ПАРАЛЛЕЛЬ ҚОЗАТЫН ҚОЗҒАЛТҚЫШ

277
(9.12)
(9.13)
Естественная механическая характеристика 
– 
табиғи механикалық сипаттама; 
Искусственная механическая характеристика 
– 
жасанды механикалық сипаттама
9.34-
сурет
9.33-
сурет
Зәкір тізбегіндегі реостаттың 
R
п 
кедергісін 
ескеретін болсақ, (9.10) және (9.11) теңдеулері
мынадай болады:
(9.13) теңдеуі қозғалтқыштың 
жасанды 
механикалық сипаттамасын
, ал 
R
п
= 0 
кезінде 
табиғи механикалық сипаттамасын
анықтайды
 
(9.34-
сурет
). 
Қозғалтқыштың табиғи механикалық сипаттамасы «қатаң» болып 
табылады, себебі оның білігіндегі жүктеме 
0 < 
М
ай
< 
М
ай
.
ном
аралығында өзгерген кезде айналу жиілігін 3
-8%-
дан артық 
өзгертпейді (неғұрлым аз болса, қозғалтқыштың номиналды қуаты 
соғұрлым жоғары болады).
Зәкір тогы нөлге тең болған жағдайда, яғни оның білігінде тежеу 
моменті болмаған кезде, (9.12) теңдеуі қозғалтқыштың бос жүрісінің 
n
б 
 
айналу жиілігін анықтайды. Қозғалтқыштың айналмалы 
бөліктеріндегі үйкеліс ылғи да шығындардың біраз тежеу моментін 
тудырады. Оны 
идеалды бос жүріс
жағдайын іске асыру үшін 
көмекші қозғалтқыштың айналу моментімен жеңу қажет.

278
Ф, Л, 4
Ф„
9.35-
сурет
(9.13) теңдеуден 
U 
қуаттау кернеуі тұрақты болған кезде параллель 
қозатын қозғалтқыштың айналу жиілігін реттеу зәкір тізбегіндегі 
R
п 
реостат кедергісін (реостатты реттеу) және басты полюстердің магнит 
ағынын (полюсті реттеу), яғни қозу тізбегіндегі 
R
р 
реостат кедергісін 
өзгерте отырып, қозу орамасындағы ток пен МҚК
-
ті өзгерту арқылы 
мүмкін болады.
Қозғалтқыш білігіндегі тежеу моменті тұрақты болған кезде 
айналу жиілігін 
реостатты реттеу
9.34-
суретте келтірілген 
механикалық сипаттамаларды көрсетеді. Айналу жиілігін бұлай 
реттеу 
R
п
І
з
2 
шығындардың жоғары қуатына байланысты үнемсіз 
болып табылады және қуаты аз қозғалтқыштарда ғана қолданылады.
Айналу жиілігін 
полюсті реттеу
біраз үнемдірек. 
Қозу тогының 
мәні зәкір тогының мәнінен 2
-3% 
аспайды. Сондықтан қозу тізбегінде 
R
п
І
қ
2 
шығындардың қосымша қуаты аз болады. 
Полюсті реттеудің екі жағдайдағы ерекшеліктерін қарастырайық: 
тежеу моменті тұрақты болған кезде
М
теж
= 
М
ай
= const 
және 
қозғалтқыш білігіндегі қуат тұрақты болған кезде 
Р
н
= 
М
ай
Ω
ай
= const. 
Бірінші жағдайда басты полюстердің магнит ағынының азаюы 
(ұлғаюы) айналу жиілігінің (9.13) (9.35
-
сурет), қозғалтқыш білігіндегі 
Р
н
= 
М
ай
Ω
ай
қуаттың және 
І
з
зәкір тогының (9.6а) ұлғаюымен 
(азаюымен) қатар жүреді. 
Шын мәнінде, 
R
p 
реостат кедергісі ұлғайған (азайған) кезде қозу 
орамасының тогы мен МҚК
-
і, басты 
полюстердің Ф
магнит ағыны және 
зәкір орамасында индукцияланатын 
Е
з 
ЭҚК азаяды (ұлғаяды). 
Е
з 
ЭҚК
-
ң 
азаюы (ұлғаюы) 
І
з
= (U -
Е
з
)/
R
з
зәкір тогының, айналу моментінің 
және айналу жиілігінің ұлғаюына 
(азаюына) әкеледі. Нәтижесінде
М
ай
= 
М
теж 
моменттерінің тепе
-
теңдігі 
n 
айналу жиілігі мен 
І
з
зәкір тогының 
ұлғайған 
(азайған 
мәндерінде) 
қалпына келеді. Зәкір тогы айналу 
жиілігін осылай реттеген кезде және 
қозғалтқыш білігінде номиналдыға 
жақын жүктеме болған кезде, оның 
номиналды 
мәнінен 
асып, 
қылшақтардың асында ұшқындану 
тудыруы 
және 
коллекторды 
зақымдауы мүмкін. 

279
9.36-
сурет
Екінші жағдайда қозғалтқыш білігіндегі тұрақты қуат (9.5) және 
(9.6б) теңдеулерін ескергенде мынаған тең болады: 
Р
н
=
М
ай
Ω
ай
= с
м
Ф/
я
2
n
п
/60 = 
к
1
ФІ
з
п
= 
к
2
Е
я
І
з
 =
const, 
мұнда зәкір тізбегінің 
R
з
кедергісі төмен болғанда 
Е
з 
ЭҚК
 = U - R
з
 
І
з
 = 
= U
= const, 
сәйкесінше зәкір тогы 
І
з
 
= const. 
Сондықтан параллель 
қозатын қозғалтқыштың айналу жиілігін полюсті реттеу біліктегі 
тұрақты қуат жағдайында, тұрақты тежеу моментіне қарағанда, 
тиімдірек болады. Алайда бұл жағдайда да айналу жиілігінің біршама 
ұлғаюы коллекторда коммутация жағдайларының нашарлауына әкелуі 
мүмкін. Параллель қозатын қозғалтқыштың айналу жиілігін реттеу 
диапазоны 
– 
2 :1 дейін. 
Параллель қозатын қозғалтқыштың қозу орамасында орамдар саны 
көп және индуктивтілігі жоғары. Сондықтан қозғалтқышты электр 
энергиясы көзінен ажыратқан кезде ол ажыратқыш контактілерінің 
арасында доға разрядтың түзілуіне жол бермеу үшін зәкір тізбегінде 
тұйық күйінде қалады. 
Тәуелсіз қозатын қозғалтқышта (9.36
-
сурет, 
а
) басты полюстердің 
магнит ағыны Ф = 
const 
тұрақты болған кезде (9.36
-
сурет 
б
) зәкір 
тізбегі шықпаларының арасындағы 
U
з 
кернеуін өзгерту арқылы (9.11) 
айналу жиілігін үнемді реттеуге болады. 

280

жүктеу/скачать 21,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: