Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

36 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
lamina perpendicularis; 
3. торлы лабиринт, 
labirinthus ethmoidalis 
көзұялық бет - 
facies 
orbitalis 
Сынатәрізді сүйек, 1. Сынатәрізді сүйектің 
оs sphenoidale 
денесі; 
corpus ossis sphenoidalis; 
2. Кіші қанаттар, 
ala minor 
(жұп); 
3. Үлкен қанаттар, 
ala major 
(жұп);
- милық бет, 
facies 
celebralis; 
- көзұялық бет 
- facies 
orbitalis; 
- жоғарғы жақтық бет, 
facies maxillaries; 
- самайлық бет, 
facies 
temporalis 
4. Қанаттәрізді өсінді 
processus 
pterygoideus 
Самай сүйек, 
оs temporale 
1. Самай сүйек қабыршағы, 
squama 
temporalis; 
- сыртқы беті, 
facies 
externa; 
- ішкі (милық) беті, 
facies interna (celebralis); 
2. Емізіктәрізді бөлігі, 
pars 
mastoideа; 
3.
 
Дабыл бөлігі, 
pars tympanicа; 
4.
Тасты бөлік, (пирамида) 
- алдыңғы беті, 
facies 
anterior; 
pars petrosa ( pyramis) 
-артқы беті, 
facies 
posterior; 

37 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
- төменгі беті, 
facies 
inferior 
Дабыл өзекшесі, 
canalis tympanis, 
тасты шұңқыршадағы, 
fossula petrosa 
дабыл өзекшесінің төменгі 
culus 
тесігінен 
cus,
басталып әрі қарай дабыл 
қуысы арқылы өтіп самай сүйектің пирамидасының алдыңғы бетінде кіші 
тасты 
hiatus canalis n.petrosi minoris, 
нерві саңылауымен, бітеді. 
Бұлшықет – түтіктік өзек, 
canalis muscula-tubarius, 
дабыл қуысын 
пирамида ұшымен байланыстырады. Ол горизонтальды орналасқан қалқамен 
2 – бөлікке бөлінеді: жоғарғы дабыл жарғағын керуші бұлшықет 
tympani 
semicanalis m.tensoris 
жартылай өзегі, төменгі - есту түтігі жартылай өзегі, 
semicanalis tubae auditivae. 
Ұйқы өзегі
, 
canalis caroticus 
самай сүйектің төменгі бетіндегі сыртқы 
ұйқы тесігінен, 
foramen coroticum externum 
басталады. Жоғары көтеріліп 
90 
0
–қа алға иіліп, әрі қарай алға және медиалды бағытталады да пирамида 
ұшында 
ішкі ұйқы тесігі, 
foramen coroticum internum 
арқылы ашылады. 
Оның қабырғаларынан жіңішке ұйқы – дабылдық өзекшелер таралады. 
Ұйқы дабылдық өзекшелер, 
canaliculi caroticotympanici 
сыртқы 
тесіктің маңында ұйқы өзегінен басталып дабыл қуысына енеді. 
Емізіктәрізді өзекше, 
canaliculus mastoideus, 
мойындырық шұңқырынан 
fossa jugularis, 
басталып, бет өзегімен қиылысады, емізіктәрізді өзекше тесігі, 
aperturа canaliculi mastoidea 
түрінде емізіктәрізді – дабылдық 
саңылауға 
fissurа tympanomastoidea 
ашылады. Самай сүйектің өзектері мен 
ондағы түзілістер туралы негізгі мәліметтер 4-ші кестеде көрсетілген. 
4
кесте. Бассүйек өзектері 
Өзек атауы 
Өзектің басталуы 
Өзектің аяқталуы 
Өзек іші 

38 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
түзілістер 
Бет өзегі, 
canalis facialis 
ішкі есту өтісі, 
meatus 
acusticus 
біз – емізіктәрізді 
тесік, 
foramen 
stylomastoideum 
-
бет нерві, 
n. 
facialis; 
-
имекті түйін, 
ganglion geniculi; 
-
біз емізіктәрізді 
артериялар мен 
веналар, 
a. vv. 
stylomastoideae 
Үлкен тасты 
нерв өзегі , 
canalis nervi 
petrosi majoris 
бет өзегі, имекті аймақ, 
geniculum canalis 
facialis 
үлкен тасты нерв 
саңылауы, 
hiatus 
canalis nervi petrosi 
majoris 
- үлкен тасты 
нерв,
n. pertosus 
major 
(бет нервінің 
тармағы) 
Дабыл ішегі 
өзекшесі, 
canaliculus 
chordae tympani 
бет өзегінің 
емізіктәрізді тесігі, 
foramen stylomastoideum 
тасты дабылдық 
саңылау, 
fissura 
petrotympanica 
- дабыл ішегі, 
chorda tympani 
(бет нервінің 
тармағы) 
Дабыл 
өзекшесі, 
canaliculus 
tympani 
дабылдық шұңқырша, 
fossula petrosa (aperturа 
inferior canaliculi 
tympanici) 
кіші тасты нерв 
саңылауы, 
hiatus 
canalis n. petrosi 
minoris 
- дабыл нерві, n. 
tympanicu
s 
(тіл – жұтқыншақ 
нервінің тармағы) 
Бұлшықет – 
түтіктік өзек, 
canalis 
musculotubarius 
а) semicanalis m. 
tensoris tympani 
б) semicanalis 
tubae auditivae 
дабыл қуысы, 
cavitas 
tympani 
пирамида ұшы, 
apex 
pyramis 
-
m. tensor tympani; 
-
pars ossea tubae 
auditivae 
Ұйқы өзегі, 
canalis caroticus 
сыртқы ұйқы тесігі, 
foramen caroticum 
externum 
ішкі ұйқы тесігі, 
foramen caroticum 
internum 
- ішкі ұйқы 
артериясы, 
a. 
carotis interna; 

39 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
-
ұйқы өзегінің 
веналық өрімі, 
plexus venosus 
caroticus internus; 
-
ішкі ұйқы өрімі, 
plexus caroticus 
internus; 
(симпатикалық 
сабаудың жоғарғы 
түйінінен) 
ganglion 
superius truncus 
sympathicus 
Ұйқы-дабылдық 
өзекшелер, 
canaliculi 
caroticotympanici 
ұйқы өзегі, 
canalis 
caroticus 
дабыл қуысы, 
cavitas tympanica 
-
ұйқы-дабылдық 
артериялар,
aa. 
caroticotympanici a. 
carotis interna 
(ішкі ұйқы 
артериясынан); 
-
ұйқы-дабылдық 
нервтер, 
nn. 
caroticotympanici 
(ішкі ұйқы 
өрімімен, дабыл 
нервінен 
pl. 
caroticus internus et 
n.tympanicus
) 
Емізіктәрізді 
өзекше, 
canaliculus 
mastoideus 
мойындырық 
шұңқыршасы, 
fossa 
jugularis (foramen 
mastoideum
) 
(емізіктәрізді тесік) 
емізіктәрізді- 
дабылдық саңылау, 
fissurа 
tympanomastoidea 
(aperturа canaliculi 
mastoidei) 
- кезбе нервтің 
құлақ нерві, 
ramus 
auricularis n. vagi 
Төменгі жақсүйек, 
mandibula 
денесінен және жұп тармақтардан 
құралған. Төменгі жақтың тармағы 
тәждік, 
processus coronoideus 
және 

