Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және гылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

костюмдік  маталар  Космос,  Мелодия,  Улитка,  сырт  қаптағы  гипюр  және 
сыртқаптағы  капронды  маталар  кіреді.  Төрт  жіпті  жүйеден  жасалған 
маталар  бірге  байланысқан,  екі  дербес  жаймалы  болады.  Отыру  көлемі 
әртүрлі  талшықты  қолдану  арқасында,  осы  маталар  ылғалды-жылумен 
өңдеуден кейін қатпарлық, томпақтық әсерді алады. 
Түктік  топшалар  ассортиментіне  екі  мата  тобы  барқыт  және  щеткаға 
арналған  түктік  маталар  кіреді.  Барқытта  грунттық  негіз  үшін  мақтадан 
жасалған жіптер, ал түк үшін - лавсанды жібек, түктік мата- ларда - мақталы 
жіп  және  капрон  қолданылады.  Матаның  екінші  түрі  капронды  түгінің 
қаттылығы үшін киімге қолданылмайды. 
Штапельді  жасанды  талшықтан  және  оның  басқа  талшықтардың 
қоспасынан алынған матаның тобы түрмысқа арналған тегіс матаның шағын 
бір тобын қүрайды. Кейбір маталардың қүрылымында вискоздық жібек бар. 
Маталардың көпшілігі оларды қүрылымы мен сыртқы түрі бойынша жүнге 
үқсас, екі қабатта ширатылған иірімжіптен өндіріледі. Матаның негізгі бөлігі 
тегісбоялған, кейбірі баспа суретті және ала шүбарлы болып келеді. 
1м
2
 мата салмағы 145-365 г, ені - 90-150 см. 
Осы топшадағы мата ассортименті штапельді жаймалардан, сар- жадан, 
сатиннен,  шотландкадан,  көйлектік  маталардан,  Волна,  Вене-  ра,  Луч, 
Молодежная,  Спутник  (матаның  соңғы  түрі  қыртыстанбайтын  және  аз 
отыратын  өңдеулермен  әрленген,  олардың  кейбірі  түкті  болып  келеді) 
маталарынан қүралады. Костюмдік бүл маталар массасы бой- ынша белгілі 
жылусақтағыш қасиетімен сипатталынады. 
Штапельді  синтетикалық  талшықтан  және  оның  басқа  талшықтармен 
қоспасынан  жасалган  маталар  тобы  негізінен  қүрылымы  вискозалық 
штапельді  талшықтан  (33-35  %)  және  штапельді  лавсанды  қоспадан 
жасалған  иірімжіптен  (65-75  %)  түратын  мата  ассортиментінен  түрады. 
Осындай 
маталардың 
араласуы 
лавсандікі 
сияқты 
вискоздық 
талшықтардың  да  жақсы  қасиеттерін  қолданып,  матаның  жаңа 
ассортиментін  алуға  мүмкіндік  береді.  Бірінші  жағдайда  маталар  жоғары 
тозуға 
төзімділігімен, 
аз 
мыжылғыштығымен, 
жақсы 
пішін 
сақтағыштығымен, ал екінші жағдайда - өте жақсы гигиеналық қасиетімен, 
бу  сіңіргіштігімен  ерекшеленеді.  Бүл  топ  түрмыстық  тағайындалған 
матаның екі тобын иемденеді. 
Тегіс топша 75-142 см енімен  және 1 м
2
  110-254  г  салмақпен  көрсетілген 
жоғары  қүрылымды  жейделік,  блузкалық,  көйлектік  және  костюмдік-
көйлектік ассортиментті қүрайды. Әрленуі бойынша ақ, тегісбоялған,  баспа 
суретті және ала шүбар болуы мүмкін. 
Түктік топша матаның бір түрі - грунты мақта жібінен, ал түгі викозамен 
араласқан  лавсан  жібінен  жасалған  астарлық  пүліштің  ша-  малы 
ассортиментінен түрады. 1 м
2
 мата 335-590 г дейінгі салмақпен 
176
 

сипатталады  және  67-135  см  енді  ауыр  мата,  олар  тегісбоялған  және  ақ 
болады. 
6.6.  ЖҮН МАТАСЫНЫҢ АССОРТИМЕНТІ 
Тоқыма  өнеркәсібінде  өндірілетін  жүн  маталары,  қүрылымы, 
тағайындалуы  және  сыртқы  дайындамасы  бойынша  әртүрлілігімен 
сипатталады.  Жүн  маталарының  ассортиментінің  ерекшелігі  болып,  жылу 
сақтағыштық қасиеті есептелінеді, бүл оның  жылы  және қыстық киімдерге 
арналуын  айқындайды.  Өңдеу  тәсіліне  және  талшықтық  қүрамына 
байланысты жүн маталарының ассортименті алты топқа бөлінеді: 1-тарақты 
таза  жүнді,  2-тарақты  жартылай  жүнді,  3-жүқа  шүғалы  таза  жүнді,  4-жүқа 
шүғалы  жартылай  жүнді,  5-дөрекі  шүғалы  таза  жүнді,  6-дөрекі  шүғалы 
жартылай жүнді. 
Шамамен жеке топтар топшаларға бөлінеді: 
1-көйлектік,  2-костюмді  тегісбоялған,  3-костюмді  ала  шүбар  және 
фасонды, 4-шүға, 5-пальтолық, 6-драптар, 7-түктік, 8-жамылғы. 
Тарақты  таза  жүнді  маталардың  тобы  маталардың  көпшілігінде  екі 
қабатта  ширатылған,  жүқа  тарақты  иірімжіптен  өндірілген  маталардың 
ассортиментін  біріктіреді.  Бүл  жаймалық,  саржалық,  крептік  және  аралас 
өрімнің суреттері жақсы көрінетін, жүқалау жүн маталары. 
Көйлектік  маталардың  топшасы  әйелдер,  балалар  көйлегін,  жеңіл 
костюмдерді  дайындауға  арналған  жүн  маталарының  ассортиментін 
қүрайды.  Матаның  көпшілігі  материалдың  эксплуатациялық  қасиетін 
жоғарылататын,  негізі  мен  арқауы  екі  қабатпен  ширатылған  иірімжіптен 
жасалады. Бүл өте жүқа және жеңіл жүн маталары, ол 1 м
2
 матаның салмағы 
100-248  г.  Жеңілірек  жүн  маталар  көйлекке,  ал  ауырырақ  -  ко-  стюмге 
қолданылады.  Матаның  ені  -  100-150  см,  маталар  жаймалық,  крептік, 
саржалық және аралас өріммен өндіріледі. 
Бүл  топшаға  фай,  креп,  эффект  және  көйлектік  маталардың  әртүрлі 
артикулдары  кіреді.  Маталар  талапқа  сай,  тегісбоялған,  олардың  көпшілігі 
боялған талшықтан жасалынады (ондай материалдар түстік кенере). Кейбір 
маталар  ала  шүбар  және  баспа  суретті  болып  өндіріледі,  ол  матаның  беттік 
жағында бейнеленеді. 
Костюмдік  тегісбоялған  маталардың  топшасы  саржалық,  диагональді 
және  крепті  өрімдермен,  күңгірт  (қара,  қара-көк,  қоңыр,  қара-сүр)  түстің 
қатысуымен тегісбоялған, мата ассортиментін қүрайды. Боялған талшықтан 
алынған  барлық  дерлік  маталар  жоғары  сапалы  боялуымен  сипатталады. 
Бүл маталар негізі мен арқауы екі қабатталып ширатылған иірімжіптен және 
тозуға  төзімділігінің  жоғарылығымен  сипатталады,  кейбір  маталарда 
жоғары ширатпалы иірімжіпті қолданылады. 
177 
12-6313 

1 м
2
 матаның салмағы 259-345 г, ені - 150 см. 
Осы  топшадағы  мата  ассортименті  бостоннан,  диагональдан,  креп-  тен 
және  басқа  костюмдік  маталардың  әртүрлі  артикулдарынан  тұрады,  олар 
ерлер  және  әйелдер  костюмінде,  шалбарда,  белдемшеде,  кейде  қыстық  және 
жаздық  пальтода,  бірақ  соңғы  жағдайларда  жылытушы  іштікпен 
қолданылады. 
Костюмдік  ала  шұбар  және  фасонды  маталардың  топшасы  трико  мен 
костюмдік маталардың әртүрлі артикулдарынан тұрады. Триконың өзіне тән 
белгісі  матаның  құрылымына  түсті  иірімжіпті  (ала  шұбар)  қолданылуы 
немесе  тегісбоялған  маталардың  (фасонды)  сәйкес  өрімнің  арқасында 
алынған,  жолақты  және  торлы  суреті  бо-  лып  табылады.  Боялған 
талшықтан  жасалған  фасонды  жіптер  де  боя-  лу  беріктігінің  жоғарылығын 
иемденеді. Олардың кенересі түсті бо- лып келеді (тегіс боялған маталардың 
бояу тәсілін ажыратуға болатын белгісі). 1 м
2
 матаның салмағы 242-345 г, ені 
-  142  см.  Маталар  күңгірт  сияқты,  ашық  түстердің  көптеген  гаммасымен 
сипатталынады.  Осы  топшадағы  ассортиментке  трико  Люкс,  Метро, 
Ударник, Старт, Десна сияқты маталар, костюмдік материалдарға жатады. 
Пальтолық  маталардың  топшасы  габардиндерден,  диагональдар-  дан, 
пальтолық крептерден және бүртік маталардан тұрады. Бұлардың барлығы 
жоғары  ширатпалы  екі  қабатпен  ширатылған  иірімжіптен  өндіріледі  және 
кейбірі  қаттылықпен,  сәйкес  өрімнің  арқасында  алынған  рельефті  бетімен 
сипатталады. Өңделуі бойынша - бұл тегісбоялған маталар, бұл 1 м
2
 матаның 
салмағы 270-475 г дейін, ені 
-  150  см.  Олардың  негізгі  тағайындалуы  -  жаздық  пальто,  жеңіл  ма- 
талардан  -  костюмдер.  Бұдан  басқа,  маталарды  жылытушы  іштігі  бар 
қыстық  пальтоларды  дайындауда  қолданылады.  Габардиндер  және  ди- 
агональдар материалдың диагоналі бойынша рельефті, крептер - ұсақ бүдірлі 
беттікті,  ал  бүртіктер  -  фасонды  ширатпаның  қолданылуымен  ірі  бүдірлі 
беттікпен сипатталады. 
Тарақты  жартылай  жүнді  маталардың  тобына  таза  жүнді  мата-  лар 
ассортиментіне  ұқсас  ассортименттер  жатады,  кейде  тіпті  олардың 
атауларымен бірдей, бірақ матаның құрылымында жүн талшығынан басқа, 
жүнмен  араласқан  басқа  талшықтардың  немесе  жүн  иірімжібінің  мақта  не 
болмаса  жібек  жіптерімен,  біріккен  жүн  иірімжібінің  болуы-  мен 
ерекшеленеді. 
Көйлектік  маталардың  топшасы  әйелдер  және  балалар  киімдерін 
дайындауға  арналған  маталар  ассортиментін  құрайды.  1  м
2
  мата  салмағы 
152-330 г, ені 80-150 см. Жартылай жүнді көйлектік маталардың ассортименті 
200  жоғары  артикулдардан  тұрады.  Матаның  құрылымын  25-80%  жүн 
талшықтары құрайды, басқа талшықтар матаның құрылымына вискозалы 
штапельді  талшықпен,  мақтамен  ширатылған  жүн  иірімжібімен  жүннің 
қоспасы  түрінде,  вискоза-  лы  штапельді  талшықпен  және  штапельді 
лавсанмен және капрон- 
178 

ды  жібекпен  ширатылған  жүн  иірімжібімен  жүннің  қоспасы  түрінде 
енгізіледі. 
Жартылай  жүн  маталарының  көпшілігі  негізінде  екі  қабатпен 
ширатылған иірімжіпті, ал кейбірі негізсінде де осындай иірімжіпті бо- лады. 
Ширатылған  иірімжіпті  және  синтетикалық  талшықты  қолдану  бүл 
маталарға  тозуға  төзімділікті  береді.  Әрленуі  бойынша  бүл  мата-  лар 
тегісбоялған,  ақ,  ала  шүбар  және  кейбірі  баспа  суретті.  Көйлектік  маталар 
ассортименті  кашемир,  мектептік,  Люкс,  Звездочка,  Лютик,  Элегантная, 
Лайне сияқты маталардан түрады. 
Жеңіл  маталар  көйлек,  ауырлауы  -  әйелдер  костюмін  дайындауда 
қолданылады. Бүл маталар осы материалдардан бүйымдарды жобалай- тын 
суретшілердің алдында үлкен мүмкіндік беретін, әртүрлі дайын- даулар мен 
көп гаммалы түстермен сипатталады. 
Біртегіс боялган костюмдік маталардың топшасы саржалық, диагональді 
және крептік өрімдерден өңделген, көбіне күңгірт  түске боялған маталарды 
біріктіреді. Оған шевиоттар, диагональдар және крептер жатады. Матадағы 
жүннің мөлшері 30-70 % ауытқиды, 1 м
2
 матаның салмағы 285-520 г, ені - 130 
-  160  см.  Маталар  тек  өрімімен  ғана  емес,  сонымен  қатар  қүрылымы 
бойынша  да  ажыратылады.  Ше-  виоттар  негізі  мен  негізсінде  мақтамен 
ширатылған  жүн  иірімжібін,  диагональдар  -  негізінде  жүн  иірімжібін,  ал 
негізсінде  -  мақта  иірімжібін  иемденеді,  осы  диагональді  өрімде  беттік 
жағына  жүн  иірімжібі  енгізіледі.  Крептер  вискозалы  штапельді  талшықпен 
жүннің  қоспасынан,  кейбір  крептер  үшкомпонентті  қоспадан  (жүн, 
вискозалы  штапельді  талшық  пен  штапельді  лавсан)  өндіріледі.  Крептің 
бөлігі  ви-  скозды  жібекпен  ширатылған,  вискозды  штапельді  талшықпен 
жүннің қоспасынан жасалған жартылай жүнді иірімжіп. 
Костюмдік  шұбар-ала  және  фасонды  маталардың  топшасы  триконың 
әртүрлі  артикулдарын,  костюмдік  маталарды  біріктіреді,  олар  осы  мата 
түрінің белгілерімен сипатталады. Маталар ала шүбарлы болып, не болмаса 
жолақты  және  торлы  суретті  ірі  өрнекті  өріммен  және  көп  түстік  гаммалы 
тегісбояумен  өндіріледі.  Осы  маталардың  ассортименті  250  аса 
артикулдармен саналады, негізгі массасы ви- скозалы штапельді талшықтен 
жүннің  қоспасынан,  кейбірі  штапельді  лавсан  мен  вискозалы  штапельді 
талшықпен  жүннің  үшкомпонентті  қоспасынан  өндіріледі.  Осындай 
маталардағы  жүннің  мөлшері  15-  70  %  шамасында  ауытқиды.  Олардың 
кейбірі  қүрылымында  мақталы  және  вискозалы  жібекпен  ширатылған 
иірімжіп,  вискозалы  штапельді  талшықтан  жасалған  иірімжіпті  болып 
келеді. 1 м
2
  матаның  салмағы  231-350  г,  ені  -  142  және  150  см.  Ассортимент 
триконың  әртүрлі  ар-  тикулдарымен  Аргон,  Севан,  Наири,  Альфа,  Неон, 
Бежицк, Новинка көрсетілген. 
Пальтолықматалардың  топшасы  габардиндер  мен  плащтық  мата- 
лардан қүралған. Габардиндер негізі жүн иірімжібін, ал арқауы - мақта 
179 

иірімжібінен  түрады,  ал  кейбірі  -  штапельді  капронды  болады.  Осы 
матадағы  жүн  талшығының  мөлшері  37-90  %  қүрайды.  1  м
2
  матаның 
салмағы 200-451 г, ені - 100-160 см. 
Жұқашұғалы таза жүн маталарының тобы білікшеге оралған және жүқа 
шүғалы иірімжіптен өндірілген мата ассортиментін біріктіреді. Бүл маталар 
түкті  немесе  киізтүрді  беттікті,  жүмсақ,  көбіне  борпылдақ,  қалың  болып 
келеді.  Әртүрлі  өріммен  және  тығыздық  материалдың  тағайындалуын 
анықтайтын,  маталардың  әртүрлі  қүрылымын  қамтамасыз  етеді.  Осы 
маталардың ассортименті олардың қүрылымының ерекшелігі болғандықтан 
барлық топшаларды сипатта- майды. 
Көйлектік маталардың топшасы жақсы сыртқы түрімен си- патталатын, 
көйлектік маталардың тек бір артикулынан түрады. Ол жүмсақ, аз салмақты 
және  жақсы  жылу  сақтағыш  қасиеті  бар,  борпылдақ  мата.  Ол  тегісбоялған 
болып шығарылады (боялған талшықтан жасалған). 
Костюмдік ала шұбар және фасонды маталар топшасы матаның бір түрі 
-  боялған  иірімжіптен  жасалған,  күнқағарлық  трикодан  түрады.  Триконың 
тағайындалуы атауына сәйкес. 
Шұғалық  топша  негізінен  мықты  білікшеге  оралған,  жаймалық  өрімді 
маталардан түрады. Нәтижесінде материалдың беттігі киізтүрде болады және 
ондағы  өрім  мүлдем  көрінбейді.  Бүл  үлкен  масса-  лы,  ауаны,  суды  мүлдем 
өткізбейтін,  өте  тығыз  материалдар.  1  м
2
  матаның  салмағы  360-760  г,  ені  - 
140-160  см.  Шүғаның  ассортименті  фуражкалық,  кительдік,  мундирлік, 
шинельдік  және  шалбарлық  шүғалармен  көрсетіледі.  Шүғадан  басқа 
ассортиментте  атластық  өріммен  өндірілген  және  тегіс  жылтыр  өң  жақ 
беттікпен сипатталатын, мундирлік касторлы болып келеді. 
Пальтолық маталардың топшасы жоғары сапалы таза жүнді пальтолық 
маталардың  әртүрлі  артикулдарымен  көрсетіледі.  Олардың  кейбірі  мықты 
білікшеге  оралған,  киізтүрді  беттікті,  кейде  көрінетін  тоқымалы  өрімді 
болады.  Бүл  маталар  шамалы  аз  массамен,  жоғары  кеуектілігімен, 
борпылдақтығымен  және  жоғары  жылусақтағыш  қасиетімен  сипатталады. 
Олардың 1 м
2
 матаның салмағы 442-580 г, ені 
-  150 см. 
Өңделуі  бойынша  мата  ассортименті  біртегіс  боялған,  меланжды  болуы 
мүмкін, маталар көп түсті гаммада боялады. 
Драптардың  топшасы  пальто  дайындауға  арналған,  ең  қалың,  тығыз 
және  кеуекті  маталар  ассортиментін  қүрайды.  Бүл  драптың  әртүрлі 
артикулдарының  көпшілігі  қосарланған  өріммен  өндіріледі  және  жоғары 
қалыңдықпен сипатталады. 
1  м
2
  драптың  салмағы  455-751  г,  ені  -  142  см.  Драптың  негізгі  массасы 
боялған  талшықтан  жасалады  және  әртүрлі  әсерге  боялудың  жоғары 
беріктігімен сипатталады. Көптеген драптар меланжды және 
180 

сирек  ала  шүбарлы  болып  шығарылады,  драптың  беті  таралған  және 
қырқылған түкті болады. 
Драптың ассортиментіне мақпал, ратин, кастор, Столичный, Мо- ренго, 
Осенний,  Северный  сияқты  драптар  жатады,  осы  жоғары  сапалы  драптар 
әйелдер  және  ерлер  пальтосын  дайындауда  қолданылады  және  жақсы 
жылусақтағыш қасиетімен және жоғары тозуға төзімділігімен сипатталады. 
Жұқа шұғалы жартылай жүн маталарының тобы олардың қүрылымына 
байланысты  әртүрлі  тағайындалған  едәуір  көп  мата  са-  нымен  көрсетіледі. 
Ассортиментке  осы  маталардың  белгілі  қасиетіне  әсер  етуші,  әртүрлі 
талшықтардан  қүралған  маталар  кіреді.  Осы  топтың  барлық  маталары 
міндетті түрде білікшеге (әлсіз немес күшті) орала- ды, нәтижесінде олардың 
беттігі түкті немесе киізтүрді болады. 
Маталардың  ассортименті  оның  тағайындалуын  анықтайтын,  мате- 
риал қүрылымына байланысты топшаларға бөлінеді. 
Көйлектік маталар топшасы қүрылымы бойынша жартылай жүнді жүқа 
шүғалы  маталардың  120-дан  аса  әртүрлі  артикулдары-  нан  қүралады. 
Олардың  көбі  вискозды  штапельді  талшықпен  және  штапельді  лавсанмен 
немесе капронмен  жүннің екі, үшкомпонентті  қоспаларымен өндіріледі. Бүл 
матада  жүн  талшығының  мөлшері  15-  73%  қүрауы  мүмкін.  Маталар 
жаймада  және  талшықта  тегісбоялған,  меланжды  болады.  Оларды  өңдеу 
үшін жаймалық, саржалық, крептік және үсақ өрнекті өрім қолданылады. 1 
м
2
  матаның  салмағы  194-  336  г,  ені  көбіне  140-160  см.  Ассортиментке 
көйлектік,  костюмдік-  көйлектік,  белдемшелік  және  жейделік  маталардың 
әртүрлі артикул- дары қатысады. 
Шевиоттардың  топшасы  мақталы  негізді  және  жүнді  негізлі  саржалық 
өрімді  маталардың  ассортиментін  біріктіреді.  Кейбір  мата-  лар  вискозды 
штапельді  талшықпен  жүннің  қоспасынан  өндіріледі.  Осы  топшаға 
штапельдік  капронмен  немесе  лавсанмен  және  виско-  залы  штапелді 
талшықпен  жүннің  қоспасынан  алынған,  костюмдік  крептер  және 
диагональдар  жатады.  Маталар  біртегіс  боялған  (олар  көбінесе  күңгірт 
түстермен боялған) болып өндіріледі. Матадағы  жүн талшығының мөлшері 
33-58%,  1  м
2
  матаның  салмағы  314-422  г,  ені  -  140-160  см.  Осы  топшадағы 
маталар сырт киімдерге, костюм- дерге, шалбарларға, пальтоға және мектеп 
формасын дайындау үшін қолданылады. 
Костюмдік жолақ және фасонды маталар топшасы костюмдік трико мен 
костюмдік маталардың (300 аса) әртүрлі артикулдарының үлкен мөлшерімен 
көрестіледі. Мата ассортименті қүрылымы, дай- ындалуы бойынша да үлкен 
әртүрлілікпен  сипатталады.  Маталардың  негізгі  массасы  вискоздық 
штапельді талшықпен жүннің қоспасынан немесе тағы үшінші компонент  - 
штапельді  капронды  немесе  лав-  санды  қосу  арқылы  өндіріледі.  Көптеген 
маталардың қүрылымы 
181 

вискоздық  жібекпен  ширатылған  жартылай  жүн  иірімжібінен  немесе 
штапельді иірімжіптен тұрады. Бұл матадағы  жүннің құрамы 14-64 %,  1 м
2
 
салмағы 250-650 г, ені - 140-150 см. 
Маталар біртегіс боялған, меланжды болып шығарылады. Ассорти- мент 
триконың  әртүрлі  артикулынан  -  Брянское,  Весеннее,  костюмдік, 

жүктеу/скачать 6,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: