Эпидидимит Эпидидимит – аталық бездің қосалқы тінінің қабынуы. Қабыну жарақаттану, сонымен қатар оның микробтармен инфекциялануы нәтижесінде дамиды. Инфекция уретра және басқа мүшелерден лимфогендік, гемотогендік жолдармен түседі. Инфекцияның уретрадан аталық бездің қосалқы тініне түсуіне уретраны буждау кезіндегі дөрекі шаралар және катетеризация әсер етеді.
Аталық бездің қосалқы тінінің гемотогендік инфекциялануы тұмау, баспа, пневмониясы бар науқастарда жиі болады.
Клиникалық көріністері. Жедел эпидидимит кенет басталады. Қосалқы тіннің ұлғаюы, олардың ауырсынуы, дене температурасының жоғарылауы, жалпы әлсіздік көрінеді.
Ауырсыну мықын аймағына беріледі. Қосалқы тін ұлғайған, ауырсынады, оның аталық безімен шекарасы айқын емес (орхоэпидидимит), қосалқы тін үстіндегі тері қызарған, инфильтрацияланған, үрпі жолы тығыздалған.
Кейбір балаларда аталық бездің шемені анықталады.
Диагноз. Ауырсынудың мықын аймағына берілуі аппендициттің қате диагнозын беруі мүмкін. Сондықтан қарап тексергенде өте мұқият болу керек.
Емдеу. Тыныштық, жылыту компрестерін, жасқа сәйкес дозада бұлшық етке антибиотиктер тағайындалады. Жедел көріністер басылғаннан кейін сору процедуралары (парафин, йодты калиймен ионофорез, УВЧ, лидаза) көрсетілген.
Абсцестену жағдайында абсцесті ашады.
Қосалқы тінінің ұзақ тарамайтын тығыздануы, ауырсынуы, аурудың қайталануы эпидидимэктомияға көрсеткіш болып табылады.
Екі жақты эпидидимиті бар науқастарда бедеулік дамиды. Сондықтан оларға жасына қарай кейде ұрық шығару жолының реконструкциясын жүргізеді (вазонеостомия).
Ісінген ұма синдромы Қызарып ісінген ұма синдромы – жарақаттар, аталық бездің немесе қосымша тінінің (придаток) бұралуы, Морганьи гидатиды-ның некрозы, орхоэпидидимит нәтижесінде пайда болатын жағдай.
Клиникалық көрінісі. Синдромның жетекші белгілері ұманың жарты бөлігінің ауырсынуы, ісінуі және қызаруы болып табылады. Клиникалық көріністердің жалпылығына қарамастан, айтылған әрбір аурудың ағымында өзінің ерекшелігі бар.Аталық бездің жабық жарақаты жарақаттаушы агенттің әсерінен кейін пайда болған белгілермен сипатталады. Жарақаттың дәрежесіне байланысты (соққы, аталық бездің жыртылуы, езілуі) ауырсынудың айқындылығы аздаған мөлшерден жарақаттық шоққа дейінгі аралықта болуы мүмкін. Аталық бездің соққысы кезінде жарақат байқалмай қалуы мүмкін және дамып келе жатқан жарақаттық орхит белгілері сезілмей өршиді.
Ұманың ісінуі, әдетте ішкі патоморфологиялық бұзылыстардың тереңдігін көрсетеді, және аталық бездің, немесе оның қосалқысының (придаток) қабынуы кезінде, терінің қызаруымен, температураның көтерілуімен жүреді.
Диагностика. Ұманың ісіну синдромы кезінде операцияға дейінгі нақты диагностика әрқашан мүмкін бола бермейді. Ауырсыну, басымырақ және ұрық бауының бойымен орналасс, аталық бездің немесе қосалқының бұралуы туралы ойлауға болады. Аталық бездің бұралуы кезінде ол әдетте жоғарыға тартылған, айқын үлкейген және ауырсынады. Лимфаның іркілуіне байланысты екіншілік гидроцеле байқалады. Морганьи гидатидының некрозы да аталық без қабықтарында сұйықтықтың пайда болуымен сипатталады, бірақ кейде ең қатты ауырсынатын нүктені табуға немесе гидатидтің өзін пальпациялауға болады. Аталық бездің паренхимасының жыртылуы кезінде - ауырсыну жайылмалы, ұманың жартысы айқын үлкейген, көкшіл түсті, ісінуі әдетте барлық ұмаға таралады. Аталық бездің қабықтарындағы сұйықтықтың сипатын (қан, экссудат) анықтау мақсатында диафоноскопия мен диагностикалық пункцияға жүгінеді.
Ажыратулық диагноз. Инфекциялық паротиттің асқынуы болатын орхитпен, Квинке ісінуімен жүргізеді. Квинке ісінуі кезінде әдетте, барлық ұма ісінген, тегіс және жұқарған терінің астында сулы көпіршік түзіп, сұйықтық оның барлық қабығына сіңеді. Осыған қарамастан ұманың пальпациясында ауырсыну аз.
Емі. Ұманың ісіну синдромы кезіндегі ем - белсенді хирургиялық. Өйткені, аталық без ишемияға өте сезімтал және тез өлуі мүмкін. Аталық бездің қабықтарын тіліп ашқаннан кейін диагнозды нақтылайды. Аталық бездің нәтижесінде пайда болған гематоманы шығарады, қан ағуды тоқтатады, ақ қабығына дейін капрон тігістерін салады. Аталық бездің бұралуы анықталғанда оны қалпына келтіреді және ақ қабығы арқылы үш капрон тігіспен жалпы қынаптық қабыққа бекітеді. Некрозданған гидатидті аталық безден шыққан жерінен байлайды да кесіп алып тастайды. Іріңді орхоэпидимит кезінде аталық бездің өзіндік қабығының қуысын жуғаннан кейін жараны резиналы шығарғыш қалдырумен тігеді. Аталық безді, тек некроз белгілері болғанда ғана (бұралуы қалпына келтіруден, жылытудан, ұрық бауының новокаиндік блокадасынан кейінгі өзгермейтін қою түс) алып тастайды. Ағзаны сақтауға бағытталған операциядан кейін, аутоиммунды реакцияны төмендету үшін, ацетилсалицил қышқылын бала жасына сәйкес дозада күніне, 3 рет 1 ай бойы тағайындайды.
Ұманың айқын ісіну синдромы кезінде операциялық араласуды дер кезінде жасамау аталық бездің атрофиясының дамуымен қауіпті.