Эрсильяның (1533-1594) «Араукана» атты
көлемді эпопеясында үнді-араукан тайпасынан шыққан чилилердің
испан билігіне қарсы көтерілістері суреттелді. Шығармада тайпа
қаһарманы Каупаликаның ерлік күресі, әйелдердің махаббат
сергелдеңдері бейнеленеді. Поэма осы дәуірдегі Испанияға тән
белгі болған жаңа жерлерді отарлау, жергілікті халыққа «мәдениет»
тарату сияқты ұмтылыстарды баяндайды.
XVI ғасырда жасаған ірі португал жазушысы Луис де Камоэнс
(1524-1580) шығармашылығында сол кезеңдегі дәуір рухы сәтті
суреттелді. Камоэнс бірнеше комедия, көптеген өлеңдер, соның
ішінде бақытсыз ғашықтықты жырлаған 350-ден артық сонет
жазды. Бірақ ол, негізінен «Лузияда» поэмасымен танымал болды.
Шығармада Васко де Гамманың Африка арқылы Үндістанға
жаңа кеме жолын табуы және португалдардың осы мемлекетке
баса-көктеп кіруі баяндалады. Ақын қоғамдағы кемшіліктерді,
сарай маңындағы ақсүйектердің аярлығын, билеушілердің ауыр
салықтармен халықты аяусыз қанап жатқандығын әшкерелейді.
Поэмада әлеуметтік теңсіздіктер, серілік жорықтар, жаңа жерлерді
басып алуға талпынулар сияқты сол дәуірдің өзіндік ерекшеліктері
жарқын көрініс тапқан. Шығарманың маңыздылығы сонда, ол
адамның табиғат сырларын танып-білуге бағытталған әрекетін
өте қызықты көріністерде бейнелеумен қатар, поэзияда реалистік
әдістің дамуына белгілі дәрежеде әсер етті.
Эрсилья мен Камоэнс шығармашылығына Гомер, Вергилий
секілді ақындардың ықпалы тиген еді. Бұл олардың поэмаларында
реалистік эпизодтармен бірге қиялға бой ұруларынан айқын сезіледі.