Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

157 
басталатын жері: 
corpus Th
XII
-L
I

 
-
Мықын бұлшықеті, 
m
. 
iliacus:
-
басталатын жері:
 fоssa iliaca 
-
бекитін жері: m. iliopsoas
- trochanter minor ossis femoris; 
m. psoas minor
- 
eminentіа iliopubica 
-
қызметі: санды бүгіп, сыртқа айналдырады; сан қозғалыссыз тұрғанда – омыртқа 
бағанасының бел бөлігін бүгеді.
Алмұрттәрізді бұлшықет, 
т. piriformis: 
-
 
басталатын жері
: 
facіes
 
anterior ossis sacri 
-
бекитін жері: 
trochanter major femoris
-
қызметі: санды сыртқа айналдырады.
 
Ішкі жапқыш бұлшықет, 
т. obturatorius internus:
- басталатын жері: 
membrane
 
obiuratoria 
мен
for.obturatоrіum
жиегінің ішкі беті
:
- бекитін 
жері: 
linia
trochanterica 
- 
қызметі: санды сыртқа айналдыру. 
ІІ. Жамбастың сыртқы топ бұлшықеттері
Үлкен бөксе бұлшықеті, 
т. gluteus maximus
:
- басталатын жері: 
linea glutea posterior-
дың артындағы алаң
: facies dorsalis ossis 
sacri et coccygis; lig. sacrotuberale et fascia thoracolumbalis;

158 
бекитін жері: 
tuberositas glutea ossis femoris; 
жартылай
tractus iliotibialis-
ке 
жалғасады
:
- қызметі: санды жазу; санды сыртқа айналдыру; санды әкету. 
Ортаңғы бөксе бұлшықеті,
т. gluteus medius:
-
басталатын жері: 
linea gluteа anterior et linea glutea posterior
арасындағы алаң: 
-
бекитін жері: 
trochanter major; 
-
қызметі: санды әкету; санды ішке айналдыру (алдыңғы шоғырлары); санды сыртқа 
айналдыру (артқы шоғырлары). 
Кіші бөксе бұлшықеті,
т. gluteus minimus:
-
басталатын жері: 
linea glutea anterior et linea glutea inferior
арасындағы алаң;
 
-
бекитін жері: 
trochanter major:
-
қызметі: санды әкету; санды ішке айналдыру (алдыңғы шоғырлары); санды сыртқа 
айналдыру (артқы шоғырлары); 
Санның жалпақ шандырын керетін бұлшықет
, 
т. tensor fasciae latae:
- 
басталатын жері: 
spina iliaca anterior superior et labium externum crista iliacae:
- 
бекитін жері: 
tractus iliotibialis-
ке жалғасады; 
- 
қызметі: 
tractus iliotibialis-
ті кереді;
 
санды бүгеді (алдыңғы шоғырлары). 
Санның шаршы бұлшықеті,
т. quadratиs femoris:
-
басталатын жері: 
tuber ischiadicum.
-
бекитін жері: 
crista trochanterісa et trochanter major femoris: 
-
қызметі: санды сыртқа айналдыру. 
Жоғарғы егіздер бұлшықеті,
т. gemellus superior: 
- 
басталатын жері: 
spina ischiadica;
Төменгі егіздер бұлшықеті
т. gemellus inferior
-
басталатын жері : 
tuber ischiadicum
-
егіздер бұлшықетінің бекитін жері: 
т. obturatorius interinus-
пен бірге
fossa 
trochantericа-
ға бекиді; 
-
қызметі: санды сыртқа айналдырады. 
Сыртқы егіздер бұлшықеті,
т. obturatorius externus:
-
басталатын жері: 
membrana obturatorіа-
ның сыртқы беті мен 
for. obturatorium-
ның 
жиегі;
 
-
бекитін жері: 
fossa trochantericа;
-
қызметі: санды сыртқа айналдыру.
 
Сан бұлшықеттері 
Сан бұлшықеттерінің топографиясы бойынша жіктелуі: 

159 
I. алдыңғы топ:
 тт. sartorius, quadriceps femoris;
II. 
медиалды 
топ:
 
тт. 
gracilis, 
pectineus, 
adductor 
longus, 
adductor brevis, adductor magnus;
III. 
артқы 
топ:
 
т. 
biceps 
femoris, 
т. 
semitendinosus, 
т. 
semimembranosus.
Санның барлық бұлшықеттерінің шығу тегі жұлындық (вентралды) - 
plexus lumbalis 
et plexus sacralis 
тармақтарымен нервтенеді
.
I. 
Санның алдыңғы топ бұлшықеттері
: 
Тігінші бұлшықет, 
т. sartorius:
-
басталатын жері: 
spina iliaса anterior superior
-
бекитін жері: 
tuberositas tibiae 
(
тт. gracilis et semitendinosus 
сіңірімен бірге 
pes 
anserinus superficialis
түзеді
):
- қызметі: 
сан мен сирақты бүгеді; бүгілген сирақты ішке айналдырады. 
Санның төртбасты бұлшықеті, 
m.
quadriceps femoris 
төрт бастан тұрады: 
1) санның тік бұлшықеті, 
т. rectus femoris:
- басталатын жері: 
spina iliaca anterior inferior;
2) санның латералды жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus lateralis:
- 
басталатын жері: 
labium 
laterale 
lineae 
aspera 
et 
femoris; 
trochanter 
major 
негізі
;
3) санның аралық жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus intermedius:
- басталатын жері: linia aspera (алдыңғы беті); 
4) санның медиалды жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus medialis: 
- 
басталатын жері: 
labium mediale lineae asperae femoris:
-
бекитін жерлері: бастары бірігіп, 
tuberositas tibiae-
ға бекитін
lig.
patellae-
ға 
жалғасады
; 
-
қызметі: сирақты жазады; 
rectus femoris – 
санды бүгеді. 
I.
 
 Санның медиалды топ бұлшықеттері 
Жіңішке бұлшықет, 
m.
gracilis:
-
басталатын жері: 
ramus inferior ossis pubis; 
-
бекитін жері: 
tuberositas tibiae 
(
mm. sartorius et semitendinosus 
сіңірлерімен бірге 
pes 
anserinus superficialis 
түзеді
); 
- 
қызметі: санды әкелу; сирақты бүгу; тізе буыны бүгіліп тұрғанда – сирақты ішке 
айналдыру; 
Қырқалы бұлшықет 
т. pectineus:
-
басталатын жері: 
pecten ossis pubis er ramus superior ossis pubis;

160 
-
бекитін жері: 
labium mediale lineae asperae femoris 
(жоғарғы бөлігі); 
-
қызметі: санды бүгу және әкелу. 
Ұзын әкелетін бұлшықет, 
m.
adductor longus:
-
басталатын жері: 
ramus superior ossis pubis;
бекитін жері:
 labium mediale lineae 
asperae femoris 
(ортаңғы үштен бір бөлігі); 
- қызметі: санды әкелу. 
Қысқа әкелетін бұлшықет, 
т.adductor brevis, 
алдыңғы бұлшықеттің астында орналасады.
- басталатын жері: 
ramus inferior ossis pubis;
- 
бекитін жері: 
labium mediale lineae asperae femoris 
(жоғарғы үштен бір бөлігі); 
- қызметі: санды әкелу және бүгу.
 
 
ІІІ. Санның артқы топ бұлшықеттері.
Санның екі басты бұлшықеті, 
т. biceps femoris:
- 
басталатын жері: 
caput longum – tuber ischiadicum; caput breve - labium laterale 
lineae asperae femoris
; 
-
бекитін жері: 
caput fibulae;
-
қызметі: санды жазу; сирақты бүгу және сыртқа айналдыру. 
Жартылай сіңірлі бұлшықет,
т.
semitendinosus:
- басталатын жері: 
tuber ischiadicum;
- 
бекитін жері: 
tuberositas tibiae 
(
mm. sartorius et m
.
gracilis 
сіңірлерімен бірге 
pes anserinus superficialis
түзеді
);
қызметі: санды жазу; сирақты бүгу және ішке айналдыру. 
Жартылай жарғақты бұлшықет, 
т. semitendinosus:
- басталатын жері: 
tuber ischiadicum;
- 
бекитін жері: 
pesanserinus profundus 
түзіп, 
tibia-
ға бекиді
;
- қызметі: санды жазу; сирақты жазады және ішке айналдырады. 
Сирақ бұлшықеттері 
Сирақ бұлшықеттерінің топографиясы бойынша жіктелуі: 
І – алдыңғы топ (жазғыштар): 
тт. tibialis anterior, extensor digitorum logus, extensor 
hallucis longlus;
II 
- латералді топ:
 mm. peroneus

161 
longus, peroneus brevis;
III 
- артқы топ:(бүккіштер): беткей қабат: 
тт. triceps surae: m.
gastrocnemius et 
m.
sоleиs, plantaris: 
терең қабат
- mm. popliteus, flexor digitorum longus, tibialis posterior, 
flexor hallucis longus.
Сирақтың барлық бұлшықеттерінің шығу тегі жұлындық (вентралды) –plexus sacralis 
тармақтарымен нервтенеді. 
I. Сирақтың алдыңғы топ бұлшықеттері:
асықты жілікің алдыңғы бұлшықеті, 
m
. 
tibialis anterior 
: 
- басталатын 
жері: 
facies 
lateralis 
tibiаe; 
membrana 
interossea cruris; fascia cruris;
- 
бекитін 
жері: 
os 
cuneiforme 
mediale 
et 
basis 
ossis metatarsalis
; 
_ 
- қызметі: аяқ ұшін бүгу, сыртқа айналдыру, әкету. 
Бақайлардың ұзын жазғышы, 
m.
extensor digitoum longus:
-
басталатын жері: 
condylus lateralis tibiae; caput et margo anterior fibulae; membrana 
interossea cruris et fascia cruris;
-
бекитін жері: ІІ-V бақайлардың ортаңғы және дисталды бунақтары;
 
- 
қызметі: 
ІІ-Ү 
бақайларды 
жазу; 
аяқ 
ұшінің 
латералді 
жиегін 
көтеру, 
pronatio 
(m.
peronеus brevis).
Үлкен бақайдың ұзын жазғышы,
m. extensor hallucis longus: 
басталатын жері:
 
fibula 
(төменгі үштен екі бөлігі);
 membrana interossea cruris;
-
бекитін жері: үлкен бақайдың дисталді бунағының негізі; 
-
қызметі: табанның сыртқа бүгу; үлкен бақайды жазу 
ІІ. Сирақ бұлшықеттерінің латералді тобы
Асықты жілік шыбығының ұзын бұлшықеті
, 
т peroneus longus:
- басталатын жері: 
fibula 
(жоғарғы үштен екі бөлігі); 
- бекитін 
жері: 
tuberositas 
ossis 
metatarsalis 
I
; 
basis 
ossis 
metatarsalis 
II et os cuneiforme mediale 
(табандық бет); 
-
қызметі: 
flexio plantaris, табанды пронациялау және әкету
.
Асықты жілік шыбығының кіші бұлшықеті
, 
т. peroneus brevis:
-
басталатын жері: 
facies lateralis fibulae 
(төменгі бөлігі);

162 
-
бекитін жері: 
tuberositas ossis metatarsalis V;
-
қызметі: 
flexio plantaris,
табаннды
 
пронациялайды
 
және әкетеді. 
II.

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: