Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен
Кҥрделі сенсорлық кемістігі бар балалардың
жүктеу/скачать 1,6 Mb. Pdf көрінісі
|
tebenova-arnaiy-psih
|
9.8 Кҥрделі сенсорлық кемістігі бар балалардың тҥйсігі мен қабылдауы Тері арқылы тҥйсіну мен қимыл-қозғалыстық ес, бҧл балалардың қоршаған ортаны танудағы ерекше мҥмкіндігі болып табылады. И. А. Соколянский соқыр-саңырау балалардың, тіпті бӛтен бӛлмедегі терезелер мен есіктерді қалай жылдам ажырататынын суреттейді. Демек, олар таныс емес бӛлмелерде, есік пен терезенің орнын, терімен сезінудің кӛмегімен, ауа толқыны мен температура арқылы айналаны бағдарлай алады. Ал сипап-сезу тактильді және кинестетикалық сезімдерден тҧрады. Ол адам денесінің ҧйымдасқан қимыл-қозғалысының кеңістіктік сызбасына енеді. Адамның қоршаған орта кеңістігін бағдарлау қабілеті, оның ӛз денесінің қимыл-қозғалысын сезінумен қалыптасады. Соқыр немесе нашар кӛретін бала ӛз денесінің барлық қимыл-қозғалысын, бастан-ақ кӛріп бақылай алмайды. Есту қабілетінің бҧзылуы, мҧндай баланы дыбыстың 197 кӛмегімен бағдар жасау мҥмкіндігінен айырады. Соқыр-саңырау баланың барлық жағынан, жеке ӛзінің қимыл-қозғалыс және сипап-сезу тәжірибесіне сҥйенуіне тура келеді. Сондықтан, бала неғҧрлым ерте жастан ӛздігінен қозғалуға ҥйренсе – аударылып жату, созылу, ҧстау, отыру, тҧру, еңбектеу т.б., соғҧрлым ол келешекте, кеңістікте еркін қозғала алады. Соқыр-саңырау баланың қимыл-қозғалысын ерте сәбилік шақтан дамыту ӛте маңызды. Тактильдік сезім, бҧл балалардың айналаны танудағы негізгі қабілеттерінің бірі, яғни затпен тікелей жанасу арқылы, оларды қабылдауға болады. Бҧл балалар заттың пішінімен, текстурасымен, салмағымен, температурасымен сипап-сезу арқылы танысады. Сол сияқты, адам затпен белгілі бір арақашықтықта таныса алады. Бірқатар авторлар, бҧл категорияға жататын балалардың, иіс сезу қабілеті, әсіресе, жақсы жетілгендігін атап ӛтеді. Тактильдік-вибрациялық сезімдердің кӛмегімен, адамдар мен заттардың қозғалысын, дыбыстарды, олардың қандай қашықтықта екендігін біле алады. Айналасында болып жатқан оқиғаларды, маңайындағы адамдарды ажыратады. Музыканы, қатты дыбыстарды табанымен сезінеді, адамдарды жҥрісінен таниды. Вибрациялық сезім, соқыр-саңырау балалардың сӛйлеу тілін қабылдауда және қалыптастыруда негіз болуы мҥмкін. Мысалы, Петербургтегі соқыр-саңыраулар мектептерінде, балаларды сӛйлеуді, қолды сӛйлеушінің тамағына қойып қабылдау жолын ҥйретеді. Әрі олардың ӛз сӛйлеу тілдерін де, осылайша бақылауына болады. Жоғарыда аталған, сау сақталған иіс сезу, дәм сезу, сипап- сезу, тактильдік-вибрациялық сезімталдық мҥмкіндіктерімен бірге, соқыр-саңырау балалар, қалдық есту және кӛру мҥмкіндіктерін барынша пайдалануы керек. Ерте жаста жҥргізілген аудиометрлік тексеру мен есту аппараттарын (екі қҧлаққа да) тағайындау, балалардың есту мҥмкіндігін айтарлықтай кеңейтеді және дамытады. Қазіргі заманғы медицина жетістіктері, кейбір соқыр-саңырау балаларға кохлеарлық имплантация кӛмегімен есту қабілетін қайтара алады. жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|