40 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
буындық (айдаршықтық) 
processus articularis (condylaris) 
өсінділерімен 
аяқталады. 
Желбезек сүйек, 
vomer 
мұрын қуысының қалқасын түзуге қатынасады. 
Тіласты сүйек, 
os hyoideum 
мойын аймағында орналасқан: оған көмей 
мен мойынның тіласты сүйегі асты және тіласты сүйегі үсті бұлшықеттері 
бекиді. Сүйектің шығу тегі мен дамуы ескеріліп тіласты сүйегі,бассүйектің 
беттік бөлігі сүйектеріне жатқызылды. 
Тіласты сүйек денесі, 
corpus ossis hyoidei, 
және 2 жұп өсінділерінен; 
үлкен мүйіз, 
cornu majиs, 
кіші мүйіз, 
cornu minus 
тұрады. 
Жоғарғы жақсүйек, 
maxilla, 
денесін және төрт өсіндіден құралған. 
Жоғарғы жақсүйек денесінің, 
corpus maxillae, 
төрт бетін ажыратады: Мұрын 
қуысының бүйір қабырғасын құрауға қатынасатын 
мұрын беті, 
facies 
nasalis, 
көзұяның төменгі қабырғасын түзуге үлесі бар, 
көзұялық бет, 
facies 
orbitalis, 
қанаттәрізді – таңдай шұңқырдың алдыңғы бетін түзуге 
қатынасатын 
самайасты беті, 
facies infratemporalis 
және көбінде иттістік 
шұңқырымен, 
fossa canina, 
белгілі 
алдыңғы бет, 
facies anterior. 
Жоғарғы жақсүйек денесінің ішінде мұрын қуысының ортаңғы мұрын 
жолына ашылатын жоғарғы жақсүйектік ( Гаймор қуысы), 
sinus maxillaris 
(
Higmori) 
орналасқан.Бұл қуыс басқа қалған қуыстардан айырмашылығы, 
тек осы қуыспен ғана нәресте туылады, ал басқа бассүйектік қуыстар 
кейіннен постнатальды кезеңде қалыптаса бастайды. Бассүйектердегі ауалы 
қуыстардың қалыптасу уақыттарымен қатынастары туралы деректер 
төмендегі кестеде көрсетілген. 
5
кесте. Бассүйектердегі ауалы қуыстардың қалыптасу уақыттарымен қатынастары 
туралы деректер 
Қуыстардың атаулары 
Қалыптасу мерзімі 
Қатынастары 
Жоғарғы жақсүйектік қуыс, ұрықтық дамудың 5-6 - мұрын қуысы (ортаңғы мұрын 

41 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
sinus maxillaris 
айларында 
жолы, 
meatus nasi medius
) 
Маңдай қуысы, 
sinus 
frontalis 
туылғаннан соң 
12- айда 
- мұрын қуысы (ортаңғы мұрын 
жолы, 
meatus nasi medius
) 
Торлы сүйек 
ұяшықтары,
cellulae 
ethmoidalis : 
а) алдыңғы 
б) ортаңғы 
в) артқы 
туылғаннан соң 
9-12 ай өткенде 
а) - мұрын қуысына (ортаңғы 
мұрын жолы, 
meatus nasi medius
) 
б) - мұрын қуысына (жоғарғы 
мұрын жолы, 
meatus nasi 
superior
) 
Емізіктәрізді ұяшықтар, 
cellulae mastoideae 
туылғаннан соң 
5-8 ай өткенде 
- емізіктәрізді қайнау дабыл 
қуысымен байланысқан, 
cavitas 
tympanica 
Жоғарғы жақсүйектің маңдайлық өсіндісі, 
processus frontalis maxillae, 
мұрын қуысының бүйір, ал көзұяның медиалды қабырғаларын түзуге, 
таңдайлық өсінді, 
processus palatinus, 
сүйектік (қатты) таңдаймен және 
мұрын қуысының төменгі қабырғасын құруға; 
ұяшықтық өсіндінің, 
processus alveоlaris 
ұяшықтарында тіс түбірлері орналасқан; 
беттік өсіндісі, 
processus zygomaticus 
бет сүйегімен қосылады. 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: