiндегi ремаға 
қатысты  бастапқы  позициясы,  оқшаулау  -  шектеу  демеулiк 
Шы лаулары, Синтакситік құрылым дардың мынадай бастапқы 
бөлiктерi  Т.  ремамен  бiрге  алдыңғы  Сөйлемнiң  элементтерiн 
қайталай  отырып,  Мәтiннiң  байланыстылығы  мен  сөйлем 
сайын ойдың қозғалы сын ұйымдастырады. 
Типология  – 
1)  Тiлдердiң  аса  маңызды  және  ба рынша 
ерекше қасиеттерiн айқын дайтын Тiл Tиптepi туралы ғылым; 
  2)  Tуыcтacтығынa,  қолданылу  уақытына  және  аймақтық  тара-
луына  қарамастан  тiлдердiң  құ рылымдық  және  функционалдық 


– 
179 

Есеналиева Жанар
дәрежелерiн салғастыра зерттеу (мыс., орыс тiлi мен қазақ тiлiнiң 
Салғастырмалы типологиясы); 3) Тiлдiк қатар, қандай да бiр тiл 
тобы  сипаттарының  көpiнici  (Тiл  Т.,  Тiлдер  тобының  Т.,  Тiлдiң 
жекеле ген деңгейлерiнiң Т.); 4) Тiлдердің   ұйымдастырылуы, 
жүйеленуi;  топтастырылуы  (мыс.,  Тiлдердi  типологиялық 
Tonтacтыpy).
Трансфикс
 - Дауыстылар дан тұратын Аффикс, ол Дауыссыз 
дыбыстардан  тұратын  Түбiрдi  бөледi.  Мыс.,  араб  т.  ktb  негiзгi 
лекси калық  мағынаны  бiлдiредi,  ал,  аффикстер  оған  қосымша 
мағына бередi: kitab «хат, кiтап», katib «жа затын, жазушы», kataba 
«ол жазды». 
Тiл қабаттары
 - қолданылуын, түрлi топтарға, iштей кiшi 
топша ларға топталуын қадағалап отыра тын бiрыңғай единицалар 
мен  ере желер  жиынтығы  ретiнде  сипатта латын  жалпы  Тiлдiк 
жүйеге  карас ты  жүйе.  Т.қ.  -  иерархиялық  қа тынаста  тығыз 
байланысып, тiлдiк жүйенiң объектiвтiк құрылымын си паттайды. 
Фонологиялық  морфоло гиялық,  синтаксистiк  және  лексика лық-
семантикалық Т. Қ. негiзгi болып саналады. Әрбiр Т. қ. Белгiлi бір 
единицалар мен олардың бір-бірімен қарым-қатынасты зерттеледі. 
Тілдің қатарлық қалыптасу идеясы ХХ ғ. орта шенінде алдымен 
америкалық  Дескриптитік  лингвистикада,  кейіннен  қазіргі  Тіл 
білімінің  өзге  бағыттарында  кеңінен  таралды.  Қатар  тудырушы 
қасиет  –  қатарлық  тіркесім  ережесіне  бағынатын,  яғни  өзімен 
Т.қ.  единицалармен  парадигматикалық  және  синтагматикалық 
қатынасқа түсе алатын құбыластарғы тән.   


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   164




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет