Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы 2011
жүктеу/скачать 4,22 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жүйеге келтірілмеген ақпарат
– бұл сипаттамалар бойынша толықтай немесе ішінара тәртіптелмеген болады. Бұл, әдетте ауық- ауық түрде түсетін ақпарат. Мысалы, төтенше оқиғалар жөніндегі ақпарат. Басқару үрдісінде, құжатталынған және құжатталынбаған ақпарат деп бөлінеді. Құжатталынған ақпарат – есептер, анықтамалар, мәжіліс хаттамалары, баяндау жазбалары, хаттар, қаулылар, жоспарлау, бұйрықтар, жөн сілтеулік нұсқаулар және т.б. түрінде болады. Құжатталынбаған ақпарат – бұл көбіне телефон арқылы, жеке әңгімелесуде, кеңесте, т.б. ауызша түрде берілген ақпарат. Бұл бөлу ақпаратты жүйеге келтірілген және жүйеге келтірілмеген түрлеріне бөлумен байланысты, бірақ онымен бірдей емес. Жүйеге келтірілген ақпараттың барлығы да құжатталынады, ал жүйеге келтірілмеген ақпарат ішінара құжатталынады. Белгілі бір басқару органына қатысы бойынша ақпарат сыртқы және ішкі болып бөлінеді, ал сыртқысы өз кезегінде кіретін (кіруші) және шығатын (шығушы) ақпаратқа бөлінеді. Ақпарат бағыты бойынша бір дәрежедегі органдарды байланыстырушы, ақпараттың көлденең толқындарына және әр түрлі дәрежеден органдарды байланыстырушы тік (жоғары көтерілуші және төмен түсуші) тасқындарына бөлінеді. Жоғары көтерілуші тасқындар – бұл бағынушы органдардан кіретін ақпарат пен жоғары ұйымдарға жіберілетіні – шығатын ақпарат. Төмен түсуші тасқындар – бұл жоғары органдардан түсетін кіру ақпараты мен бағынатын ұйымдарға жіберілетін шығу ақпараты. Басқару қызметінің қандай түрі ақпаратты құрайтынына байланысты оның бөлінуінің де маңызы бар. Осы белгі бойынша жоспарлау үрдісінде құрылатын жоспарлық ақпарат, мөлшерлеу негізінде – нормативтік, есеп алу негізінде – есептеу, бақылау және т.б. ақпараттарға бөлінеді. Өндірісті басқару үрдісінде пайдаланылатын ақпаратты оқып үйренген кезде, оны алу және жұмсау тұрғысынан қарағанда үш ірі топқа бөлуге болады. 256 Ғылыми-зерттеу үрдісінде әр түрлі техникалық қондырғылар конструкциясына және технологиялық үрдістерді ұйымдастыруға қолданылатын техникалық шешімдер нәтижесінде алынатын ақпарат. Мұндай ақпарат ғылыми және техникалық әдебиетте, патенттерде, жобалау – конструкторлық және технологиялық құжат жүргізуде кездеседі. Оны ғылыми- техникалық ақпарат деп атайды. Басқару үрдісінде тікелей алынатын ақпарат. Оған жоспарлар жобаларында және әр түрлі мерзімдерге бекітілген жоспарларда, материалдық ресурстарға берілген тапсырыстарда шаруашылық шарттарды, ресми жарлық беру құжаттарында және тағы басқаларда болатын жоспарлық, нормативтік және басқа ақпарат жатады. Мұны басқару ақпараты деп атауға болады. Өндіріс үрдісінде болып өткен фактілер мен оқиғалар, әлеуметтік- экономикалық және өндірістік-шаруашылық үрдістерінің шын мәніндегі жағдайы мен дамуы туралы ақпарат. Халық шаруашылығын басқару жүйесінде ол кері байланыс ақпаратының рөлін атқарады. Бұл ақпаратты есептеу - статистикалық ақпараты деп атайды. Басқарудың ақпараттық жағын білу басшыға ақпарат жүйесі дегеніміз не екенін және оны жасау үшін қандай мәселелерді шешу керектігін анықтауға көмектеседі. Ақпарат жүйелері дегеніміз – бұл деректерді жинау, өңдеу, сақтау және жеткізу мақсатында, олардың толық, дәл және дер кезінде болуын есепке ала отырып, басқару органдарының жеткілікті түрде өткізгіштік қабілетін; деректердің өтуі мен пайдалануының барлық буындарында оларды бір жақты түсіну; әр түрлі деректердің маңыздылығын дұрыс бағалауды; оларға қойылатын талаптарды анықтауды және басқарудың ұйымдық құрылымының барлық деңгейіндегі басшылар үшін оларды тиісті іріктеуді қамтамасыз ететін құралдар мен әдістердің жиынтығы. Ақпараттың болуы ғана әлі қанағаттандырарлық ақпарат жүйесін алу болып есептемейді. Белгілі бір күйдегі ақпарат жүйесі кез келген басқару органында бар. Бірақ, егер басшы оның күйін бағалап, жүйені жетілдіру үшін шаралар қолданғысы келсе, онда ол ақпарат жүйесінің жұмысында қателіктер жоқ па, әуелі соны тексеруі керек. Ол қателіктерді ең алдымен мына төмендегі белгілер көрсетеді: а) басқару міндеттерін негізделген түрде шешу үшін қажетті ақпараттың жеткіліксіздігі, алынатын деректердің анық еместігі 257 немесе олардың кешігіп түсуі; б) басқару қателіктерін қанағаттандыруға тиісті деректердің шамадан тыс көптігі, олармен басқару жүйелерінің жолдарын басқару органдарының өткізгіштік қабілетінің артық көлемдерде асыра толтыру, деректердің құндылығына қарай жеткілікті түрде таңдап алынбауы. Біз жоғарыда атап өткендегідей деректер пайдалы ақпарат болуы үшін үш қабатты сүзгіштен өтіп, табиғи, семантикалық және прагматикалық шуылдан арылуы тиіс. Ақпарат жүйесінің басты міндеті басқарудың байланыстық (коммуникациялық) тармағының барлық бөлімдеріндегі барлық түрдегі шуыл дәрежесін кең күйге жеткізу болып табылады. Сондықтан, бұл жүйелер құрамында шуылдарды жоюды қамтамасыз ететін құралдар жасалуы тиіс. Бұл біріншіден, басқару міндеттері мен олардың арасындағы байланысты зерттеп білу. Міндеттерге сәйкес, оларды шешу үшін шын мәніндегі керекті мәліметтерді таңдап алу қажет. Осы жұмыстың нәтижесі басқару жүйесіндегі ақпарат тасқындарының сызбасы немесе ақпараттық үлгі дейтін, сондай- ақ ақпарат тасқындарының бағытын, көлемін, уақытша режимін және басқа сипаттамаларын тәртіптеп отыратын ережелер мен нұсқаулардың жиынтығы болуы қажет. Екіншіден, басқару міндеттерін шешу кезінде ескерілетін барлық факторларға бірдей сандық сипаттама беретін көрсеткіштер жүйесін жасап шығару, өзара байланысты көрсеткіштердің салыстырмалылығын қамтамасыз ету, оларды алудың және дұрыстығын тексерудің әдістерін жасап шығару қажет. Көрсеткіштердің салыстырмалылығын қамтамасыз ету үшін, барлық бөлімшелер үшін бірыңғай, өзара байланысты жіктемелер мен мен атау тізімдер жасауға тиісті. Үшіншіден, деректерді жинау, өңдеу, сақтау және жеткізу технологиясын жасау, бұл үрдістерді қажетті техникалық құралдармен жарақтандыру, қызметкер кадрларын іріктеу және оларды үйрету, деректердің шығу көзінен бастап пайдаланушыларға дейінгі жүретін технологиялық үрдістің барлық сатысына бұл қызметкерлердің араларында міндеттерді тиімді түрде бөліп беру керек. Сонымен, шектеле келіп біз ақпарат жүйесін жасап шығару кезінде не істелуге тиіс екенін оқып білдік. 258 Енді мұны қалай істеу керек деген сұрақ туады. Бұл сұраққа жауап беру – ақпарат жүйесін жетілдіруде қандай қағидаларды басшылыққа алу керектігін, жұмыстардың бір ізділігі қандай болуы тиіс, және олар қандай әдістермен орындалуы керек екендігін айту деген сөз. Ақпарат жүйесін жасаудағы бірінші қағида – жүктеу/скачать 4,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|