Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

111
КӘСІБИ ТҰРҒЫ
-
ДА МАҢЫЗДЫ 
ДЕНЕ (ҚИМЫЛ) 
ҚАБІЛЕТ
-
ТЕРІ. ОЛАРДЫ 
ЖЕТІЛДІРУДІҢ 
ҚҰРАЛДАРЫ 
МЕН ӘДІСТЕРІ.
6 кесте.
 
Ж
ү
зу бойынша жатты
ғ
улар
Шұғылдану нөмірі
Ж
ағаға және жаға 
бойына сырғана
у, 
рет
Қо
лдағы т
ақт
аймен 
жүз
у, м
Аяқт
ағы 
тақт
аймен 
жүз
у, м
Еркін жүз
у, м
Сөрелер
дің с
аны
1
3 —
4
2x10
—
—
—
2
5—
6
3x10
—
—
—
3
5 —
6
4x10
—
—
—
4
6 —
7
2x10
2х 10
2x10
—
5
5 —
6
3x10
2х 10
3x10
2 — 3 с
удан
6
4 —
5
3x10
Зх 10
4x10
4 — 5 с
удан
7
4 —
5
2x15
2х 15
2x20
2 — 3 ерне
уінен
8
3 —
4
2x15
2x15
3x25
2 — 3 ерне
уінен
9
3 —
4
2x15
2х 15
3x25
2 — 3 ерне
уінен
10
2 —
3
2x20
2x20
1x50
2 — 3 тіре
уден
11
—
1x25
1x25
2x50
3 — 4 тіре
уден
12
—
1x25
1x25
1x100
3 — 4 тіре
уден

112
КӘСІБИ ТҰРҒЫ
-
ДА МАҢЫЗДЫ 
ДЕНЕ (ҚИМЫЛ) 
ҚАБІЛЕТ
-
ТЕРІ. ОЛАРДЫ 
ЖЕТІЛДІРУДІҢ 
ҚҰРАЛДАРЫ 
МЕН ӘДІСТЕРІ.
№
Ша
пшаң 
жүріс, м
Ке
зек
те
сіп жүгір
у 
неме
с жүріс, м
Лақтыр
у 
және итер
у, 
ре
Ке
зек
те
сіп жүгіріс 
неме
с жүріс, м
С
екір
у
Жылдамдыққа жүгір
у
Бірқа
лыпты жүгіріс, 
м
Әйелдер
Ер
лер
1
300 — 400
(100 + 400) х 4
4 — 5
(100 + 400) х 2
Орыннан 4- рет
—
200
400
2
300 — 400
—
—
—
—
30 м-г
е 2-3 рет
—
400
3
300 — 400
(200 + 100)х 3
6 — 8
(200 + 100)х 3
Орыннан 4 — 5 рет
—
200
400
4
300 — 400
—
—
—
—
30 м-г
е 4- 5 рет
—
—
5
300 — 400
(300 + 100)х 2
8 — 10
(300 + 100)х 2
Екпінмен 4 — 5 рет
—
300
600
6
300 — 400
—
—
—
—
60 м-г
е 2 рет
—
—
7
300 — 400
(200 + 100)х 4
10—12
(300 + 100)х 2
екпінмен  5 — 6 рет
—
—
—
8
300 — 400
(300 + 100)х 4
10—12
(300 + 100)х 2
—
60 м-г
е 2рет
400
800
6 к
есте. 
Ж
еңіл а
тлетик
адан жа
ттығу

113
КӘСІБИ ТҰРҒЫ
-
ДА МАҢЫЗДЫ 
ДЕНЕ (ҚИМЫЛ) 
ҚАБІЛЕТ
-
ТЕРІ. ОЛАРДЫ 
ЖЕТІЛДІРУДІҢ 
ҚҰРАЛДАРЫ 
МЕН ӘДІСТЕРІ.
9
300 — 400
—
12 — 14
Үштік 2-3 рет
—
—
10
300 — 400
—
—
—
—
30 м-г
е 2-3 
рет
, 60 м-г
е 
1 рет
—
—
11
300 — 400
—
—
—
Үштік 4-5 рет
—
500
1000
12
300 — 400
—
—
—
—
 60 м-г
е 2 рет
—
—
13
300 — 400
—
18 — 20
—
көп
—
600
1200
14
300 — 400
(300 + 100)х 4
—
—
—
30 м-г
е 2 рет
—
—
15
300 — 400
(100 + 100)х 4
18 — 20
—
екпінмен 6 — 
8 рет
—
600
1200
16
300 — 400
—
Бағамда
у
—
—
—
500
100
17
300 — 400
—
—
—
Бағамда
у
Бағамда
у
—
—
18
300 — 400
—
—
—
—
—
Бағамда
у
Бағамда
у
Ескерту.
 Ба
ғ
анда
ғ
ы 
бірінші 
сандар 
3 
ж
ә
не 
5 
ж
ү
гірісті
ң
 
қ
ашы
қ
ты
ғ
ын, 
ал 
екінші 
– 
ж
ү
рісті
ң
 
қ
ашы
қ
ты
ғ
ын 
білдіреді. 
К
ө
бейту белгісінен кейінгі сан ж
ү
ріс пен ж
ү
гірісті
ң
 
қ
анша рет екенін к
ө
рсетеді.

8 кесте
.
 Жасөспірімдерге арналған 2 ай шаңғымен жаттығу
9 кесте. 
Қыздарға арналған 2 ай шаңғымен жаттығу 
Шұғылдану 
нөмірі
Ауысу уақыты, мин
Баяу
Жылдам
Баяу
Жылдам
Баяу
i
60
—
—
—
—
2
70
—
—
—
—
3
80
—
—
—
—
4
90
—
—
—
—
5
45
5
10
5
15
6
45
5
10
7
18
7
45
5
10
10
20
8
40
10
10
10
20
9
30
15
10
10
20
10
25
15
10
15
20
11
20
20
10
10
20
12
15
25
10
10
20
13
Алғашқы сайыс 5 км-ге дейін
Шұғылдану 
нөмірі
Ауысу уақыты, мин
Баяу
Жылдам
Баяу
Жылдам
Баяу
1
45
—
—
—
—
2
60
—
—
—
—
3
70
—
—
—
—
4
90
—
—
—
—
5
15
5
10
5
25
6
20
5
10
5
20
7
15
7
10
7
20
8
20
7
20
7
15
9
20
10
15
10
20
10
15
10
10
10
25
11
17
13
15
13
25
12
15
15
15
15
20
13
Алғашқы сайыс 3 км-ге дейін

115
КӘСІБИ ТҰРҒЫ
-
ДА МАҢЫЗДЫ 
ДЕНЕ (ҚИМЫЛ) 
ҚАБІЛЕТ
-
ТЕРІ. ОЛАРДЫ 
ЖЕТІЛДІРУДІҢ 
ҚҰРАЛДАРЫ 
МЕН ӘДІСТЕРІ.
1.  Өзін-өзі  жетілдірудегі  аэробтық  төзімділіктің  негізгі 
құралдарын мен әдістерін атап шығыңыз.
2.  Ағзада анаэробты мүмкіндіктерін жетілдірудің факторла
-
рын атаңыз. 
3.  Циркулярлық оқыту әдісін сипаттаңыз.
4.  Күшті дамытудың негізгі құралдары мен әдістері туралы 
айтып беріңіз.
5.  Спорттық  гимнастикада  суретті  түзетудің  қандай  әді
-
стерін қолдануға болады?
6.  Жылдамдық дегеніміз не? Оның сипаттамалары қандай? 
Жылдамдықтың негізгі нысандарын және оны оқытудың 
негізгі әдістерін көрсетіңіз.
7.  Икемділікті дамыту үшін қандай жаттығулар бар (буын
-
дардағы бенсенділік)?
8.  Ептіліктің негізгі ерекшеліктерін атаңыз? Сіз оны дамы
-
тудың тәсілдері мен әдістерін білесіз бе?
ӨЗІН-ӨЗІ ТЕКСЕРУГЕ АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР

116
Осы тарауды оқығаннан кейін, сіз білетін боласыз:
■
  дене тәрбиесінің кәсіпқой маманның жеке қасиеттеріне қалай 
әсер ететінін;
■
  өндірістік зейіннің сапасы неге тәуелді екенін;
■
  ерікті зейінді жетілдіру үшін дене тәрбиесінің қандай 
       әдістерін пайдалану керектігін.
ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ КЕЗІНДЕ 
КӘСІПҚОЙ МАМАННЫҢ ЖЕКЕ
ҚАСИЕТТЕРІН ДАМЫТУ
4   
Бөлім
          Білім  беру  саласында  қалыптасқан  негізгі  үрдістердің 
бірі - тәрбиенің әлеуметтік бағытқа қарай күшеюі, соның ішін
-
де  физикалық  тұрғыда,  кәсіби  мағыналы  және  мәдени  құн
-
дылықтарға жеке бағытталған, өздігінен дамуға және шығар
-
машылыққа қабілетті адамдар. Ол тек кәсіби білімді, ептілікті, 
дағдыларды беруден ғана емес, сондай-ақ еңбек тәжірибесінде 
өте маңызды орын алатын және үлкен назарға лайықты бола
-
тын тұлғарарлық қатынастан, өзара әрекеттесуден және байла
-
ныс жасаудан тұрады. 
Кәсіпқойлық  адамның  сапалы  интеграциясы  ретінде  оның 
әлеуметтік-мәдени және психологиялық қасиеттерін және жеке 
тұлға  ерекшелігінің  жоғарғы  деңгейін  болжайды.  Сондықтан 
ПШО  мекемелеріндегі  дене  тәрбиесінің  негізгі    мақсаттары 

117
жеке  қасиеттерді  дамытуға  бағытталған,  қазіргі  жағдайда  әле
-
уметтік  және  кәсіби  тұрғыдан  қажетті,  мұқият  дамуы  үшін 
қозғалтқыш белсенділігінің жеткілікті құралдары мен әдістерін 
таңдау керек.
Дене  жаттығулары  оң  эмоцияларды  тудыруы,  ал  олардың 
нәтижесі - болашақ маманның мінез-құлқының ерекшеліктерін 
қалыптастыруға жәрдемдесуі керек.
Мәселен, кедергілерден өту, өз әлсіздіктерін жеңу еңбекқор
-
лықты,  батылдықты,  қайсарлықты,  табандылықты  дамытуға 
ықпал етеді, яғни кәсіби жеке тұлғаның негізі болатын ең маңы
-
зды қасиеттерін дамытады.
Іш  жүзінде  қимыл  белсенділігінің  барлық  түрлері,  соның 
ішінде спорт және қимыл-қозғалыс ойындары(41-сурет), жекпе-
жек  төзімділік, көмекке дайындық, ынтымақтастыққа қабілет
-
тілік және қақтығыс жағдайларында өзін ұстай білу сияқты әле
-
уметтік қасиеттерді игеру үшін қолайлы.
Мақсатты  қимыл  белсенділігі  қоғамдағы  агрессия  деңгейін 
төмендетуге ықпал етеді, сондай-ақ әлеуметтік бірлесу қызметін 
орындайды  (қоғамның  түрлі  топтарын,  ұрпақтары,  мәдениет
-
терінің өкілдерін біріктіруОсылайша, ОКББ мекемелерінде дене 
шынықтыруды  оқыту  адамдармен  өзара  іс-қимыл  тәжірибесін 
алу үшін нақты мүмкіндік беру арқылы ұйымдастырылуы керек.
Әлеуметтік және кәсіптік маңызды қасиеттерді дамыту үшін 
психофизиологиялық  зерттеулердің  нәтижелеріне  негізделген 
Спорт және іс-қимыл 
ойындары адамдар 
арасында дұрыс 
қарым-қатынас орна
-
туға көмектеседі
41
ДЕНЕ ТӘРБИ
-
ЕСІ КЕЗІНДЕ 
КӘСІПҚОЙ МА
-
МАННЫҢ ЖЕКЕ 
ҚАСИЕТТЕРІН 
ДАМЫТУ

118
дене  тәрбиесінің  құралдары  мен  әдістері  қолданылады:  ауто
-
тренинг; релаксация жаттығулары; тырысу мен босаңсуды ал
-
мастыра  отырып  жасалынатын  дәлділік  жаттығулары;  сабыр
-
лылықты арттыратын жаттығулар.
Ұжымдық  спорт  ойындардың  көмегімен  басқа  адамдар
-
мен қарым-қатынасты дұрыс қалыптастыру, өз позицияларын 
қорғау, өз қателіктерін мойындау дағдыларын тәрбиеленеді.
Әлеуметтік-мәдени  білім  беру  рөлдерді,  яғни  төреші  қыз
-
метін; сот алқасының мүшесі мен төрағасын, спорт төрешісін; 
жаттықтырушыны;  ұйымдастырушыны  және  т.б.  алмастыра
-
ды. Бұл өзіңізді басқа адамның орнына қоюға мүмкіндік береді 
және осылайша жеке тұлғааралық қатынастарды жақсартады. 
Әлеуметтік  білім  беру  адамгершілік  қағидатына  негізделген 
қоғамдағы қарым-қатынас нысандарын дамытуға көмектеседі.
Ойындық мінез-құлқы ережелермен нақты анықталғанын есте сақтаған жөн. Олар
-
ды зерттеу және дене жаттығулары кезінде сақтау адам арасындағы қарым-қатынас 
тәжірибесін дамытуға, қоғамдағы мінез-құлық ережесін меңгеруге ықпал етеді.
Жекпе-жек  және  спорт  ойындарында  өндірісте  және  күн
-
делікті  өмірде  кездесетін  күрделі  жағдайларын  модельдеуге 
болады.
Мәселені дұрыс, бірақ уақытында шеше алмау қателік туды
-
руы мүмкін. Осыған байланысты жедел ойлау қабілетін   жақ
-
сарту қажеттілігі бірінші кезекте тұр.
Орныққан  жағдайға  барабар  жауап  беру  қабілетін  талап 
ететін іс-әрекеттерге тән антиципациялық реакцияларды жақ
-
сарту да кәсіби тұрғыда маңызды болып саналады.
Алдын ала болжау қызметін қамтитын қозғалыстың уақыт
-
ша  параметрлерін  реттейтін  қызметтердің  дамуы  көбінесе 
жекпе-жектің,  спорттың  және  сыртқы  ойындардың  мақсатты 
келісімдері,  гимнастиканың  әр  түрлі  түрлерімен  қамтамасыз 
етіледі
Дене  шынықтыру  сабақтарында  қозғалыстарды  орындау
-
дың, саралаудың (уақыт, кеңістік, бұлшықеттердің күштері) ар
-
найы әдістерін меңгеру жадты дағдыландыруға, нейроэмоцио
-
налды саланы күшейтуге ықпал етеді.
ДЕНЕ ТӘРБИ
-
ЕСІ КЕЗІНДЕ 
КӘСІПҚОЙ МА
-
МАННЫҢ ЖЕКЕ 
ҚАСИЕТТЕРІН 
ДАМЫТУ

119
Идеомоторлық  және  ақпараттық  оқыту  әдістерінің  ерекше 
маңызы бар.
Назар аударусыз ешқандай әрекет мүмкін емес. Зейіні дамыған 
адам кез-келген қызметте (оқу, әлеуметтік жұмыс, еңбек) көрініс 
табатын, жоғары белсенділігі мен тиімділігімен ерекшеленеді. 
Спорттың психофизиологиясында құрастырылған ерікті зейінді 
жоғарылатудың  арнайы  құралдары  мен  әдістерін  қолданудың 
себебі осыдан туындайды.
Ерікті  зейіннің  сапасы  әртүрлі  қасиеттердің  көрінісі  мен 
күйіне байланысты:
■ 
тұрақтылық;
■
  қарқындылық;
■
  шоғырлану;
■
  аудару;
■
  көлемі;
■ 
үлестіру;
■ 
ауытқу.
Осы  қасиеттерді  дамытуға  көмектесетін  дене  шынықтыру 
мен спорт құралдарын дұрыс таңдау үшін олардың мәнін және 
рөлін білу қажет.
Ұзақ уақыт бойы ерікті зейіннің жоғары өнімділігін сақтау 
қабілеті,  зерттелетін  материалдың  мәнін  айқын  және  нақты 
баяндауға  негізінен 

жүктеу/скачать 34,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: