Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

Акрам Салимцлы Идрисов
атындагы
К іт ап т ы ң дем еуш ісі
жеке қор
АЛҒЫ СӨЗ
Әрбір кү р д ел і ж ү м ы стар д а болаты н ң ат ел ік тер д әрігерлерде де 
кездеседі. Д иагноз ңою дағы ң ат ел ік , ем ж ү р гізу ң ател ігін е әкеле- 
ді. Д әрігерлік ң ат ел ік тің себептерінің бірі, ан ато м и я л ы ң қү р ы лы с- 
тың к л и н и к ал ы ң м аң ы зы н ж ете б ілм егендікп ен бай лан ы сты .
К л и н и к ал ы қ ан ато м и я, әр у аң ы тта тео р и ял ы ң ж ән е қолданба- 
лы м еди ци н ан ы ң н егізі болды. Х и р у р ги я н ы ң ж а ң а табы стары тек 
к л и н и к ал ы қ ан ато м и ян ы ң дам уы м ен түсін д ірілед і.
Н. 
И. П ирогов ңолданбалы ан ато м и я н ы ң білім ін м ең герудің
дәрігерлерге ң аж ет екен ін бүдан 160 ж ы л бүры н дәлелдеген. Өзі- 
нің «Адам тү л ғасы н ы ң ң олдан балы ан ато м и ясы н ы ң то л ы қ курсы . 
«С ипаттамалы — ф и зи о л о ги я л ы қ ж ән е х и р у р ги я л ы ң ан ато м и я » , 
деген еңбегінде то п о гр аф и ялы ң ан ато м и я н ы ң н егізін көрсетті.
Н. 
И. П ироговты ң ерекш е ж а ң а л ы ң т ы еңбегі болы п «мүзды» 
анатом ия әдісі болып есептеледі. «М үздалған м ә й ітк е үш бағыт- 
та ж ү р гізіл ген к есін д іл ер дің то п о гр аф и ял ы ң анатом и ясы » деген 
атақты еңбегінде бас, м ой ы н , ом ы ртң а, кеуде ж ән е қ ү р саң , ңол мен 
аяң к есін д іл ер ін ің 224 кестесін ж ән е 900 суретін к ел тір д і. Б ү л ең- 
бек ан ато м и ялы ң б іл ім н ің қо л д ан б алы м аң ы зы н ар тты р д ы .
Н. 
И. П ироговты ң енгізген кесін д іл ер топ ограф и ясы бүгінгі 
к ү н гі ком пью терл ік том ограм м ан ы сар ап тау ға негіз болады .
Д и агн о сти кал ы қ ж ән е емдеу сал асы н д ағы көп ж а ң а л ы қ т а р д ы
к л и н и к а л ы қ ан ато м и я н егізін де аш ң ан .
М ысалы: Ю. М. Л оп ухи н гемо- ж ән е ли м ф осорбция; Г. Е. О стро­
верхое — к ін д ік венасы ар қ ы л ы п о ртограф и я ж асау , д әр і енгізу; 
В. В. Кованов ж ән е И. Д. К и р п ато вски й — а гзал а р мен тін дерді кө- 
ш іріп-ңонды ру әдістерін енгізді.
Қ азіргі к ү н і к л и н и к а л ы қ а н ато м и я, х и р у р гтар мен ң атар , бар- 
л ы к дәрігерлерге де қ а ж е т екен ін к ү н д е л ік т і п р а к т и к а дәлелдеп 
отыр.
Б ү л тү ж ы р ы м н ы ң ш ы н д ы ң ек ен ін , д әр ігер д ің көп теген ж едел 
көм екті (ар тер и яға қ а н ңүю , ж асан д ы ты н ы с беру, лим ф осорбц ия, 
гемосорбция, гем оди али з, трахеостом и я, ір і ар тер и ял ар д ы табу, 
ж ү р етің ж асан д ы м ассаж ы ж ән е т. б.) ти ім д і ж а са у ң абілетін кли-

6
Алғысөз
н и к ал ы ң ан ато м и я білім іне тік е л ей бай л ан ы сты ғы м ен дәлелдеуге 
болады.
«Х ирургтартарм ен ң атар басңа сал ад агы дәрігерлерге де ди агноз 
қою ды ң ж ән е ем деудің дүры с әдісін табуды үй р ету к л и н и к а л ы ң
ан ато м и ян ы ң н егізгі м аң саты мен м ін д еттері», — деп ак ад ем и к
В. В. К уприянов бекер ай тп аган болар.
Қ азір гі к л и н и к а л ы ң ан ато м и я н ы , адам денесін, м ед и ц и н а са- 
л ал ар ы н ы ң дам уы на сәйкес к ү р д ел і болім дерден (х и р у р ги я л ы қ , 
рельеф тік, н ы сан ал ы қ , п р о е к ц и я л ы қ , т и п т ік , ж ас деңгей ін е сәй- 
кес, эн д о ско п и ял ы қ ж ән е м и к р о х и р у р ги я л ы қ ан ато м и я) түраты н
пән ретінде қ ар аған дүры с.
К л и н и к ал ы ң ан ато м и ян ы ң бір саласы р е т ін д е — « п ато ло ги ял ы қ
озгерістің то п о гр аф и ял ы ң ан атом и ясы » деген бағы ты да үсы ны л- 
ды (Ю. М. Л опухин).
Л ап р о ск о п и ял ы ң х и р у р ги я X X ғасы р д ы ң 80 — 90 ж ы л д ар ы н ы ң
үлы ж етістігі ж ән е ң азір гі к л и н и к а л ы қ а н а то м и я н ы ң три ум ф ы
болды. С онды ңтан к л и н и к а л ы қ ан ато м и я ж а ң а түрғы д ан эндови- 
деоскоп и ялы ң о п ер ац и я л ар к езін д егі ай м аң тағы қ ү р ы л ы м д ар д ы
в и зу ал и зац и я л ау ар қ ы л ы то л ы қ ты р ы л у д а.
Сонымен м е д и ц и н ал ы қ ж о ғар ғы оңу оры н дары н да к л и н и к а- 
л ы к ан ато м и я п ән ін тек ң ан а х и р у р гтар емес, барлы ң д әрігерлер 
м ам андары да (терапевт, невролог, стом атолог, оф тальм ологтерге 
ж эн е т. б.) өтуі ң аж е т. Сонымен ң атар п ән н ің қ ү р а м ы н а м ам м огра- 
ф и я л ы қ , ко м п ью тер л ік ж оне м агн и тті-р езо н ан сты том ограф ия- 
л ы к , сонограф иял ы ң зерттеулерді ж ән е қо л д ан б алы а н ато м и я л ы қ
білім ді талап ететін к л и н и к а л ы қ п роблем аларды қосу қ а ж ет .
А кад ем и к Ю. М. Л о п у х и н н ің : «Студент к езін д егі п ай д ал ан ган
о қ у л ы қ , оларга д әрігер болганда да к ө м ек ш іге а й н ал у керек» —д е­
ген ойы м ен келісп еуге болм айды .
Ү сыны лып оты рған « К л и н и к ал ы ң анатом и я» о қ у л ы гы К азак - 
стан Республи касы н да ал ғаш рет ж а р ы қ кө р іп оты р. О қу л ы қ меди- 
ц и н ан ы ң соңгы ж етістік тер ін е б ай лан ы сты м ағү л м аттар м ен то л ы қ
қам ты лган .
А дам денесі әр айм агы н : ш ек ар асы , рельеф і, н ы сан ал ар ы , агза- 
л ар мен қ ан там ы р -н ер втер ін ің п р о ек ц и я л ы ң б агы ттары берілген.
Д әлелді м ед и ц и н ан ы ң (к о м п ью тер лік , я д р о л ы қ м агн и тті резо- 
нансты том ограф ия) қ а ж еттіл іг ін е сәй кес, әр а й м ақ т а гы қабаттар- 
ды ң орналасу р еттіл ігі ж ән е арасы ндагы агзал а р д ы ң озара қаты н а- 
сы сип атталган .
К л и н и к ад агы том ограм м алы ң ж ән е эн д о ск о п и ял ы қ к ө р ін істі 
в и зу ал и зац и я л ау д ы үй рен у ү ш ін , а й м ақ т а р к есін д іл ер ін ің сурет- 
тері том ограм м ам ен сал ы сты р м ал ы түрде берілген.

Клиникалық анатомия
7
А ғзалард ы ң орналасуы ж ән е о л ар д ы ң ң ан там ы р -н ер в ш оғы рла- 
ры н ы ң ж и і кездесетін ң үрлы сы м ен бірге, к л и н и к а л ы ң м аң ы зы бар 
ти п тік ер ек ш ел ік тер і де ай ты л ған . Әр ай м аң тан ж ән е буы ндарды ң 
әлсіз ж ерлерін ен ір ің д ік те р тар ау бағы ты к ел тір іл ген .
Оңульщ та, к л и н и к а л ы қ ан ато м и ян ы игеруге к ө м е к ш і әдістеме- 
л ік ңүралдар ретінде, тү р л і-тү сті с ап алы суреттер мен том ограм м а- 
л ар көрсетілген.
Н егізгі суреттер и н тер ак ти в ті атлас « G ra n t's a tla s o f an ato m y . — 
10th ed. / A n n e M .R . A g u r, M ing. J . Lee, 1999, L ip p in c o tt W il- 
liam s& W ilkins» ж ән е Ю. JI. Золотко «А тлас топ ограф и ческой а н а ­
томии человека» (ч. I, II, III) М осква, 1967, бойы нш а к ел тір іл ген .
О қулы ң ты ң эр бөлім і соңы н да, к л и н и к а д а кездесетін ауы рсы н у 
белгілерін ің синдром дары ны ң то п ограф о-ан атом и ялы ң негіздеу- 
л ері ж ән е ж ағд ай ға б ай лан ы сты есептер мен өз білім ін тексеруге 
ар н ал ған тест сү р ақ тар ы бар.
О қу л ы қтағы и н н о в ац и я л ы қ д и д ак т и к а л ы ң м атер и ал д ар , әрбір 
о қуш ы н ы ң білім ал у ға деген белсенділігін а р тты р ы п , б ілім ді са ­
п алы түрде м еңгеруіне ж ән е өз білім деңгей ін көтеруге, ж ау ап к ер - 
ш ілігін ар тты р у ға ы н тал ан ды р ад ы деп сенем із.
А н ато м и ял ы қ ж ән е х и р у р ги я л ы ң терм индер «М еж дународная 
ан атом и ч еская терм и н ологи я (с о ф и ц и ал ьн ы м списком русски х 
эквивалентов)», М осква «М едицина» 2003 н егізін де, ж эн е Рахи- 
ш ев A. «N om ina A n ato m ica — х а л ы ң а р ал ы ң ан ато м и я н ом енклату- 
расы », А сем-Систем 2003 бойы нш а берілген.
А втор л ар қ ау ы м ы , о қ у л ы ң ты іл гер і қ а р а й д ам ы ту ға ар н ал ған
үсы ны с пен п ік ір л ер ге рахм ет ай тад ы .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: