Алтыншы  кезең  -   инвестициядан  шығу  кезеңі  (ехіі  ог  (1іуе8ііи§)  -

дамуының  осы  кезеңіне  бағыгталған  венчурлық  қорлардан  инвестиция  алуға 
болады.  Бірақ  кей  жағдайларда  инвестор  күткісі  келмейді  жэне  өзінің 
қаражатын  қайтаруды  талап  етеді.  Мұндай  жағдайда  қайта  қурылымдаудың 
орнына  басқа  нэтижелі  компания  құрамына  ену  үшін  сатуға  дайындық 
жүргізіледі,  сонымен қатар компания  стратегиялық инвесторға сатылуы мүмкін 
немесе толық сатылуы мүмкін.
5. 
Ірі  қор  биржасына  шығу.  Бірақ  Лондон  Қор  Биржасында,  ЫА80АС) 
қор  биржаларында  акцияларды  тіркеу  өте  қиын,  дегенмен  имиджі  жоғары 
венчурлық  компаниялардың  қүнды  қағаздары  осы  қор  биржаларында 
айналымға шығарылады.
Инвестициядан  шығудың  мүмкін  жолдары  осындай.  Инвесторды  таңдау 
көптеген  факторлардан,  әсіресе  оның  жеке  тэжірибесіндегі  жинақталған 
түйсігінен  жэне  кәсіпкер  кеңес  берушілердің  берген  шешімдерінен  тәуелді 
болады.
5.6  Венчурлық капиталдың қайнар  көздері
Негізінен  дамыған  елдер  тәжірибесінде  жоғары  технологиялы  шағын 
компанияларды  қаржыландырудың  қайнар  көздерін  былай  бөледі:  ресми  жэне 
ресми емес секторлардың қайнар көздері (18-сурет).
Ресми емес сектор
АҚШ 
пен 
Үлыбританияда  жоғары 
технологиялы 
компаниялардың 
қүрылтайшылары  венчурлы  жобалардың  бастапқы  кезеңдерін  жеке  жинақтары 
арқылы  қаржыландырып,  жүзеге  асырады  (көптеген  жағдайлардың  59-74%-да 
түрлі бағалаулар бойынша осылай жүргізіледі).
Жеке  жинақ  көлемінің  көбінесе  шектеулі  болатындығына  қарамастан, 
барлық  елдердегі  бастауыш  кәсіпкерлер  меншік  қүралдарын  көп  мөлшерде 
игерудің,  басқа көздерден  инвестиция  алу  мүмкіндіктерін  қарастырады,  себебі 
бүл  әрекет  болашақта  қүрылған  компания  акциясының  көп  үлесін  иемденуге 
ерік береді.  Сондықтан да инновациялық идеяның авторы жобасын өз қаражаты 
арқылы жүзеге асырғысы келеді.
Барлық  дамыған  елдерде  инновациялық  үдерістің  бастапқы  кезеңдерінде 
ғылым  мен  техниканың  дамуы  үшін  арналған  мемлекеттік  жэне  халықаралық 
гранттар кеңінен қолданылады.  Сонымен қатар инновациялық жобаның идеясы 
теориялық  деңгейде  зерттеу  жоғары  оқу  орындарында  мемлекеттік  бюджет 
қаражатынан қаржыландырылады.
Инновациялық  жобаның  одан  эрі  дамуы  үшін  инновациялық  жобаның 
инициаторы жүмыс  істейтін  базалық институттың  инвестициясы  қабілетті  бола 
алады.  Академиялық жэне салалық базалық институттар мен университеттердің 
сонымен  қатар  конструкторлық  бюро  мен  басқа  да  ғылыми-техникалық 
мекемелердің  күралдары  негізінен  алаңдарды  үсыну,  тэжірибелік  стендтер, 
аппаратуралар,  зертханалық  қүрылғылар,  ғалымдар  мен  технологтардың 
кеңестері,  студенттер  мен  аспиранттарды 
техникалық  өңдеулерге  қатысуға 
тарту түрінде қолданылады.
114

1. 
Кәсіпкердің жеке жинағы
2. 
Гранттар
3. 
Гылым  мен  инновавацияны 
қолдаудағы  мамандандырылған 
қорлардың  кұралдары
4. 
Академиялық  жэне  салалық 
базалық 
институттар 
мен 
университеттердің құралдары
5. 
Бизнес-инкубаторлар
6. 
Бизнес-періштелердің 
құралдары
7. 
Демеушілердің, 
талантты 
корлардың 
кұралдары 
мен 
меценаттардың
8. 
Жекелеген 
венчурлық
капитал 
иелерінің
синдицирленген құралдары
18-сурет.  Венчурлық капиталдың қайнар көздері
Одан  да  ыңғайлы  жағдайларды  бастауыш  кәсіпкерлерге  бизнес- 
инкубаторлар  мен  инновациялық  орталықтар  жасайды.  Бизнес-инкубаторлар 
мен инновациялық орталықтардың негізгі тапсырмалары -  жас  компанияларға 
ойдың  пайда  болуы  мен  бастауыш  технологиялық  өңдеулерден  жаңа  ғылыми 
сыйымды өнімнің сынақ топтамасының шығарылуына дейінгі аралықтан тез эрі 
сәтті  өтулеріне  көмектесу.  Мысалы,  Оксфорд  пен  Кембриджде  ғалым- 
тапқыштарға  ойларын  технологиялық  прототипке  дейін  жеткізуге  жэне 
компанияны  инновациялық  өнім  өндірісі  бойынша 
оқытуға  көмектесетін 
бірнеше  бизнес-инкубаторлар  мен  инновациялық  парктер  құрылган.  Бизнес- 
инкубаторлардың  инвестициясы  орынды  жалга  беру,  құрал -жабды ктарды
1
.
Венчурлық капитал
корлары
2. Г ылыми-техникалық
аймақта жұмыс істейтін
шагын компанияларды
қолдайтын
мамандандырылган қорлар
3. Инвестициялық
компаниялар
4. Институционалды
қаржылық инвесторлар
(мысалы, зейнетақы
қорлары, сақтандыру
компаниялары)
5. Қаржылық емес
компаниялар
6. Өнеркэсіптік-қаржылық
топтар
7. Коммерциялық банктер
8. Трансұлттык венчурлық
қорлар.
115

ұсыну,  байланыс  құралдары  мен  станоктық  парктік,  сонымен  қатар  заңгерлер, 
қаржыгерлер, маркетологтар кеңестерін жеңілдік шарттарымен ұсынады.
Сонымен  қатар  бизнес-инкубаторлар  мен  инновациялық  орталықтар 
шағын  инновациялық  фирмаларға  материалдық  ресурстар  ұсынады  жэне 
инвестицияны, 
білікті 
менеджерлерді, 
сатып 
алушыларды, 
іттикізатпен 
қамтамасыз  етушілерді,  құрылғы  бөлшектерін  іздеуге,  ең  бастысы  бизнес 
жоспарды  жасауға  көмектеседі.  Венчурлық  капитал  иелеріне  жэне  инвесторға 
жоба  иесі  накты  саны  жоқ  төңкерістік  идеясымен  келгенде  оларға  бұл  кажет 
емес.  Егер  бизнес  жоспарда  инновациялық  идея  мұқият  баяндалған  болса, 
инвесторлар  нақты  қызмет  ету  аясы  мен  болашақ  өнімнің  нарығының 
тапсырысы  бар  ұсынысты  бақылап  қарастырады.  Венчурлық  капитал  иесі 
келешек нобель  лауреаты  үшін  емес,  өзінің  келешек  пайдасы  үшін  құралдарды 
инвестициялайтыны анық.
Шағын  инновациялық  фирмалардың  келесі  инвесторлары  -   бизнес 
періштелер.  Барлық  венчурлық  бизнесмендердің  арасында  «періштелер» 
ерекшеліктерімен  ерекше  орын  алады.  Олар  өз  қызметтерінде  өздеріне  ғана 
жауап береді, сондықтан үлкен тәуекелге баруға ерікті.
Негізінен  бизнес  періштелер  -   қатысты  түрде  бос  құралдарды 
орналастыратын барынша ауқатты адамдар.  Олар бұл құралдарымен пайда табу 
үшін  немесе  оларға  биржада  ойнап,  тәуекел  ету  ұнағандықтан  үлкен  тәуекелді 
жобаларды инвестициялауға дайын.
Бизнес  періштелер тәуекелінің төмендеуіне  басқалардың  есебінен жетеді, 
яғни бірден бірнеше инновациялық жобаларды инвестициялау арқылы жэне сол 
жобалардың  ішінде  біреуі  міндетті  түрде  үлкен  көлемде  пайда  экелетіндей 
болады.  Бірақ  олар  эрқашан  ірі  инновациялық  жобаларды  қаржыландыруға 
мүмкіндік ала бермейді.
Мұндай  мәселелерді  шешуге  арнайы  инвестициялық  синдикаттар 
кұрылады,  яғни  бірнеше  инвестициялардың  бірігуі  жүзеге  асады.  Көбінесе 
осындай  синдикат  құрылуының  инициаторы  өз  күшінің  арқасында  бірнеше 
бизнес 
періштелерді 
бірге 
шығаратын  жеке  тұлға 
болып  табылады. 
Нэтижесінде  жаңа  компанияларға  жеке  тәуекелін  төмендете  отырып,  үлкен 
көлемде  каражат салуға мүмкіндік пайда болады.
Ресми сектор
Венчурлық  капиталдың  қоры  -   бұл  бірнеше  заңды  жэне  жеке 
тұлғалардың  ұзақ  жэне  қысқа  мерзімді  жобаларға  инвестиция  салу  үшін 
уақытша біріккен құралдары, тәжірибелері мен іскерлік байланыстары.
Осы себептен қорлар ашық жэне жабық болады.  Жабық қорларда капитал 
елерінің  жазылуы  біткен  соң  құралдардың  көлемі  мен  акционерлердің  тізімі 
анықталады.  Мұндай  қорлар  5 - 1 0   жыл  өмір  сүреді.  Бұл  уақыт  аралығында 
инвесторлар 
инвестицияланған 
компанияның 
дамуының 
нэтижесінде 
толығымен өз құралдарын қайтарады эрі пайда табады.  Ашық қорларда капитал 
жаңа  акционерлердің  қосылуымен  артып  отыруы  мүмкін  жэне  осыған 
байланысты  мұндай  қорлардың  өмір  сүру  ұзақтығы  қатал  түрде  шектеулі 
болмайды.
116

Бұлардан  басқа  венчурлық  капитал  қорлардың  ішінен  келесілерді  бөліп 
қарастыруға болады:
а)  Өздігінен өтелетін  қор -  қандай да бір нақты жобаға инвестиция үшін 
алдын  ала  үйымдасқан  капиталдар  қоры.  Бүл  жоба  аяқталған  соң  жэне  иесі 
инвестиция  көлемін  пайдасымеғі  қайтарып  алған  соң  қор  өз  тапсырмасын 
орындаған  секілді  өтеледі.  Негізінен  мүндай  қор  шектеулі  мерзімде  ғана  өмір 
сүреді,  яғни  он  жылдан  артық  емес.  Сол  себепті  инвесторлардан  түскен  пайда 
қайта  инвестицияланбайды,  бірақ  венчурлық  капитал  иесінің  қалауымен  ол 
басқа жобаны инвестициялайтын жаңа қорға бағытталуы мүмкін.
б) 
Мәңгі 
жасыл 
қор. 
Түскен 
пайда 
жаңа  жобаларды 
қайта 
инвестициялауға  жүмсалатын  қор.  Бүл  қайта-қайта  жаңа  қор  күра  бермеуге 
мүмкіндік  береді,  керісінше  үзақ  уақыт  бір  қордың  шегінде  инвестициялау 
қызметін  жүзеге  асыруға  болады.  Сонымен  бірге  қорға  эр  жеке  қатысушы  өз 
еркімен  қордағы  үлесін  инвестицияланатын  компанияға  немес  сол  қорға 
сатуына болады  немесе  қордан  шығуына болады.  Қор  одан кейін де  қызмет  ете 
береді.
в)  Клубтық  инвестициялар  -   инвесторлардың  қүжаттарының  заңсыз 
дайындалуы  арқылы  қүрылатын  ресми  емес  қорлар,  инвесторлар  тек  заңды 
қүжатталған  басқарушы  қызмет  етіп  жүрген  компанияға  белгілі  бір  жобаны 
инвестициялауды табыс етеді.
Кез  келген  қорды  қүруды  басқаруға  басшы  жалданады,  басты  міндеті 
венчурлық қорды  құру үрдісін  үйымдастыру  -   «қүралдардың  мобилизациясы». 
Венчурлық  қорлардың  мөлшері  кең  диапазонда  ондаған,  жүздеген  миллион 
долларға дейін тарала алады.
Венчурлық  қорда  немесе  инвестициялық  клубта  эр  инвестордың  үлесі 
ереже  бойынша  10%-дан  аспайды,  мысалы  қор  көлемі  100  миллион  доллар 
болса,  үлесі  5-10  миллионды  қүрайды.  Кез  келген  қорды  басқару  шығыны 
сэйкесінше 
мобильденген 
капиталдың 
2,5-3%-нан 
артпайды. 
Қордың 
максималды  шығындары  инвестициялаудың  компания  дамуының  бастапқы 
этаптарында,  инвестициядан  шығу  кезеңінде  компания  пайда  тапқыш  эрі 
қордан  инвестицияны  қажет  етпейтіндіктен  компания  менеджерлері  саны 
секілді, қордың басқару бөлімінің қызметшілері де азаюы мүмкін.
Негізінен  қордың  қүралдары  онда  көп  сақталмайды  себебі  олар  жүмыс 
жасауға  жиналған.  Сондықтан  бірнеше  ай  ішінде  ғана  венчурлық  инвестиция 
түрінде  жобаны  қаржыландыруға  үлестіріледі  (1-2  жыл  ішінде).  Соның 
негізінде қызмет аясы мен венчурлық капитал қорының қызығушылықтарының 
анықталған  бөлімі  бар:  олардың  ішінде  кейбіреулері  компанияның  бастапқы 
даму  кезеңдерінде  инвестициялауға  маманданады,  басқалары  кеңейту  кезеңін 
қалайды.
Ғ ылыми-техникалық 
аймақта 
қызмет 
ететін 
шағын
компанияларды қолдау бойынша мамандандырылған қорлар.
Ең  көп таралған  мамандандырылған  қорлар  -  бүл  венчурлық қорлар.  Бүл 
бағаланбаған  кэсіпорындарды 
институционалды  жэне  жеке  қүралдарды 
инвестициялайтын  жэне  де  сол  инвестицияларды  баскаратын  кәсіпқой 
үйымдар.
117

Қаржылық  емес  корпорациялар.  XX  ғасырдың  1980  -   90  жылдарында 
жас 
компанияларды 
венчурлық 
қаржыландыруға 
қаржылық 
емес 
корпорациялар да қызығушылық таныта бастады.  Оған себеп болған біріншіден 
венчурлық  жобалардың  жоғары  табыстылығы,  екіншіден  жаңа  ғылыми 
сыйымды  технологияларға қолжетімділік.  Венчурлық қаржыландыру  аумағына 
алғашқы  болып  кіргендердің  қатарында  Ғогб,  Техаз  ІпзітипіепВ,  Хегох  жэне 
басқа  алыптар  бар.  1990  жылда  АҚШ-тағы  92  өнеркәсіптік  корпорациялар 
өздерінің  меншікті  корларын  иеленді,  жиынтык  капиталы  2,6  млрд.  доллардан 
аспайды.
Венчурлық 
капиталдың 
қайнар 
көздерінің 
эр 
түрлілігі 
жоғары 
технологиялы  шағын  компаниялардың  көпшілігіне  уақытында  қүралдарды 
тауып  жэне  инновациялық үдерісті  орнықтыруға  мүмкіндік  береді.  Венчурлық 
қаржыландырудың 
арқасында 
жылдамдатылған 
ғылыми-техникалық 
прогресске ғана қол жеткізу мүмкін болмады, бірақ постиндустриалды дамудың 
да іргетасы қаланған болатын.
Бірақ  венчурлық  қаржыландыру  оның  артықшылыктарына  қарамастан 
жоғары  дәрежелі  тәуекелді  жобаны  қаржыландыру  капиталы  болған  жэне 
болады да.
Венчурлық  қаржыландыруды  жоғары  тиімді  бизнес  жэне  жаңа  жоғары 
технологиялы  компанияларды  материалдық  қолдаудың  күмәнсіз  көзі  ретінде 
ғана  емес,  артыкшылықтары  бар  эрі  қаржылық  жүйенің  экономиканың  накты 
секторымен қарым-қатынасының басымды жолы ретінде қарастыруға болады.
Венчурлық 
капиталдың 
қарапайым 
өндірістік 
қаржыландырумен 
салыстырғанда  жаңа  бастауыш  жоғары  технологиялы  компанияларға  беретін 
қандай артықшылықтары бар?
5.7  Венчурлық қаржыландыру әдісінің негізгі артықшылықтары
Венчурлық қаржыландыру Қазақстанда қаржылық қызметтердің жаңа бір 
түрі.  Дамыған  елдердің  тэжірибесі  көрсеткендей,  қаржыландырудың  бүл  түрі 
инновациялық  қызмет  дамуының  негізгі  қозғалтқышы  болып  саналады. 
Барлығына белгілі, техникалық жэне коммерциялық сыналмаған инновациялық 
қызмет, 
инновациялық 
идеялар 
көптеген 
кэсіпкерлерді, 
қаржылық 
институттарды  қорқытады.  Дегенмен  де  венчурлық  қаржыландыру  басқа 
инвестициялау 
түрлерінің 
алдында 
артықшылықтарға 
ие. 
Венчурлық 
капиталдың  негізгі  қағидалық  артықшылықтары  қаржыландырудың  басқа 
түрлерінің алдында мынадай болады:
• 
Жоғары  технологиялы  компанияның  өмірлік  циклының  барысында 
венчурлық  капиталистер  инвестиция  бойынша  пайыз  төленуін  талап  етпейді, 
эсіресе капиталды орналастыруға, яғни ақша ағымына кері әсер етпейді;
• 
Жаңа  жоғары  технологиялық  компанияларды  инвестициялайтын 
венчурлық  капитал  үлкен  өсімді  иеленуге  мүмкіндік  береді,  кей  жағдайларда 
бизнестің  кез  келген  секторына  салынған  қүралдарды  он  есе  арттыратын 
пайданы қамтамасыз етуге қабілетті.
118

• 
Венчурлық 
капитал 
инвесторының 
басқа 
инвесторлардан
айырмашылығы  компанияға  кұралдарын  сала  отырып,  жобаның  сәтті  дамуына 
қызығушылық танытатын,  соған байланысты компанияға қаржылық көмек қана 
емес,  кеңес  беріп,  эксперттік,  ұйымдастырушылық  қолдаулар  көрсететін 
компания  құрылтайшылары  мен  оның  менеджментінің  нағыз  іскерлік  серіктесі 
бола алады.
• 
Венчурлық  қаржыландыру  шағын  жэне  орта  компаниялардың
ғылыми  техникалык  саладағы  коммерциялануы  секілді  маңызды  тапсырманы 
шешуді  қамтамасыз етеді.
• 
Венчурлық  капитал  жас  жоғары  технологиялық  компанияның
нақты  ортасын  құрып,  қолайлы  жағдайын  жасап,  жарылысты  технологияны
дайындауға  жэне  ғылыми  техникалық  базаның  қалыптасуына,  болашақтың  ірі 
кәсіпкерліктерін қамтамасыз ететіндей қызметтер атқарады.
• 
Венчурлық  капиталдың  қайнар  көзінің,  типтері  мен  түрлерінің 
кеңдігі  жаңа  жоғары  технологиялық  компанияларға  дамудың  кез  келген 
сатысында,  соның  ішінде  венчурлық  кэсіпкерліктің  ең  бастапқы  пайда  болу 
кезеңіне қажетті инвестицияларды тартуға мүмкіндік береді.
Венчурлық  қаржыландырудың  аталған  жэне  басқа  да  ерекшеліктері 
Силиконды 
жазықтықтың 
әлемге 
эйгілі 
жоғары 
технологиялық 
компаниялардың  пайда  болуы  мен  жетістіктерін,  АҚШ-тағы  жүздеген  жаңа  ірі 
компаниялардың  құрылуын,  венчурлық  бизнестің  дамуына  Еуроодақтың 
көптеген  елдерінің  үкіметтерінің  қызығушылығын  тудыруын,  сонымен  қатар 
осы  мемлекеттерде  экономиканың  нақты  секторында  венчурлық  капиталды 
тарттыруға  бағытталған  заңнамалар  қабылдануына  себеп  болып,  айқындап 
анықтап берді.
Әрине,  шағын  жоғары  технологиялық  компанияларды  дамыту,  осы  оң 
нәтижеге  жеткізетініне  ешкім  жэне  ешқашан  жүз  пайыздық  кепіл  бере 
алмайды.  Жоба  орындау  табыстылығы  көптеген  факторлар  мен 
шарттарға 
тэуелді болады, солардың арасында ең маңыздылары мыналар:
1) 
Ғылыми 
зерттеулердің 
жэне 
ғылыми-конструкторлық 
жүмыстардың  қүны,  НИОКР-ға  шығындар  мен  компания  пайдалылығы 
арасында  нақты  тэуелділік  болмаеа  да,  технология  өңдеуіне  жүмсалған  үлкен 
шығын соңында өндіріс рентабелділігін төмендетеді.
2) 
Жаңа  өнім  өткізуімен,  жаңа  өнімді  нарыққа  шығару,  оның 
қоймалануы, 
жеткізу, 
жарнамалау, 
сатушы, 
кеңесшілерді 
дайындауға 
байланысты  шығындары  жэне  ғылыми  сыйымды  тауар  орындау  үдерісі  үлкен 
жэне түрақты шығындармен кездеседі.
3) 
Нарықта  жаңа  өнімге  қалыптасқан  сұраныс.  Сатып  алушылардың 
жаңа  өнімге  сұранысын  ешуақытта  -  дэл  болжалдау  мүмкін  емес. 
Кейбір 
оқиғаларда  жаңа  ғылыми  сыйымды  тауардың  көрінуі  дүрлікпе  туғызады  жэне 
сол  уақытта  шығарылған  өнім  көлемі  мен  компанияның  нақгы  өндіріс 
қуаттылықтары  жеткіліксіз  болуы  мүмкін.  Нарыққа  шамадан  тыс  шығарылған 
өнім уақытша тауар іркілуіне жэне белгілі  бір зияндарға алып келуі мүмкін.
4) 
Жаңа  ғылыми  сыйымды  тауарға  баға.  Бағалар  өте  биік  болмауы 
керек,  бірақ  басқа  жағынан  бағалар  тым  төмен  болмауы  да  қажет,  себебі
119

әлеуетті  сатып  алушыларда  жақсы  тауар  қымбат  тұруы  тиіс  деген  стереотип 
қалыптасқан.
5) 
Нарық  секторындағы  бэсекелестердің 
пайда  болуы  мен  кетуі. 
Кептеген техникалық ойлар «ауада қалқып тұрғандықтан»,  бір уақытта нарықта 
ұқсас 
ғылыми 
сыйымды 
тауарлар 
пайда 
болуы 
мүмкін, 
мысалы, 
компьютерлерге  арналған  бағдарламалық  өнімдер.  Бәсеке  бағаларға  жэне 
өткізілетін өнім көлемдеріне  де эсер етеді.
6) 
Нарықта  жаксы  тұтыну  қасиеттерге  ие  ұқсас  ғылыми  сыйымды 
өнімдердің пайда болуы.  Нарықта жоғары сұранысқа ие жаңа ғылыми сыйымды 
тауар пайда болғаннан кейін көп кешікпей,  осыған жақын технология өндіретін 
жоғары  технологиялы  компаниялар  тез  арада  ұқсас  тауар  шығаруды  жақсы 
әрлендірумен  жэне қосымша мүмкіншіліктермен игеруі мүмкін.
7) 
Ғылыми  сыйымды  өнімнің  моральдық  ескіру  тездігі.  Ғылыми 
білімдер  жэне  техникалық  шешімдер  соңғы  жылдарда  жылдамдықпен 
жаңаруда,  не  бары  3 - 4   жылдардың  ішінде  ғылыми  сыйымды  тауарлардың 
көпшілігі  моральдық  ескіреді,  мысалы  дербес  компьютерлерге  арналған 
вирусқа қарсы бағдарламалар жэне  серверлерді  эрбір квартал  алмастыруға тура 
келеді.  Сондықтан жаңа компанияға ғылыми  сыйымды  өнімі ұзақ уақыт  пайда 
алып келеді деуге болмайды.
8) 
Жаңа  компанияның  пайдасыз  даму  ұзақтығы.  Компания  өз 
тіршілігінің  бастапқы  кезеңдерінде  құралдарын  ешқандай  табыстарды  әкелмей 
тек  қана  шығын  қылады,  өнім  нарықта  сұранысқа  ие  болғанда  ғана 
рентабельдік пайда болады бастайды.
9) 
Ғылыми  өндеулердің  ақпараттық жэне  патенттік қамтамасыз  етудің 
жоғары  шығыны. 
Қазіргі  кезде  интеллектуалдық  меншік  құқығы  компания 
активтерінің 
маңызды  компоненттерінің  бірі  болып  табылады. 
Себебі  ол 
патентті  иеленушіге  белгілі  бір  өнімге  басымдылық  бекітуінің  кепілі  болады. 
Бірақ  ғылыми,  техникалық  жэне  басқа  үлкен  ақпарат  ағымы  идеяға  меншік 
кұқығын  ресми бекітуіне,  технологияға жэне лайықты ғылым сыйымды өнімге 
үлкен  шығындарды  талап  етеді,  яғни  компания  капиталының  бір  бөлігін 
өндірісті  көтеру  мен  рентабельдікке  емес  осы  шараларға  жұмсауға  мэжбүр 
етеді.
10) 
Шағын  жоғары  технологиялық  компанияларды  басқару,  оларға 
қолдау  көрсету  -   сэйкесінше  үлкен  шығындар.  Басқаратын  жэне  қосалқы 
аппарат  ұстауына  шығындар  компания  мөлшеріне  аз  тәуелді  болады.  Осыған 
байланысты 
барлык 
шығындардағы 
үстеме 
шығындар 
үлесі 
ірі 
компаниялармен  салыстырғанда  шағын  компанияларда  жоғары,  бұл  өз 
кезегінде 
шағын  жоғары  технологиялық 
компаниялардың  рентабельдігін 
төмендетеді.
11) 
Шағын  компания  кұру үшін  ірі  инвестиция тартудағы  қиындықтар. 
Компанияларды 
құрушылардың 
ғылыми 
сыйымды 
өнімді 
өндіруді 
ұйымдастыру  мен  ары  қарай  прогрессивті  дамытуы  үшін  меншік  кұралдары 
жеткіліксіз  болуы  мүмкін.  Уақытылы  қосымша  инвестициялардың  жоқтығы 
жобаны  іске  асыру  қарқынын  бэсеңдетуі  мүмкін,  ол  өз  кезегінде  шағын 
венчурлі кәсіпорынға салынған қаржының тиімділігіне эсер етеді.
120

Венчурлық  қаржыландырудың  барлық  айтылған 
артықшылықтары 
кәсіпкерлік  қызметке  жатады,  бірақ  венчурлық  бизнестің  басқа  жағынан 
артықшылықтары  бар.  Елде  қаржыландырудың  осы  түрі  қолданылады. 
Кәсіпкерліктің ел үшін артықшылықтары:
1)  Ғылым-технология-өндіріс-нарық 
сияқты  өте  маңызды  қызметтік 
тізбекті қүрып, ғылым мен өндірісті байланыстырады.
2)  Елдің  ғылыми-техникалық  элеуетінің  дамуына  материалдық  жэне 
моральдік колдау көрсетеді.
3) Өнеркэсіп дамуының инновациялық бағытын ынталандырады.
4) 
Экспорттағы  кымбат  ғылыми  сыйымды  дайын  өнімнің 
үлесін 
арттыру  арқылы  дүниежүзілік  жоғары  технология  нарығында үлттық  сегмент 
көлемін арттыруды қамтамасыз етеді,
5) 
Ғылыми  сыйымды  тауарлардың  бәсеке  қабілеттілігін 
өсіріп, 
өндіріс мәдениет деңгейі бір уақытта маңызы жоғарылатады.
6) 
Аймақтарда  өндіріс  инфражүйелердің  дамуын  жэне  әлеуметтік- 
экономикалық жағдайдың жақсаруына әсер етеді.
7) 
Әр  түрлілерді  өндіріс  салаларында  ғылыми  білім  қажеттілігін 
жоғарылатады 
жэне 
нақты 
экономика 
секторында 
ғылымның 
жаңа 
жетістіктерінің қолдануына әкеледі.
8) 
Шағын  фирмалар  жасаған  технологияларды  қолдану  есебінен  ірі 
фирмалар мен бірлестіктердің дамуына жағдай жасайды.
9)  Үлттық  тэуелсіздіктің  экономикалық,  энергетикалық,  азықтық, 
ақпараттық,  экологиялық  жэне  басқа  түрлерін,  сонымен  қатар  ел  қорғаныс 
қабілетін де жоғарылатады.

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: