Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология(Таным мәселелері) Әлеуметтік философия
жүктеу/скачать 5,05 Mb.
|
философия Серик Мырзалы
150235, КУЕПВВПКВПКПВККВПКПКПКВВК, КУЕПВВПКВПКПВККВПКПКПКВВК, 2 сынып КТЖ, №1. Дәріс. Антенат.аур.Гипотрофия, №1. Дәріс. Антенат.аур.Гипотрофия, Задание по теме №3, 5 - практикалық сабақ АгрАгрономия негіздері инженерия, 5 - практикалық сабақ АгрАгрономия негіздері инженерия, 6-Тақырып практика каз, аргын, Занятия №4 вопросы, МВР реферат, 3 лабораториялық жұмыс, лабка3
- Бұл бет үшін навигация:
- «Парыз, сен сәулетті, ұлы сөзсің!»
| Моральдық мәселелер
Енді И.Канттың теориялық зердесінен өтіп, оның практикалық философиясына көшуге уақыт келді. «Практикалық зерде» Деп ол моральдық салаға әртүрлі принциптер мен нормалар беретін зерденің кабілетін айтады. И.Канттың ойынша, «Еріктіктің негізінде болуы мүмкіннің бәрі практикалық зердеге жатады». И.Кант өзінің философиясында моральдық саланы ғылыми салаға қарағанда анағұрлым жоғары қояды, өйткені моральдық сала өз-өзіне жеткілікті, автономиялық ахуалда өмір сүреді. Мораль адамды дүниеде болып жатқан емес, болуға тиіс биіктіктерге итереді. Адамның әртүрлі сезімдерінен шығатын тілек, өзіме ғана болсын деген ойдан шығатын іс-қимыл, пайдалықты көздейтін әрекет -мұның бәрі де моральдық салада есепке алынбауы керек, өйткені оның бәрі де кунбе-күнгі күйкі өмірлік тәжірибеден пайда болады. Практикалық зерде априорлық жолмен өз-өзіне моральдық принциптерді ұсынады: біз өмірден емес, тек таза моральдық еріктен шығатын нормаларды біз басшылыққа алуымыз керек. Мұндай көзқарасты парыз этикасы деп айтуға әбден болады. Легальдық және моральдық іс-әрекеттер Адамды белгілі бір іс-әрекетке итеретін тәртіп ережесін И.Кант императив дейді. Оның екі түрі бар. Біріншісі - гипотетикалық императивтер. Олардың ережелері өмірде қалыптасатын нақтылы жағдайларға байланысты, ал соңғылар әрқашанда өзгерісте. Гипотетикалық императивтер, сондықтан адамның сыртқы, яғни гетерономдық жүріс-тұрысын ғана анықтайды, оның ішкі мотивтерін есепке алмайды. Мысалы, «егер сатып алушылардан айырылып қалғың келмесе, онда сауда-саттықта олармен адал бол», «егер өзіңе пайда болсын десең, онда басқаларға қызмет ет» т.с.с. Мұндай ережелерге сай жүріс-тұрыс, әрине, құпталады. Сонымен қатар олар орындалмаған жағдайдағы жазалау мүмкіндігі де адамға өз әсерін тигізбей қоймайды. Мұндай жүріс-тұрысқа И.Кант легальды, яғни заңға қарсы емес деген ат қояды. Императивтердің екінші түрі -ол категорикалық императивтер - оның ережелерінің түптамыры моральдық салаға кетеді. Оның талаптары үзілді-кесілді, қажетті түрде әрқашанда орындалуы керек. Оның талаптары өмірден алынған тәжірибеден емес, адамның трансценденттік табиғатынан шығады. Ол ешқандай «егер» деген сөзден басталатын тәртіп тәжірибесін мойындамайды. Сонымен қатар гипотетикалық императивтер моральдық ережелерге қарағанда төмен болғанымен, соңғыларға қарсы емес. Мысалы, егер суға батып бара жатқан адамды құтқарған кісі сол үшін сый алу мақсатымен суға түссе, онда оның іс-әрекеті легальды. Ал ондай есеп болмай, тек кана парыздың негізінде, өз өмірін ойламай, басқа адамды судан шығарамын, өлімнен құтқарамын деген оймен суға тап берген адамның іс-әрекеті -- моральды. Сонымен легальдық пен моральдыктың шекарасы адамның ішкі сана-сезімі арқылы өтеді екен. Енді сол И.Канттың моральдық салада жасаған категорикалык императивін талдайық. Ол былайша берілген: «әрқашанда жүріс-тұрысыңның ережесі бүкіл адамзаттың талабына сай келсін», яғни сенің орныңда сол жағдайда басқа адам болса, ол да солай істер еді. Категорикалық императивтің талаптарын орындау жолында адам ешкандай пайдақорлықты іздемеуі керек. Тек басшылыкка баска адамдар алдындағы парызымызды алуымыз кажет. Категорикалық императивтің екінші ережесі «әркашанда адамзатқа, - ол өзің, иә болмаса басқа адам болса да, - ешқашанда құрал ретінде қарама, әрқашанда оны мақсат тұт». Адам - бұл дүниедегі ең биік кұндылык, оны басқа еш нәрсемен салыстыруға болмайды. Бұл ұлы гуманистік принцип қайсыбір діндегі адамды төмендететін қағидаларға карсы бағытталған. Оны И.Канттың моральдық философиясының күшті жақтарына жатқызуға болады. Ал енді И.Канттың моральдык философиясының әлсіз жақтарына келер болсак - ол парыз бен бақытты бір-біріне қарсы қою. Егер мен басқа адамға жақсылыкты оны сүюдің, жаксы көрудің негізінде жасасам, онда ол іс-әрекет өзінің моральдық жағын жояды. Моральдық жолда адам тек кана парызды басшылыққа алуы кажет. И.Канттың ойынша, тек кана «Парызды орындадым» деген ой ғана адамды өзін бақыттымын деген сезімге әкеледі. «Парыз, сен сәулетті, ұлы сөзсің!» - деп қорытады И.Кант. Әрине, адамдардың карым-катынасында, олардың ішкі ойлары мен сезімдері үлкен орын алады және адамдар оны аса бағалайды. Бірак нақтылы жасалған іс-әрекетті де естен шығармаған жөн. Нақтылы күнбе-күнгі өмірде біз біреуді сүйеміз, екіншіні жек көреміз, үшіншіні сыйлаймыз т.с.с. Адамның сезім тебіренісінсіз ешқандай қарым-катынас жок, олай болса мораль саласынан адамның сана-сезімін алып тастау тек қана абстрактылык теорияда ғана болса керек. жүктеу/скачать 5,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|