Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

48 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
-
біз-емізіктәрізді тесік, 
foramen stylomastoideum; 
 
-
тасты шұңқырша, 
fossula petrosa; 
 
-
сыртқы ұйқы тесігі, 
foramen caroticum externum; 
 
Емізіктәрізді тесік аймағында орналасқан: 
-
шүйде артериясы жүлгесі, 
sulcus a.occipitalis; 
 
-
емізіктәрізді тілік, 
incisura mastoidea; 
 
-
емізіктәрізді тесік, 
foramen mastoideum. 
 
 
7
кесте. Бассүйектің сыртқы негізінің тесіктері мен олар арқылы өтетін 
түзілістер 
Тесіктер 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Үлкен шүйде 
тесігі, 
foramen 
magnum 
-
 
aa. spinales 
anterior et 
posteriores; 
-
 
a. vertebralis 
-
 
plexus basilaris; 
-
 
v. vertebralis 
-
 
medulla oblongata; 
-
 
radix spinalis n. 
accessorii 
Айдаршықтық 
өзек, 
canalis 
condylaris 
- v. emissaria condylaris 
Тіласты өзегі, 
canalis 
hypoglossalis 
- plexus venosus canalis 
hypoglossalis 
- n. hypoglossus 
(XII- жұп) 
Мойындырық, 
foramen jugulare 
- a. meningea 
posterior 
(
a. 
carotis externa
- 
ның 
a. pharyngea 
ascendens
- 
сынан
) 
- v. jugularis interna 
-
 
n. glossopharyngeus 
(IX- 
жұп) 
-
 
n. vagus 
(X-жұп) 
-
 
n. accessorius 
(XI-жұп) 
Емізіктәрізді, 
foramen 
- r.meningeus 
(
а.carotis 
- v. emissaria mastoidea 

49 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
mastoideum 
externa
-ның 
a.occipitalis
-нен 
a.) 
Емізіктәрізді дабыл 
саңылауы, 
fissura 
tympanomastoidea 
- r. auricularis n. vagi 
Тасты-дабыл 
саңылауы, 
fissura 
petrotympanica 
- a. tympanica 
anterior 
(
a.maxillaris- 
тан
) 
- vv. tympanicae 
(
v. 
retromandibularis) 
- chorda tympani 
(n. facialis-
тің тармағы
) 
Тасты-қабыршақ 
саңылауы, 
fissura 
petrosquamosa 
- 
a. meningea
- 
ның тармағы 
media 
( 
a. 
maxillaries
-тан
) 
Сыртқы есту тесігі, 
porus acusticus 
externus 
- rr. auriculares 
anteriores 
(
a. 
temporalis 
superficialis
-тан
); 
a. auricularis 
profunda 
(
a.maxillaris
- 
тан
) 
- rr. auriculares 
anteriores 
(
v.retromandibularis-
тің 
құйылысы
) 
-
 
r. auricularis n. vagi 
-
 
n. meatus acustici externi 
(
n. trigeminus
-тің 
тармағы 
n. auriculo- 
temporalis
-нің 
n.mandibularis
-нен
) 
Біз-емізіктік, 
foramen 
stylomastoideum 
- a. 
stylomastoidea 
(
a. carotis externa 
–ның 
a. 
auricularis 
posterior
-нен
) 
- v. stylomastoidea 
(
v.retromandibularis-
тің 
құйылысы
) 
- n.facialis 
(VII-жұп) 
Жыртық, 
foramen lacerum 
- n. petrosus major 
(
n.facialis
-тің тармағы
) 
Сыртқы ұйқы 
тесігі, 
foramen 
caroticum externum 
- a. carotis 
externa 
- plexus venosus 
caroticus externus 
- plexus caroticus internus 
Дабыл өзекшесінің 
төменгі 
- a. tympanica 
inferior 
(от a. 
- v. tympanica inferior 
(
v.retromandibularis
-тің
) 
- n. tympanicus 
(
n.glossopharyngeus-
тің 

50 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
апертурасы, 
apertura inferior 
canaliculi tympanici 
(fossula petrosa 
-да 
орналасқан) 
carotis externa
- 
ның 
a.pharyngea 
ascendens
-нан) 
тармағы
) 
Қылқанды, 
foramen 
spinosum 
-a. meningeа 
media 
(
a. maxiillaris- 
тан
) 
- a. meningeaе mediaе 
(
plexus venosus 
pterygoideus
-тің 
тармағы
) 
-r. meningeus 
(
n.maxillaris
-нің тармағы 
(V-жұп) 
Сопақ, 
foramen 
ovale 
-r. meningeus 
accessories (a. 
maxiillaris
-тің 
a.meningeа 
media
-сынан
) 
- plexus venosus 
foraminis ovalis 
- n. mandibularis 
(
n. trigeminus
-тің 
тармағы
) 
Қанаттәрізді өзек, 
canalis pterygoideus 
- a. canalis 
pterygoidei 
(
a. 
maxiillaris-
тің 
a. 
palatina 
desendens
-нен
) 
- v. canalis pterygoidei 
(
v.retromandibularis-
тің 
құйылысы
) 
- n. canalis pterygoidei 
(
n. 
petrosus major 
мен 
n. 
petrosus profundus) 
-
Біз-емізік тесігі, 
foramen stylomastoideum 
-
тасты шұңқырша, 
fossula petrosa 
-
сыртқы ұйқы тесігі, 
foramen caroticum externum 
Емізіктәрізді өсінді аймағында орналасқан: 
-
шүйде артериясы жүлгесі, 
sulcus a.occipitalis; 
-
емізіктәрізді тілік, 
incisura mastoidea; 
-
емізіктәрізді тесік, 
foramen mastoideum. 
Самай сүйегі пирамидасына сыртқы есту тесігін, 
porus acusticus 
еxternus,
шектеген дабыл бөлігі жанасады. Оның алдында арасына тасты бөлік 
енген дабыл-қабыршақтық саңылау, 
fissura tympanosquamosa, 
орналасқан. 
Нәтижесінде ол тасты-қабыршақтық, 
fissura petrosquamosa, 
және тасты- 
дабылдық, 
fissura petrotympanica, 
саңылауларға бөлінеді. 
Самай сүйектің қабыршағында көрінетін түзілістер: 

51 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
-
төменгі жақсүйек шұңқыры, 
fossula mandibularis; 
-
буындық төмпешік, 
tuberculum articulare. 
Сынатәрізді сүйектің бассүйектің сыртқы негізін түзуге денесі, үлкен 
қанаты және қанаттәрізді өсіндісі қатынасады. Оның үлкен қанатынан анық 
көруге болады: 
-
сопақ тесік, 
foramen ovale; 
-
қылқанды тесік, 
foramen spinosum; 
Қанаттәрізді өсіндінің негізі арқылы қанаттәрізді өзек, 
canalis pterygoideus; 
өтеді. Жоғарыда аталған сүйектер қосылғанда түзілетіндер: 
-
мойындырық тесік, 
foramen jugulare; 
-
жыртық тесік, 
foramen lacerum; 
 
-
тасты-шүйделік саңылау, 
fissura petrooccipitalis; 
 
-
сынатәрізді-тасты саңылау, 
fissura sphenopetrosа. 
 
 
Бассүйектің ішкі негізі 
 
Бассүйектің ішкі негізі, 
basis cranii interna, 
3 бассүйек шұңқырларынан, 
алдыңғы, ортаңғы және артқы, тұрады. 
Алдыңғы бас шұңқыршасы, 
fossa cranii anterior 
 
-
маңдай сүйектің көзұялық бөліктерінен, 
partes orbitalis ossis frontalis, 
 
-
торлы сүйектің тесіктелген табақшасынан, 
lamina cribrosa ossis 
ethmoidalis, 
-
сынатәрізді сүйектің кіші қанаттарынан, 
alae minures ossis sphenoidalis, 
 
құралған. 
Маңдай сүйектің алдыңғы бассүйек шұңқыры аймағында милық 
бұдырлар, 
juga cerebralia, 
мен саусақтық батыңқылар, 
inpressiones digitatae, 
мен артериялық жүлгелер, 
sulci anteriosi, 
көрінеді. Әтеш айдаршығының, 
crista galli, 
алдында тұйық (соқыр) тесік, 
foramen caecum, 
орналасады. 
Торлы сүйектің тесіктелген табақшасында мұрын қуысынан иіс сезу 

52 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
нерві талшықтары өтетін 20-25 ұсақ тесіктер байқалады. Көру өзегі, 
canalis 
opticus,
арқылы алдыңғы бассүйек шұңқыры көзұясымен қатынасады. 
Алдыңғы бассүйек шұңқырындағы тесіктер мен түзілістерді №8 кестеден 
табуға болады. Алдыңғы бассүйек шұңқырында мидың маңдай 
үлестерімен, 
lobi frontalеs, 
иіс сезу миының шеткі бөлігі, 
rhinencephalon, 
жатады. 
8
кесте. Алдыңғы бассүйек шұңқыршаларының тесіктері мен ондағы түзілістер 
Тесік атаулары 
Түзілістер 
Тесіктелген табақша тесіктері, 
foraminae 
laminae cribrosae 
-nn. olfactorii 
; (І-жұп) 
Тұйық (соқыр) тесік, 
foramen 
caecum 
- ми қатты қабығының өсіндісі; 
Көру өзегі, 
canalis opticus 
-a. ophthalmica; 
(ІІ-жұп) 
-n. opticus 
Ортаңғы бассүйек шұңқыры, 
fossa cranii media, 
құрылған: 
-
сынатәрізді сүйектің денесімен үлкен қанаттарынан, 
corpus et alae 
majoris ossis sphenoidalis; 
-
самай сүйектің қабыршағымен тасты бөліктің алдыңғы бетінен, 
squama 
et facies anterior partis petrosae ossis temporalis
. (жұп) түзілістер) 
Ортаңғы бассүйек шұңқырында сынатәрізді сүйектің денесіне сәйкес 
келетін орталық және бүйір бөліктерін айырады. Ортаңғы бассаүйек 
шұңқыршаларын алдын сынатәрізді сүйектің кіші қанаттарының артқы 
жиегімен түрік ер-тоқымының төмпесі, 
tuberculum sellae, 
шектесе, артқы 
шекарасы самай сүйек пирамидасының жоғарғы жиегі (жоғарғы тасты 

53 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: